شعارسال: با وجود تمام تلاش هایی که طی دو سال اخیر از سوی دولت برای بهبود شرایط اقتصادی انجام گرفته و قابل انکار نیست، درماههای اخیر تحولاتی رخ داده که اقتصاد ایران را نیز تحت تأثیر خود قرارداده است، موضوعی که رئیس جمهوری نیز در نخستین همایش سیاستهای صنعتی و تجاری به آن اشاره کرد. به گفته روحانی کاهش بیسابقه قیمت نفت و همچنین طولانی شدن اجرای توافق هستهای که به لغو تمام تحریمها میانجامد باعث بروز مشکلاتی در عرصه اقتصادی شده است.
همین موضوع در نامه چهار وزیر کابینه یازدهم به رئیس جمهوری نیز مورد تأکید قرار گرفته بود. در این نامه نیز اشاره شده بود که باوجود دستاوردهای ارزشمند دولت در دستیابی به توافق هسته ای، طولانی شدن اجرای آن باعث ایجاد انتظارات بسیاری در میان مردم و فعالان اقتصادی شده است. بدین ترتیب همانگونه که بسیاری از کارشناسان تأکید میکنند، اجرایی شدن برجام و لغو تحریم هایی که یکی از دلایل معضلات اقتصادی ایران بوده است، میتواند رشد اقتصادی ایران را سرعت دهد.
کریستین لاگارد، رئیس صندوق بینالمللی پول نیز در حاشیه اجلاس پاییزه این صندوق و بانک جهانی در پرو درباره اقتصاد ایران گفته است که لغو تحریمها به ایران اجازه رشد میدهد. برهمین اساس هرچند اقتصاد ایران با وجود تحریمها نیز به حرکت خود ادامه داده است، اما همواره یکی از موانع بزرگ در راه توسعه و پیشرفت بوده است. این درحالی است که در شرایط فعلی حساسیت برچیده شدن تحریمها نیز بیشتر شده و به محض لغو کامل، اقتصاد ایران با تحولات بسیاری روبهرو خواهد شد، تحولی که در یک سوی آن سرمایهگذارانی قراردارند که برای ورود به ایران لحظه شماری میکنند.
*تأخیر اجرای توافق، فرصتهای اقتصادی ایران را از بین میبرد
سید علی مدنی زاده، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف با بیان اینکه رکودی جدید در انتظار اقتصاد ایران است که دستیابی به توافق هستهای و لغو تحریمها میتواند این رکود را از مسیر اقتصاد کشور بردارد در گفتوگو با «ایران» گفت: سیاستگذاری جدید اقتصادی یکی دیگر از گزینههای ممکن برای رهایی از رکود است که اقتصاد را به رونق نمیرساند اما از بحران تعمیق رکود در کشور دور میکند.
این استاد اقتصاد در ادامه اظهار کرد: با تغییر انتظارات، کاهش بیشتر نرخ تورم، افزایش سرمایه گذاری داخلی و خارجی، گشایشهای پولی بانک مرکزی و اصلاح سیاستهای اقتصادی بعد از لغو تحریم، کشور از رکود نجات مییابد اما شرایط اقتصاد در پساتحریم به سیاستگذاریهای دولت وابسته است. اگر دولت سیاست غلطی در پساتحریم اتخاذ نکند در یک بازه میان مدت اقتصاد کشور آرام آرام به رونق بازخواهد گشت. مدنیزاده با بیان اینکه اجرا نشدن توافق هستهای و لغو تحریمها یا حتی تعویق آن برخی از فرصتهای اقتصادی کشور را از بین خواهد برد تصریح کرد: از سال گذشته با کاهش قیمت نفت رشد اندک اقتصادی کشور کندتر شد و اکنون اقتصاد در حال حرکت به سمت رکود است. این موضوع بسیاری از تعهدات اقتصادی دولت را بیپاسخ گذاشته است. در این شرایط سیاستگذاری صحیح و عبور از تحریمها بهترین راه حل محسوب میشود.
*لغو تحریم موانع را برمیدارد
بیژن صفوی اقتصاددان و استاد دانشگاه با بیان اینکه اولین اثر تحریمها بر اقتصاد ایران افزایش هزینه مبادلات بود به «ایران» گفت: تحریمها بر نقل و انتقالات مالی، تجارت خارجی و سرمایهگذاریها بیشترین اثر را داشتند که همگی موانع توسعه تجارت محسوب میشوند. اکنون که جهان به سمت اقتصادهای باز و تعامل حداکثری در حرکت است رفع تحریمها میتواند به رشد و پویایی تجارت خارجی و اقتصاد کشور منجر شود و بالعکس عدم توافق هستهای و رفع تحریمها به رکود اقتصادی کشور ختم خواهد شد.
وی در ادامه گفت: ظرفیتهای اقتصادی ایران بسیار قابل ملاحظه است و در تعامل حداکثری میتوان با تکیه بر این قابلیتها و ظرفیتها از یک اقتصاد کوچک و بسته به اقتصادی بزرگ و باز تبدیل شد. اکنون که سطح عمومی قیمتها روند نزولی را در پیش گرفته است نیازمند خروج از رکود نیز هستیم و لازمه این خروج از رکود و پیشگیری از تعمیق آن تبدیل شدن به اقتصادی بزرگ و باز در پساتحریم است.
صفوی با اشاره به کاهش قیمت نفت و به تبع آن نداشتن توازن در تراز پرداختهای خارجی کشور و همینطور کاهش ذخایر ارزی اظهار کرد: این مشکلات در حرکت اقتصاد به سمت رکود بیتأثیر نبوده است و در چنین شرایطی اگر تحریمها لغو نشود هزینههای مبادلهای ایران بالاتر خواهد رفت که این موضوع عدم مزیت در تجارت خارجی را به همراه دارد.
*رفع موانع داخلی اقتصاد اولویت دارد
عادل پیغامی، استاد اقتصاد و عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به مشکلات ساختاری و درونی اقتصاد کشور و رکود ناشی از آن به «ایران» گفت: گرچه موانعی نظیر تحریمها باید برداشته شود اما دستیابی به توافق هستهای به مفهوم عبور از رکود و حرکت به سمت رونق اقتصادی نیست. برداشته شدن تحریمها شرایطی مشابه نیمه نخست دهه 80 ایجاد میکند اما در آن زمان نیز با وجود کمرنگ بودن تحریمها شاهد بودیم که رکود بر اقتصاد حاکم بود.
به این ترتیب تا زمانی که ساختارهای درونی اقتصاد اصلاح نشود نمیتوان چنین انتظار داشت که بعد از اجرای توافق شاهد پویایی اقتصادی باشیم. به عنوان مثال اگر مقابل یک خودرو که در مکانی مسطح قرار دارد مانعی وجود داشته باشد، با برداشته شدن آن مانع و تا زمانی که موتور محرکه آن شروع به فعالیت نکند نمیتوانیم انتظار داشته باشیم که آن خودرو با سرعت حرکت کند.
وی با اشاره به اصول علم اقتصاد مبنی بر اینکه لغو تحریم یا وجود تحریم به تنهایی عامل مثبت یا منفی برای اقتصاد محسوب نمیشود تصریح کرد: تحریم نمیتواند یک اقتصاد را به تنهایی تحت تأثیر قرار دهد و همه چیز بستگی به آن دارد که ما با این مسأله چگونه برخورد کنیم. اکنون مسأله رکود اقتصاد ایران نیز یک موضوع ناشی از موتورهای درونزا است. اگر به دنبال حل بحران رکود هستیم باید در این شرایط بهعوامل درونزا نیز توجه کنیم.
با اندكي اضافه و تلخيص برگرفته از روزنامه ايران، سال بيست و يكم، شماره 6050 ، دوشنبه 20 مهر 1394، صفحه5