شعار سال: در نظام بهره برداري از منابع آب ايران، تشكل­هاي آب­بران و مشاركت مصرف­كنندگان آب كشاورزي از پيشينه­اي غني برخوردارند. در گذشته، تـشكل­هاي مصرف­كنندگان آب در قالب بندها، هراسه­ها، كته­ها، خيش­ها و ساختارهاي مشابه آن پديد مي­آمدند. اين تشکل­ها، به عنوان قويترين نظام اجتماعي توليدي، علاوه بر مديريت مصرف آب، عملاً ساير فعاليت­هاي جمعي را نيز رهبري مي نمودند. تشكل­هاي يادشده، تا پايان عمر نظام ارباب ـ رعيتي همچنان با نظم و با اعمال ضوابط سنتي، مديريت مصرف آب را عهده­دار بودند.

در چند دهه اخير، مديريت آب توسط دولت به گونه­اي بوده است كه در بيشتر مواقع بر توسعة منابع آبي تأكيد شده ولي به ايجاد و توسعه شبكه­هاي آبياري توجه چنداني نشده است. علاوه بر اين، در زمين­هاي تحت پوشش شبكه­هاي آبياري، بـه موضوع مديريت بهره­برداري، نگهداري شبكه­ها و امكان مشاركت كشاورزان عنايت لازم صـورت نگرفته است. در نتيجه، عملكرد شبكه­هاي آبياري از نظر كارايي و بهره­دهي، بسيار كمتر از ميزان پيش بيني شده در برنامه­ريزي­ها و مطالعات توجيهي طرحها بوده است؛ به طوري­كه، راندمان آب به حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد كاهش يافته و سرمايه­گذاري در توسعه منابع آبي با كاهش بازده روبرو بوده است.

بنابراین جلب مشاركت بهره­برداران از طريق ايجاد تشکل­های آب­بران که در زمنیه بهره­برداری و نگهداری از شبکه فعالیت می­کند و توسط كشاورزان به عنوان مناسب­ترين ابزار اجرايي مورد تأکید قرار گرفته است، می­بایست یک روند مشخصی را جهت قانونمند شدن وظایف در این تشکل­ها طراحی و پیمایش نمود. کلیه موارد مربوط به توزیع آب، نگهداری از شبکه و... توسط کارشناسان اجتماعی و تسهیلگران به کشاورزان آموزش داده می­شود. البته لازم به ذکر است دوره­های آموزشی در دو شکل رسمی و غیررسمی برگذار خواهد شد. دوره­های رسمی معمولاً بطور منظم و دوره­ای برگذار می­شود درحالی­که دوره­های غیررسمی دارای برنامه زمانی مشخصی نبوده و بنابر نیاز بهره­بردار یا گروهی از کشاورزان برگذار می­گردد.

تسهیلگران اجتماعی عموماً در این مرحله با بهره­برداران در انجام وظایف مربوطه و محوله از سوی تشکل آب­بران، همگام خواهند بود. هدف از این همراهی توانمندسازی کشاورزان از طریق آگاهی دادن، پیمایش میدانی و... می­باشد تا در نهایت شبکه و کلیه موارد مربوط به آن تحویل بهره­بردار گردد.

از عمده عواملی که انتقال مدیریت آب را به آب­بران دشوار می­سازد و اجرای فعالیت­های اجتماعی را با اخلال روبرو می­کنند، عبارتند از:

1- عدم تفاهم و همكاري موجود بين آب­بران.

2- مشکلات اقتصادی آب­بران.

3- ناکافي بودن آب توزيعي.

4- عدم توجه لازم به آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان اصلی­ترین عامل توانمندسازی کشاورزان.

لذا بنابراین تسهیلگران اجتماعی می­بایست در رفع این معضلات گام­های مؤثر و مفیدی بردارند. در گام اول تسهیلگران می­بایست دیدگاه بهره­برداران را نسبت به کارشناسان اجتماعی تغییر دهند و نظر منفی آن­ها را به یک نظر مثبت تبدیل سازند، از این­رو می­بایست در همان ابتدا اقدام به اعتمادسازی میان بهره­برداران نمایند. از سوی دیگر می­بایست گروه­های هم آب را شناسایی نموده و با اخذ تفاهم نامه توزیع آب میان آن­ها، مشکلات این چنینی را از میان بردارد.

از عمده فعالیت­های تسهیلگری می­توان به آزادسازی اراضی، جانمایی قطعات زراعی، تهیه و تدوین مستندات و گزارشات لازم، آموزش به بهره­برداران، جمع آوري دستورالعمل هاي راه اندازي، راهبري و بهره­برداري و نگهداري شامل ايستگاه­هاي پمپاژ،كانال­هاي آبياري، زه­كش­ها، خطوط لوله و تجهيزات و شيرآلات، تجهيزات و لوازم هيـدرومكانيكي، اسناد و مدارك آموزشي گواهينامه­ها و مجوزها اشاره نمود.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبلاگ توسعه و مدیریت کشاورزی، تاریخ 3 دی 95، کد مطلب: 356: www.agrimgt.blogfa.com