شعار سال: عارضه زوال مرکبات؛ پژمردگی، سوختگی شدید برگ، پوکی میوه ها، ریزش میوه، از بین رفتن ریشه، خشكیدگی و حتی مرگ درخت را به دنبال داشته و موجب خسارت زیاد به مرکبات در کشور شده است. در اکثر درختان دچار این عارضه، بخش عمده ای از ریشه ها، به ویژه ریشه های مویین (تارهای کشنده) که مسئول جذب آب و مواد غذایی از خاک هستند، از بین می روند. در سال‌های اخیر یکی از نگرانی‌ها و دغدغه اصلی باغداران مازندرانی خشکیدگی ناگهانی سرشاخه‌ها و زردی روزافزون برگ‌های درختان مرکبات به‌خصوص پرتقال تامسون است؛ درختان پرتقال ابتدا زرد می‌شوند و سپس برگ‌های زردشده این درختان به قرمزی می‌روند و سر‌شاخه‌ها خشک می‌شوند و بعد از مدت نه‌چندان طولانی ، درخت به‌طور کامل خشک می‌شود و می‌میرد.این بیماری که نامش زوال است در سال ۱۳۸۸ در جنوب کرمان آغاز شد و سپس در هرمزگان و فارس و جهرم و داراب هم دیده شده و اکنون در شمال به وفور دیده می‌شود.
 

مرگی تدریجی که غم و اندوه باغداران را در سال‌های اخیر به‌همراه داشته و بیماری که هنوز راه درمان اساسی برایش پیدا نشده است؛ در طول این مدت بیماری، درخت به باردهی کم روی می‌آورد و میوه‌ها از درون پوک می‌شوند و درخت از درون خشک و خالی و سپس خشک می‌شود؛ ریشه‌های مویین و سیاه ریشه درخت که وظیفه آبرسانی و جذب مواد از خاک به ساقه‌ها و به سایر قسمت‌های درخت را به‌عهده دارند خشک می‌شوند و درخت دچار تشنگی و سپس خشکی روزافزون می‌شود تا جایی که این خشکی به تمام بدنه درخت سرایت می‌کند و باعث می‌شود کل درخت از ریشه تا برگ‌ها خشک شوند و از بین برود.
این عارضه نوظهور که به جان مرکبات شمال افتاده است در سال‌های قبل در جنوب کشور رویت شده بود، اما درمان خاصی برای آن پیدا نشد و اکنون و در سال‌های اخیر به شمال کشور هم سرایت کرده و اغلب گونه‌های مرکبات به ویژه پرتقال و نارنگی و حتی لیمو را هم درگیر کرده است؛ این بیماری که مرگ تدریجی درخت مرکبات محسوب می‌شود خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به باغداران وارد کرده است؛ درختان مرکبات در سال‌های اولیه رشد طبیعی خود را طی می‌کنند، اما در سال‌هایی که به بار‌دهی و سود‌دهی می‌رسد دچار این بیماری می‌شوند.

کمالی یک کشاورز ۸۰ ساله بابلی به رسانه ها گفت: من بالای ۷۰ سال است که باغدار و کشاورز‌م ودر طول سال‌های اخیر مرکبات باغ من در حال خشک شدن هستند؛ ابتدا شاخه‌های پرتقال از درون درخت شروع به خشک شدن کردند و سپس کل درخت کم‌کم خشک شد و از بین رفت؛ در باغ یک هکتاری بنده حدود ۱۸ درخت را از ریشه زدم و قطع کردم و جایش نهال‌های تازه کاشتم؛ میوه‌های این درختان هم هنوز نرسیده بد رنگ می‌شوند و به زمین می‌افتند؛ حتی در اواخر اردیبهشت که بعد از شکوفه دادن میوه‌ها به صورت گره‌های سبز شروع به رشد می‌کنند در درختانی که بیماری دارند این گره‌ها می‌ریزنند و امسال زیر این درختان پر از گره پرتقال بود.  به مروّجین و کارشناسان کشاورزی و اداره خدمات هم مراجعه کردم و کارشناسان هم آمدند و عکس گرفتند و رفتند. تجربه هفتاد ساله بنده در مورد این بیماری این است که نوع سمومی که در سال‌های اخیر به ما می‌فروشند تقلبی است و یا مخلوط شده است؛ ما همین سموم و کود را در سال‌های پیش استفاده می‌کردیم و این مشکلات را نداشتیم، ولی در سال‌های اخیر با استفاده از همین سموم مرکبات ما دچار این بیماری شدند و خسارت‌های زیادی را هم از نظر درمانی و تعویض سموم مختلف و هم وقت و زمان و خستگی روحی و مالی به باغدار وارد کرده و متاسفانه کارشناسان هم قادر به حل این مشکل نیستند. من با تجربه‌ای که خودم داشتم در دو سال اخیر سموم را عوض کردم و با هزینه بیشتر سموم با کیفیت‌تری خریدم و امسال درختان باغ من وضعیت بهتری دارند.

حسینی کشاورز امیرکلایی نیز به خبرنگار رسانه گفت: حدود چهار سال است که مرکبات باغ من دچار خشکی می‌شوند و تمام محصولات هنوز از درخت جدا نشده خودشان خود به خود به زمین می‌افتند؛ سراغ چند کارشناس از جهاد کشاورزی رفتم و آمدند از خاک و برگ نمونه گرفتند و چند سم معرفی کردند و من هم سم‌پاشی انجام دادم، اما وضعیت درختان بدتر شد و مجبور شدم سال قبل درختان را قطع کنم؛ در طول این چند سال نه تنها از این باغ ۴ هزار متری محصول زیادی برداشت نکردم بلکه از جیب خودم برای از بین رفتن این بیماری خیلی هزینه کردم، اما نتیجه‌ای هم در بر نداشت. خیلی از هم‌محله‌هایی ما که باغدار‌ند و زندگی و امورات شان از همین راه می‌گذرد دچار همین بیماری هستند متأسفانه کارشناسان هم فقط نمونه‌برداری می‌کنند و عکس می‌گیرند و می‌روند و راه درمانی که باعث شود تا این بیماری از بین برود ارائه نمی‌کنند؛ این بیماری اگر بر‌طرف نشود تا چند سال آینده تمام مرکبات بابل و مازندران را از بین خواهد برد.

کارلوس فرناندز یکی از محققان و کارشناسان اسپانیایی که به‌دعوت وزارت جهاد کشاورزی برای ارزیابی اولیه و چگونگی بروز این عارضه به ایران آمده و در برخی از مناطق ایران سفر کرده بود درباره این بیماری گفت: نخستین مشکلی که در برخی از شهر‌های ایران مشاهده کردم نوع نهالی است که برای مرکبات استفاده می‌شود؛ اگر نهال‌هایی که برای مرکبات استفاده می‌شود باکیفیت نباشد بدون تردید باغدار با مشکل مواجه خواهد شد و علت دیگر هم نحوه کاشت نهال در ایران متنوع است و این خود مشکل بزرگی است. به‌گفته این کارشناس اسپانیایی باید نهال را با تراکم بیشتری کاشت تا برای آبیاری از آب کمتری استفاده شود و هم نهال بیشتری کاشته شوند.این کارشناس اسپانیایی بیش‌ترین مشکل را مدیریت باغ و نوع آبیاری برشمرد و افزود: البته این مشکلاتی که در مورد باغ وجود دارد در خیلی از کشور‌های جهان هم وجود دارد مثلاً در یک روز به درختان با حجم ۵۰ درصد آب داده می‌شود و روز بعد هیچ آبی داده نمی‌شود مهم این است که این مشکلات مدیریت شود و هر کشوری با توجه به شرایط خود این مشکلات را مدیریت و برطرف کند؛ رژیم بد آبیاری در ایران باید برطرف و مدیریت شود.

ایزدی کارشناس جهاد کشاورزی بابل نیز در گفتگو با خبرنگار رسانه در ساری اظهار کرد: مدیریت تغذیه درختان در طول مراحل و فصول مختلف رشد از جمله کار‌هایی است که جلوی بسیاری از بیماری‌ها از جمله زوال را می‌گیرد؛ استفاده از نهال‌های سالم و جوان که از مراکز قابل تایید خریداری شده باشند و همچنین کود‌دهی در فصول مختلف با روش‌های استاندارد و جلوگیری از سم پاشی بی‌رویه درختان از جمله مراحلی است که باغداران باید رعایت کنند. باغداران فقط در زمستان اقدام به کوددهی درختان می‌کنند که این کار اشتباه است و این کود دهی باید در تمام فصول سال انجام شود؛ البته در سال‌های اخیر با حضور گسترده مروجین کشاورزی در روستا‌ها و شرکت باغداران در این کلاس‌های ترویجی سطح آگاهی باغداران بالا رفته و باردهی درختان با توجه باغداران و با این اطلاعات بسیار زیاد شده و درختان هم نیاز به توجه و کود و سم بیشتری دارند. اما باغداران هنوز هم به روش قدیمی به این درختان کوددهی می‌کنند و درخت با باردهی زیاد مواد مغذی خود را در زمان باردهی مصرف می‌کند و باید مواد جدید دریافت کند اگر این مواد به موقع به درخت نرسد درخت دچار زوال و یا خشکی و خالی شدن از درون می‌شود.

ایزدی در ادامه به عوامل چند‌گانه بیماری زوال مرکبات اشاره کرد و گفت: درصدی از درختان باغات استان، از دوران نونهالی، دچار بیماری‌های ویروسی و شبه‌ویروسی هستند و همچنین، ضعف تغذیه‌ای درختان، موجب غلبه بیماری در درختان می‌شود؛ از عوامل دیگر هم، افزایش سن درختان است که غلبه بیماری را در مرکبات تشدید می‌کند؛ افزایش گلدهی و باردهی و عدم جبران عناصر غذایی، بیماری‌ها را تشدید می‌کند. این کارشناس کشاورزی ضعف حاصلخیزی خاک از جمله عدم مصرف کود دامی را از عوامل دیگر زوال برشمرد و افزود: زیاده‌روی در خاک‌ورزی، عدم زهکشی و ... تاثیر بیماری را تشدید می‌کند. ایزدی در ادامه با بیان راهکار‌ها جهت جلوگیری از این بیماری اظهار داشت: محلول پاشی کامل عناصر غذایی بعد از برداشت میوه به عنوان تغذیه جبرانی، کوددهی با کود اوره، بلافاصله بعد از برداشت میوه، محلول پاشی با ترکیبات مسی، بعد از هرس درختان در بهمن ماه، محلول پاشی کلسیم در پایان گلدهی از جمله راهکار‌هایی است که باغداران عزیز باید رعایت کنند تا درختان مرکبات سالم بمانند و جلوی این بیماری گرفته شود.

هرچند جهاد کشاورزی مازندران با برگزاری کاروان ترویجی استانی با عنوان مبارزه با بیماری‌های مرکبات با محوریت زوال مرکبات در مزرعه سطح استان در قالب کارگاه آموزشی با حضور مسئول و کارشناسان ورود می‌کند و در این کارگاه‌ها علایم بیماری زوال مرکبات توضیح داده می‌شود، اما تغذیه مناسب به‌صورت پایه و محلول‌پاشی در زمان مناسب تأکید می‌شود و در این کلاس‌ها آموزش و تأکید می گردد با انتخاب نهال‌هایی با پایه‌های مقاوم به خاک‌های سنگین و زهکشی استفاده شود، اما با توجه به این اقدامات پیشگیرانه به باغداران هنوز این بیماری پابرجاست ودر حال خشکاندن درختان مرکبات است.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص، برگرفته از تسنیم. تاریخ انتشار: نهم دی ماه ۱۴۰۳. کد خبر:3217255.https://www.tasnimnews.com/ سایر منابع.