شعار سال: پشت صحنه ظرفیت‌‌سازی نیروگاه‌های برق در کشور از سوی متولی وزارت نیرو رمزگشایی شد. عدم تعادل در تولید و تقاضای مصرف برق در سال‌های گذشته باعث شده سالانه پروژه‌های جدیدی در بخش ساخت نیروگاه‌های برق تعریف شود؛ روندی که به‌روشنی مصداق «آب در هاون کوبیدن» است، چرا که به‌اعتقاد وزیر نیرو نمی‌توان سالانه میلیاردها تومان از جیب مردم برای ساخت این نیروگاه‌ها هزینه کرد در حالی که این حجم از سرمایه‌گذاری‌ها تنها برای تامین ۲۰۰ ساعت اوج مصرف در سال به کار‌ می‌آید. رضا اردکانیان برای برون‌رفت از این وضعیت، نسخه‌ای را پیچد که در آن چگونگی تغییر چرخه ناقص ظرفیت‌سازی نیروگاه‌ها در کشور نمایان می‌شود. اردکانیان بر این باور است منابع مالی که از جیب مردم برای افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها هزینه می‌شود، باید در بخش‌هایی همچون «تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی»، «آبرسانی روستایی» و «رفع فرسودگی شبکه برق» تخصیص یابد. روندی که باز هم نوک پیکان اختلال در صنعت آب و برق را به‌سمت مدیریت توامان عرضه و تقاضا نشانه می‌گیرد.

نشست خبری وزیر نیرو با اصحاب رسانه، مجموعه‌ای از دستاوردها و چالش‌ها در بخش آب و برق را در برداشت. اردکانیان روز گذشته در ساختمان شیشه‌ای وزارت نیرو علاوه بر اینکه چارت برنامه‌های دولت دوازدهم در طرح‌های آب و برق را تشریح کرد، به موضوعات کلیدی همچون «مدیریت عرضه و تقاضا»، «تغییرات اقلیم و خشکسالی»، «توسعه مشارکت بخش‌خصوصی و چگونگی سرمایه‌گذاری‌ها»، «انرژی‌های تجدیدپذیر»، «ظرفیت نیروگاهی» و «گسترش مبادلات بین‌المللی» پرداخت. متولی نیرو در این نشست اعلام کرد که وزارت نیرو در این دوران بحث مدیریت توامان عرضه و تقاضا را در دستور کار قرار داد که پیش‌نیاز تحقق این موضوع، ارتباط موثر با مصرف‌کنندگان است. وی دسترسی آسان به اطلاعات و داده‌های موجود، شفافیت و استفاده از فناوری‌ها و تخصص‌ها را از مهم‌ترین پیش‌نیازهای تسهیل این امر برشمرد. اردکانیان دوران پیش‌رو را دوران مدیریت تقاضا و بحث مدیریت عرضه را محدود دانست.

صنعت برق در چندنما

اما در این نشست افت‌ و خیزهای صنعت برق نیز از سوی متولی نیرو مورد بررسی قرار گرفت. اردکانیان ظرفیت حال حاضر نیروگاهی کشور را ۷۸ هزار و ۵۰۰ مگاوات دانست و اعلام کرد که بخش اعظم ساخت این نیروگاه‌ها با توان داخلی به بهره‌برداری رسیده است. به‌گفته وزیر نیرو امروز ایران به سطحی رسیده است‌ که قدرت اول منطقه در تولید برق به‌شمار می‌رود و با تمام کشورهایی که مرز خاکی دارند، تبادل برقی دارد. همچنین آمارهای ارائه شده از سوی وزیر نیرو نشان می‌دهد در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر هم، تاکنون ۴۵۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر به بهره‌برداری رسیده و ۷۰۰ مگاوات نیز در حال احداث است که تا پایان برنامه ششم توسعه این میزان به پنج هزار مگاوات خواهد رسید. وی همچنین اعلام کرد که در صنعت برق کشور ۴۴۱۷ مگاوات به‌ارزش سه و نیم میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده شده است.

اما چالش‌های صنعت برق در چه بخش‌هایی تجمیع یافته است؟ متولی نیرو معتقد است سالانه میلیاردها تومان در راستای پوشش میزان افزایش مصرف برق در کشور، صرف نیروگاه‌سازی می‌شود؛ در حالی که چنین افزایش مصرفی در سایر نقاط دنیا معمول نیست. وی بر این باور است که برای استفاده از ظرفیت ایجاد شده کنونی که عمده استفاده داخلی آن تنها در زمان پیک مصرف است، لازم است پتانسیل‌هایی در خارج از مرزها جهت استفاده از ظرفیت باقی‌مانده و صادرات آن فراهم شود. اردکانیان در ادامه اظهارات خود، برنامه دولت برای بهر‌ه‌گیری از مازاد ظرفیت‌ها را نیز تشریح کرد. به‌گفته اردکانیان، وزارت نیرو در نظر دارد تا پایان دولت دوازدهم زمینه اتصال شبکه برق ایران به کشورهای روسیه و از آنجا اتصال برق به اروپا را در دستور کار قرار دهد و اکنون با تمام کشورهای همسایه از جمله پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه، عراق و سوریه مبادلات انرژی برقرار است که در این ارتباط یک راه، بازتر کردن مسیر ایجاد شده فعلی و در کنار آن، ایجاد کریدورهای جدید از جمله اتصال به اروپا است. وزیر نیرو همچنین با بیان اینکه فرصتی مناسب برای تجدیدپذیرها ایجاد شده است، گفت: سرمایه‌گذاران می‌توانند با ایجاد مزارع خورشیدی در دشت‌های کشور، برق تولیدی را از طریق شبکه برق و براساس قراردادهای خود، صادر کنند و وزارت نیرو هم حق ترانزیت حداقلی را دریافت کند. وی همچنین وجود شکاف بین قیمت تمام شده برق با قیمت فروش آن را از ریشه‌ای‌ترین چالش‌هایی برشمرد که وزارت نیرو با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ چرا که این چالش اجازه ارائه خدمات باکیفیت‌تری به مردم را نخواهد داد.

همزادپنداری با خشکسالی

متولی نیرو معتقد است به لحاظ فرهنگی باید کمتر از عنوان مقابله با خشکسالی استفاده شود؛ چرا که خشکسالی همزاد مناطق مختلف کشور است و باید برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی را در سرلوحه امور قرار داد. اردکانیان در بخش دیگری از سخنان خود به ارائه صورت وضعیتی از بخش آب در کشور پرداخت. به‌گفته وی در حال حاضر آب شهری چه به‌لحاظ کیفیت و چه کمیت در وضعیت مطلوبی به‌سر می‌برد. همچنین در پوشش آب روستایی ۵/ ۸۱ درصد جمعیت روستایی تحت پوشش شبکه آب شرب سالم قرار دارند. وزیر نیرو همچنین عنوان کرد که در بخش آب، دوران مدیریت تقاضا در پیش است؛ زیرا میزان بارش‌ها در بسیاری از مناطق کشور در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است و طبیعتا چگونگی مصرف آب موجود بسیار پراهمیت خواهد بود. وی کماکان آب شرب را مهم‌ترین اولویت تامین آب در کشور دانست و گفت: سعی خواهیم کرد با کمک مصرف‌کنندگان، هر سال خشک پیش‌رو را مدیریت کنیم. اردکانیان همچنین با اشاره به اولویت مصرف و تقاضای حوزه آب گفت: در بخش آب و فاضلاب در حالی که عرصه تامین آب را رها نخواهیم کرد، اما عمده تمرکز روی مدیریت مصرف و تقاضای آب خواهد بود و سعی خواهد شد تا با کاهش تلفات شبکه‌های آب و مدیریت آب در بخش‌‌های مختلف با استفاده از فناوری‌های روز دنیا، میزان مصرف را کاهش دهیم. وی در ادامه موانع اجرای کامل طرح احیا و تعادل‌بخشی آب در ایران را نیز مورد بحث و بررسی قرار داد.

به‌گفته متولی نیرو، موانع طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی صرفا مسائل مالی نیست؛ بلکه دلایل متعددی دارد، برای اجرای درست و دقیق این طرح نیازمند یک سیستم مدیریت به هم‌پیوسته آب هستیم. وی معتقد است در دوران مدیریت عرضه، صرفا یک دستگاه اقدام به اجرای برنامه‌های خود فارغ از توجه به سایر سازمان‌های ذی‌نفع می‌کرد؛ اما مدیریت تقاضا نیازمند مفاهمه با همه ذی‌نفعان است. اردکانیان در بخش دیگری از اظهارات خود، راهکارهایی برای برون‌رفت از تنش آبی ایران نیز مطرح کرد. به باور وزیر نیرو برای برون‌رفت از تنش آبی در برخی از دشت‌های کشور، نمونه‌ها و پایلوت‌هایی برای مدیریت مصرف دقیق آب در بخش‌های مختلف انتخاب شده است که در نهایت به یک راه‌حل عمومی‌تر برای تعمیم به سایر نقاط کشور نیز قابل‌اجراست. همچنین برنامه این است تا در حوزه مدیریت آب به اختیارات منطقه‌ای استانداران بیفزاییم تا آنها متناسب با منابع آب موجود به تغییر الگوهای کشت یا ساماندهی چاه‌های غیرمجاز و... بپردازند. وی با اشاره به آب‌های مرزی و حوضه‌های مشترک آبریز و برنامه‌های وزارت نیرو در این‌خصوص نیز گفت: در حال‌حاضر در دنیا حدود ۲۸۶ حوضه آبریز مشترک وجود دارد و تقریبا می‌توان گفت ۴۰ درصد از آب‌های دنیا در حوضه‌های مشترک آبریز قرار دارد، با این حال شرایط ایران از نظر قرار گرفتن در بالادست و پایین دست بودن رودخانه‌های مرزی بسیار خاص است. وی افزود: باید توجه داشت که در حوضه‌های آبریز مشترک، همه «هم‌سرنوشت» هستند و بنابراین وجود مفاهمه و گفت‌وگو بین طرف‌ها و البته استفاده از همه ابزارهای موثر در این‌خصوص می‌تواند بسیار راهگشا باشد.

آمارنگاری آب

در این نشست علاوه بر اینکه به چالش‌های دو صنعت آب و برق پرداخته شد، شرح حالی از صورت وضعیت آب در کشور نیز اعلام شد. اردکانیان با اشاره به سیاست وزارت نیرو درخصوص آب‌های ژرف گفت: پروژه‌های آب ژرف، صرفا جنبه مطالعاتی دارد و این تصمیم نیز پیش از این در سطح دولت گرفته شده و مجوزهای مطالعاتی آن نیز صادر شده است؛ با این حال تا مطالعات به یک نتایج دقیق و ملموس نرسد، به هیچ وجه وارد فاز اجرایی نخواهیم شد. وزیر نیرو با اشاره به وضعیت فعلی آب پشت سدهای کشور گفت: ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی جاری تاکنون حدود پنج میلیارد و ۷۵۰ میلیون مترمکعب بوده که ۳۴ درصد نسبت به سال گذشته کاهش نشان می‌دهد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ 17 بهمن 96، کد مطلب: 3350577