شعار سال: اگر شما هم دانشجویی علاقمند به فعالیت های پژوهشی باشید حتما سوالاتی مثل: چرا باید مقاله بنویسم؟ چه مهارت هایی برای نگارش مقاله لازم است؟ اعتبارکدام مجلات بیشتر است؟ تفاوت مجلات داخلی، انگلیسی زبان و مجلات بین المللی در چیست؟ نحوه امتیاز دهی در مجلات متفاوت چگونه است؟ و... برایتان پیش آمده است، در این نوشتار خوان اول تا هفتمین خوان چاپ مقاله را توضیح داده ایم.

گام اول:دانشجو یا محقق باید ایده و دغدغه ذهنی یک کار پژوهشی را در سر داشته باشد و انجام فعالیت پژوهشی برای او به مثابه رفع تکلیف و پرکردن رزومه نباشد و نسبت به کار تحقیقاتی خود حساسیت زیادی به خرج دهد.

گام دوم: محقق باید آشنایی کافی با نحوه صحیح چگونگی نگارش متن و رعایت ساختار مقاله بصورت فرم استاندارد و شناخته شده را داشته باشد.

گام سوم:چگونه به فهرست نشریات داخلی و بین المللی دسترسی پیدا کنیم؟پس از اطمینان از سطح کیفی محتوای مقاله، و مشورت با صاحبنظران حوزه تحقیقی مورد مطالعه، باید به جستجو در فهرست مرتبط ترین مجلاتی که در زمینه موضوعی مورد نظر ما مقالاتی را منتشر کرده اند بپردازیم. مثلا اگر مقاله ای درباره «حقوق مالکیت فکری» نوشته ایم آن را برای مرتبط ترین مجلات در این زمینه ارسال کنیم، مانند مجلاتی که در زمینه حقوق خصوصی کار می کنند، نه حقوق بین الملل.

مجلات داخلی در سه سطح طبقه بندی می‌شوند:

علمی- مروری

علمی- ترویجی

علمی- پژوهشی

مقالات علمی- ترویجی وعلمی مروری: خلاصه ای از مقالات و منابع موجود می باشد که با ترکیب استدلال ها و منابع اطلاعات جدیدی را بدست می دهد. پژوهشگر دراین مقالات مطلب جدیدی به متن اضافه نمی کند، زبان نگارش این مقالات ساده است و برای دانشآموزان و افرادی که تحصیلات آکادمیک ندارند هم قابل فهم می باشد. این مجلات معمولا برای سازمان ها و نهادهایی کاربرد دارد که می خواهند مباحث تخصصی حوزه خود را در یک مجله به منظور اطلاع رسانی و بالا بردن سطح اطلاعاتی قشر خاصی از افراد جامعه در زمینه های تخصصی منتشر کنند.

مجلات علمی- پژوهشی:این مقالات به منظورکشف بخشی از حقایق و موضوعات علمی نوشته می شود و با یافتن روابط اجتماعی بین پدیده های مختلف از طریق یک مطالعه نظام مند، بدنبال ابداعی جدید در موضوعات و مسائل مورد مطالعه هستند بخش هایی از این مقاله مرور ادبیات پیشین است اما پژوهشگر نقشی فعال داردمخاطبان اصلی این مقالات دانشجویان، اساتید دانشگاه ها و پژوهشگران مراکز تحقیقاتی وتولیدی هستند.

دسترسی به فهرست نشریات معتبر داخلی: برای اطلاع از فهرست مجلات معتبرداخلی می توان به فهرست اسامی مجلات مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت و درمان که هر ساله منتشر می شود مراجعه کرد. این فهرست شامل اسامی نشریات علمی-پژوهشی فعال ودارای اعتبار رشته های: علوم انسانی، فنی ومهندسی،کشاورزی ومنابع طبیعی، علوم پایه، هنر و معماری می باشد.برای اطلاع از ارزیابی نشریات داخلی و نشریات مورد تایید وزارت علوم هم می توان به سامانه ارزیابی نشریات علمی به آدرسjournals.msrt.irمراجعه کرد.

مجلات مورد تایید وزارت علوم

همچنین دانشگاه تهران نیز، فهرستی از نشریات معتبرداخلیدر سایت کتابخانه این دانشگاه و لیست نشریات معتبر بین المللی را تهیه نموده است که قابل دسترسی است.

لیست نشریات معتبر فارسی

درپایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی فهرست نشریات علمی-پژوهشی دانشگاه ها در هفت حوزه رشته های پزشکی، دامپزشکی، علوم انسانی، علوم پایه، فنی ومهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی، هنر و معماری به صورت الفباییمرتب شده است. فهرست مجلات نمایه شده این پایگاه فقط شامل نشریات دانشگاه های سراسری نیست و اطلاعات مجلات دیگری مثل: مرکز مدیریت حوزه های علمیه، نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، نشریات سازمان بنادر و دریانوردی ودیگر نشریات علمی- تخصصی محققان ایرانی که در پایگاه اسکوپوس درج شد است را نیز پوشش می‌دهد.

مجلات مورد تایید وزارت بهداشت

پایگاه اطلاعاتی «iran doc» یک منبع مفید برای بدست آوردن اطلاعاتی دقیق درخصوص پایان نامه هایی است که دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های متفاوت کارکرده اند.

پایگاه «mag iran»، مقالاتی که در مجلات و فصلنامه های علمی-پژوهشی منتشر شده است را بصورت موضوعی در دسترس پژوهشگران قرار داده است. درحوزه رشته های مربوط به وزارت بهداشت نیز، پایگاه (بانک اطلاعات نشریات کشور) با درج اطلاعاتی مثل: (عنوان مقاله، نام سردبیر مجله، ناشر، شماره شاپا و محل نمایه مقاله) متن اصلی مقالات را به صورت الفبایی نمایه کرده ودر اختیار محققان قرار داده است.

دسترسی به فهرست نشریات معتبر بین المللی: پایگاه «ISI»مخفف عبارتInformation Institute for Scientificاست. این بانک اطلاعاتیدرحال حاضر بعنوان موسسه اطلاعات علمی تامسون شناخته می شود این پایگاه، اطلاعات کتابشناختیِ مقالات همراه با چکیده آنها و لیستمنابع مورد استفادشان را ارائه می کند.یکی از ویژگی‌هایwosپوشش موضوعیکامل آن است و ابزاری مناسب جهت جستجوی اطلاعات در تمامی رشته ها بخصوص موضوعات بین رشته ای را برای پژوهشگران فراهم ساخته است. در صفحهweb of scienceاین پایگاه و با کلیک بروی قسمتsource titleمی توان با وارد کردن کلید واژه های مرتبط با موضوع مورد نظر به شاخص استنادی که مقالات دریافت کرده اند هم دست یافت.در قسمت «web of knowledge»پایگاهisiنیز می توان به تعداد عنوان مقالات رسیده به این پایگاه که بصورت موضوعی در رشته های علوم پایه، علوم اجتماعی و علوم انسانی و هنر تفکیک شده است دسترسی داشت. همچنین می توان با وارد کردن عبارت «Iranian journals in isi» به مقالات متفاوتی که نویسندگان ایرانی در این پایگاه ثبت کرده اند دسترسی داشت.

گام چهارم:راه های ارزیابیاعتبار مجلات معتبر داخلی و بین المللی چگونه است؟

دراین مرحله، محقق می‌خواهد راه های ارزیابی مقالات و میزان استناد دهی به آنها را مرورکند تا دقیق تر بتواند سطح مقاله خود را مورد سنجش قرار دهد و با اطمینان بیشتری آن را برای مرتبط ترین مجله ارسال کند.بطور کلی نحوه امتیازدهی مجله ها درکمیسیون نشریات کشور براساس علمی- ترویجی یا علمی-پژوهشی بودن آنها تقسیم می شودکه از نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت و درمان نیز اعتبار نشریات علمی- پژوهشی بالاتر است.

اما در عرصه بین الملل بصورت کلی امتیاز دهی و اعتبار سنجی مجلات، بر اساس میزان استناد به مقالات و ضریب تاثیر شان است و اگر مقالات در دو پایگاه استنادیscopousوweb of scienceنمایه شوند اعتبار بالاتری دارند.عوامل ارزیابی مجلات برای قرار گرفتن در پایگاهisi:در قسمتweb of scienceنیز معیارهای انتخاب یک نشریه معتبر اینگونه ذکر شده است : 1. بین المللی بودن 2. استناد کافی 3. خود استنادی کم4. هیئت تحریریه قوی5. همتراز خوانی 6. نظم انتشار 7. استانداردهای انتشار 8. ارزیابی متخصصان. از دیگر شاخص های ارزیابی یک مقاله و مجله نمایه شده در پایگا ه ها باید بهimpact factor(شاخص میزان استناد دهی به مقالات)یا ،(Immediacy Indexنیمه عمر استناد مقالات)توجه نمود.با امکانات استنادی این پایگاه همچونrelated refrencوcited refrenceپژوهشگر بعد از جستجوی یک موضوع به تعداد زیادی از مقالات مرتبط دسترسی پیدا می کند که درهیچ پایگاه اطلاعاتی دیگری همه این امکان ها برای جستجو مطالب مهیا نشده است.

گزارش استنادی مجلاتJournal citation reports - JCR

JCR راهی برای ارزیابی مجلات مهم و اثرشان در جامعه فراهم کرده است که شامل 800 مجله می باشد و بیشترین استناد به آنها شده استو امکان دسترسی به آمار استنادها از سال 1997فراهم شده است.

پس ازisiو اسکوپوس درهلند،isc(پایگاه استنادی علوم جهان اسلام)، سومی ن پایگاه استنادی برای سنجش عملکرد پژوهشی کشورها محسوب می شود که ۵٧ کشور در آن مشارکت دارند.نظام استنادی علوم کشورهای اسلامی، نخستین نظام رتبه بندی استنادی در جمهوری اسلامی ایران است که توسط مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری شیراز به ریاست جعفر مهراد پایه گذاری شده است.

Iscشامل قسمت هایی چون: گزارش های استنادی نشریات فارسی،گزارش‌های استنادی نشریاتعربی،گزارش‌های استنادی نشریات انگلیسی،نمایه استنادی علوم ایران،نمایه استنادی علوم جهان اسلام،فهرست مندرجات فارسی،پایگاه استنادی برترین کنفرانس های علمی فارسی،نظام آگاهی رسانی استنادی ایران،نظام آگاهی رسانی نشریات علمی جهان اسلام،تحلیل پایگاه داده های نشریات فارسی، نظام تمام متن مقالات مجلات جهان اسلامisc e- journalsو تولید کتاب علم ایران می باشد. اما یکی از برتری های قسمت استناد دهی نظامpjcrنسبت بهjcrاین است که نمایه ها به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی قابل دسترسی است و فقط به زبان انگلیسی نمایه نشده است.

نوع امتیاز دهی مقالات با توجه به آیین نامه وزارت علوم به شرح زیر است :

گام پنجم:علاوه بر لیست مجلاتیکه در زمینه تحقیقی مورد نظر ما فعالیت می کنند و ارزیابی شاخص های اعتبار مجلات در ژورنال های خارجی باید به نکاتی چون: حجم مطالب، جنبه های ویرایشی مقاله، در نظر گرفتن سلیقه مجله و گرایشات سردبیر و اعضا هیئت تحریریه بسیار اهمیت داد همچنین صحبت کردن با نویسندگانی که در مجله ی دلخواه ما مقاله خود را ثبت کرده اند برای اطلاع از سلیقه داوران موثر است زیرا روند داوری ها معمولا طولانی است و ممکن چندین بار کار شما اصلاحیه بخورد.

گامششم:یکی از مسائل مهم برای نوشتن مقاله، رعایت اصول و قوانین حقوقی نگارش است تا ناخواسته مرتکب سرقت علمی نشویم. دپارتمان تحقیقات سلامت آمریکا 28 راهکار اساسی برای جلوگیری از تقلب اشتباهی منتشر کرده که می‌تواند راهنمای خوبی برای پژوهشگران باشد.

مسئله دیگر در این مرحله آشنایی با تحقیقات قبلی است.گاهی با یک جستجو ساده در گوگل و وارد کردن موضوع مورد نظر، به تحقیقاتی که قبلا درباره این موضوع یا موضوعات مشابه آن انجام شده می توان دسترسی پیدا کرد. معیار اصلی اعتماد نویسندگان به مجلات ادعای آنها برای نمایه شدن در پایگاه های معتبر بوده است و شیوه اصلی آشنایی نویسندگان با این مجلات توصیه اساتید یا همکاران است. راه شناسایی این مسئله نه صرفا برای نویسندگان، بلکه برای سردبیران مجلات هم اهمیت زیادی دارد که می توان با استفاده از نرم افزارهای سرقت یابی چونitenticateدرپایگاه های متفاوت، نسبت به تحقیقاتی که قبلا انجام شده اطلاعاتی کسب نمود.

با این حال این سوال مطرح می‌شود که اگر راه های شناسایی تقلب های علمی ساده است، چرا کم و بیش در بین محققان داخلی و بین المللی شاهد این مسئله هستیم؟

علیرضا نوروزی سردبیر مجله جهانیwebologyمعتقد است: «مسئله تقلب علمی فقط در بین محققان ایرانیشایع نیست و نسبت به محققان دیگر کشورها هم این اتهام وجود دارد. و یکی از دلایل این موضوع در بین پژوهشگران ایرانی می تواند ضعف در نگارش متون به زبان انگلیسی باشد، اینکه ما در جستجوها بهتحقیقات قبلی محققان دسترسی داریم اما گاهی به درستی مفاهیم را به خاطر ضعف مفهومی و نگارشی ای که در زبان انگلیسی داریم درک نمی کنیم و این مسئله منجر به سوء برداشت هایی می شود که ما را متهم به تقلب های علمی می کنند. از دیگر دلایل این مسئله هم می تواند ضعف اخلاق پژوهشی باشد، باید به محققان دانشگاهی چه دانشجویان و اساتید یادآور شویم همواره اخلاق را در پژوهش های خود رعایت کنند و دردانشگاه ها و مراکز پژوهشی با کمک اساتید و دانشجویان برنامه هایی در جهت چگونگی رعایت حقوق مالکیت فکری و معنوی آثار دیگر نویسندگان و پژوهشگران داخلی و بین المللی تدوین نمایند و نسبت به این مسئله حساسیت نشان دهند». همچنین وجود کمیته های اخلاق در پژوهش در دانشگاه ها و فعالیت بیشتر این کمیته ها می تواند از روند رو به رشد سرقت های علمی جلوگیری کند.ممکن است برخی از پژوهشگران به صورت گروهی با همکاران خود مقاله ای را بنویسند، وزارت علوم آیین نامه ای منتشر کرده که نحوه توزیع امتیاز فعالیت های پژوهشی و فناوری مشترک را مشخص کرده است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ 8 آبان 96، کد مطلب: 643181:www.snn.ir