به تازگی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری مسائل اصلی و سناریوهای پیش روی ایران در سال 96 را با انجام پژوهش «آینده‌پژوهی ایران 1396» بررسی کرده است و بر این اساس، سه مسئله «ضرورت اصلاحات ساختاری اقتصادی»، «بحران تامین آب» و «بیکاری» در صدر مسائل اصلی و سناریوهای پیش روی ایران در سال 1396 قرار گرفته‌اند. این بررسی 100 مساله را به عنوان مهم‌ترین مسایل ایران در سال 1396 براساس اولویت ترتیب بندی کرده و کارشناسان خبره در حوزه‌های مختلف در این‌باره نظر داده‌اند و در واقع بازتاب نظرات کارشناسان است. 


نکته جالب اما در این بررسی سهم بالای مسائل اجتماعی، زیست محیطی یا دارای عواقب و ریشه‌های اجتماعی است. به طوریکه از مجموع 100 چالش معرفی شده، 52 چالش مربوط به مسایل اجتماعی می‌شوند.

در میان 10 چالش اجتماعی مهم (تاپ تن اجتماعی)، این 10 چالش به چشم می‌خورند: بحران تامین آب، بیکاری، ناامیدی درباره آینده، سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، بی‌تفاوتی اجتماعی، اخلاق عمومی، بحران آلودگی هوا، امنیت روانی و اجتماعی و حقوق اساسی و شهروندی. 


آنچه در جدول زیر می‌بینید تمامی چالش‌های اجتماعی است که در گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری آمده است:

مهم‌ترین چالش‌های اجتماعی جامعه ایران در سال 1396

1. بحران تامین آب
2. بیکاری
3. ناامیدی درباره آینده
4. سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی
5. پیامدهای بحران آب
6. بی‌تفاوتی اجتماعی
7. اخلاق عمومی
8. بحران آلودگی هوا
9. امنیت روانی و اجتماعی
10. حقوق اساسی و شهروندی
11. کارکردهای اجتماعی فضای مجازی
12. تخریب تنوع زیستی، مسائل جنگل‌ها و گونه‌های زیستی جانوری
13. مسائل سلامت روان
14. بی‌توجهی به پایداری زیست‌محیطی
15. تخریب منابع خاک
16. مشکلات سلامت ناشی از آلودگی‌های گوناگون
17. نزاع‌های آب بر سر انتقال آب در داخل ایران و با کشورهای همسایه
18. فساد و تقلب علمی
19. پیامد‌های تغییرات اقلیمی برای ایران
20. سوء مصرف مواد
21. آلودگی‌های آب
22. چالش‌های نظام سلامت
23. کالایی‌شدن علم و به‌محاق رفتن عدالت آموزشی
24. تمرکزگرایی در تهران
25. قطبی‌شدگی جامعه
26. تحولات اجتماعی آموزش عالی
27. تعدد نهادهای سیاست‌گذار و مجری در حوزه علم، دانش و آموزش
28. طرح تحول سلامت
29. ناکارآمدی مدیریت بازیافت و مسائل ناشی از انبوه زباله‌ها
30. مشکلات سلامت ناشی از سبک زندگی جدید
31. چالش‌های توسعه گردشگری
32. چالش‌های مراجعان سلامت و بیماران
33. حاشیه‌نشینی شهری
34. مسائل دارو
35. مسائل ازدواج
36. بحران کنش جمعی در حوزه محیط‌زیست
37. مسائل معلمان
38. چالش‌های رابطه علمی ایران با جهان
39. ضرورت توسعه نوآوری و فعالیت‌های دانش‌بنیان
40. حرکت به سمت پیری جمعیت
41. مسائل دانش‌آموزان
42. بحران صندوق‌های بازنشستگی
43. چالش‌های قومی
44. تغییر الگوی خانواده
45. تغییر الگوی بیماری و شیوع بیماری‌های مزمن
46. مناقشات حقوق زنان
47. گسترش ریسک‌پذیری جنسی
48. مسائل نسلی
49. تغییر ترجیحات مردم در حوزه سلامت
50. مسائل دانشگاه آزاد
51. ضرورت نوسازی شهری
52. برملاشدن مشکلات ساختاری آموزش عالی برای افکار عمومی

سه چالش مهم اجتماعی در تاپ‌تن‌ها

اما در بررسی کلی، سه چالش مهم اجتماعی در 10 چالش نخست جامعه ایران در سال 1396 به چشم می‌خورد. نخست بحران تامین آب در ایران. طبق آمارهای رسمی و به اعتقاد کارشناسان ایران درآستانه بحران آب به سرمی برد و طی سال های آینده تامین آب به یکی از بزرگ ترین چالش های کشور دربسیاری از استان‌ها، شهرها و مناطق تبدیل می‌شود.

ایران از نظرجغرافیایی در بخش نیمه خشک و خشک جهان قرارگرفته به شکلی که میانگین بارش درایران حدود 250 میلیمتراست درحالی که میانگین جهانی حدود 850 میلیمتر است یعنی بیش از سه برابر ایران. 
ازسوی دیگر بیشترین میزان پتانسیل آب شیرین تجدید شونده کشور هم 130 میلیارد متر مکعب در سال است که در مقایسه با کشورهای مهم آبی جهان همچون برزیل، روسیه، کانادا، چین و اندونزی عدد بسیارکمی محسوب می‌شود و حتی نسبت به همسایه غربی، ترکیه هم حدود 70 میلیارد مترمکعب کم‌تر است. البته پتانسیل آب تجدید شونده ایران نسبت به کشورهای دیگر همسایه همچون عراق با 96 میلیارد مترمکعب، قطر با 0.15 میلیارد مترمکعب، کویت 0.02 میلیارد متر مکعب و یا امارات با 0.03 میلیارد متر مکعب بیشتر است. ایران بعد از ترکیه از نظر پتانسیل آب تجدید شونده در جایگاه دوم خاورمیانه قرار گرفته است.

نکته دیگر مربوط به بیکاری و نامیدی به آینده می‌شود، نتایج این گزارش نشان می‌دهد جامعه ایران همچنان با بیم و تردید به ساختار اقتصادی و مسائل اجتماعی می‌نگرد. وجود ده‌ها بحران اجتماعی در اولویت صد چالش اساسی حاکی از این مسئله است که ساختار اجتماعی ایران در طول سال‌های اخیر با مشکلات عمده‌ای دست به گریبان بوده که کمتر تدبیری برای کاهش آن اتخاذ نشده است. فساد سیستمی که حاصل سیاست‌گذاری‌های خاص دوران تعدیل اقتصادی است و به‌ویژه در سال‌های روی‌کارآمدن دولت‌های نهم و دهم به اوج خود رسید، ناشی از به قدرت رسیدن طیف‌های خاصی در بدنه مدیریت اجرایی بود که همچنان ثمراتش متوجه جامعه بحران‌زده ایران است. این مسئله باعث شده سرمایه‌گذاری و تولید در وضعیت نسبتا نامطلوبی قرار بگیرد. کاهش سرمایه‌گذاری و کمبود نقدینگی عملا منجر به تعطیلی بسیاری از کارخانه‌های صنعتی و بیکاری صدها کارگری می‌شود که تنها منبع درآمد خانواده‌هایشان هستند.

نگرانی که جامعه ایران را تهدید می‌کند ناشی از بیکاری همین کارگران است که زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی دیگر می‌شود. افزایش آمار طلاق در یک دهه گذشته، افزایش مهاجرت و رشد حاشیه‌نشینی در گوشه‌وکنار شهرها، گسترش فقر و نابرابری در بین طبقات فرودست، چند نمونه از آثاری هستند که فساد سیستمی از خود به‌جا می‌گذارد. نتیجه طبیعی تحمل چنین وضعیتی، «ناامیدی درباره آینده» است.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از پایگاه خبری شهرستان مهدیشهر(نیزوا)، تاریخ انتشار: 27 فروردین 1396، کد مطلب: 43617، www.neizeva.ir