شعار سال: کارشناسان پیش بینی می‌کنند در آینده‌ای نه چندان دور تنش‌ها، درگیری‌های ملی، منطقه‌ای و بین المللی بر سر مساله آب بیشتر خواهد شد و از آنجا که همگان به آب شیرین و پاک نیاز دارند، دور از ذهن نخواهد بود که جنگ‌های آینده جهان بر سر منابع آب صورت گیرد.

این شرایط در حالی است که ترکیه همچنان پروژه های خطرناک سد سازی خود را ادامه می دهد. ترکیه از اوایل دهه 1980 میلادی، در زمان کودتای ژنرال کنعان اورن، پروژه جدیدی را آغاز کرد. هدف از این پروژه این بود تا ترکیه بتواند، رودخانه‌های دجله و فرات را مهار کند (رودخانه هایی که خود از کوهستان های ارمنستان سرچشمه می گیرد) تا آب این رودخانه ها به سمت سوریه و عراق حرکت کند. در آن زمان، قدرت‌های وقت یعنی صدام حسین و حافظ اسد که دارای قدرت بسیاری بودند، شدیدا به دولت ترکیه هشدار دادند که ما چنین کاری را بر نمی تابیم اما بعد از اینکه کشور عراق در زمان دفاع 8 ساله ایرانیان بسیار ضعیف شد، سپس با اشغال کویت توسط عراق و حمله آمریکا به عراق، در گیر شدن عراق با جریان های تروریستی القاعده و داعش، تمامی این عوامل باعث از هم پاشیدگی دولت بغداد شد. در نتیجه دولت ترکیه از ضعف دولت مرکزی عراق و و از سوی دیگر از ضعف دولت مرکزی در زمان بشار اسد و جریان‌های تروریستی که در سوریه اتفاق افتاد، استفاده کرد. ترکیه با گرفتن وام های بزرگ جهانی، توانست 22 سد روی رودخانه‌های دجله و فرات بزند.

هجوم ریزگردهای نمکی به ایران تا چند سال آینده

یکی از سد ها با نام "آتاتورک" بزرگترین سد جهان است، که گنجایش 48 میلیارد متر مکعب دارد که روی رودخانه فرات ساخته شد. ظرفیت این صد به تنهایی از کل 1000 سد احداثی در ایران با میزان ظرفیت تنظیمی 47.6 میلیارد متر مکعب، بیشتر است. در مجموع سد آتاتورک به علاوه دیگر سدهای ساخته شده ترکیه روی فرات، می تواند 100 میلیارد متر مکعب آب را مهار کند، از سوی دیگر سدهای ترکیه روی رودخانه دجله می تواند تا 24 میلیارد مترمکعب آب را مهار کند. در نهایت با آغاز آبگیری سد ایلیسو در منطقه حسن کیف، که 10.4 میلیارد متر مکعب گنجایش دارد، بحران بیشتر می شود. به عبارتی دیگر، اگر هم اکنون 100 درصد آب فرات مهار شده و 60 درصد آب دجله مهار شده و وارد سرزمین سوریه و عراق نمی‌شود. بعد از ساخت سد ایلیسو این رقم به 100 درصد می رسد. در نتیجه بحران به شکل بسیار خطرناکی ادامه خواهد یافت.

قرار بود این سد در سال 2019 آب‌گیری شود اما پایان کارش یک سال زودتر اتفاق افتاد. این سد پروژه‌ای مهم برای تامین انرژی کشور ترکیه است و با هدف تولید انرژی برقابی احداث شده و پس از آب‌گیری کامل، مشکلی برای جریان آب رودخانه دجله ایجاد نخواهد کرد.

سد ایلیسو که روی سرشاخه های رودخانه دجله (حد فاصل استان ماردین و شیرناک) احداث شده است، جزو بزرگترین سازه‌های آبی جهان و پروژه ای مهم برای تامین انرژی کشور ترکیه به شمار می رود؛ سازه آبی که حجم مخزنش سه برابر بزرگتر از بزرگ‌ترین سد ایران (کرخه) است و پس از سد آتاتورک با 49 میلیارد متر مکعب گنجایش(معادل تمام 650 سد ایرانی) که در 1992 روی رودخانه فرات احداث شده، دومین سد بزرگ ترکیه و از جمله سدهای بزرگ جهان به شمار می‌رود. سدی که می تواند پیامدها و آثار بیشماری برای عراق و ایران به بار بیاورد.

اثرات آبگیری سد ایلیسو بر ایران

به گفته مجید دکامین، دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی سازمان حفاظت محیط زیست، سد ایلیسو آورد 21 میلیارد مترمکعب متوسط سالیانه رودخانه دجله برای عراق را محدود می‌کند و مستقیما بر 15 استان این کشور از جمله موصل و بغداد به‌صورت مستقیم تاثیر می‌گذارد.

وی در این خصوص گفته است: سد ایلیسو یکی از بزرگ‌ترین سدهای طرح گاپ (GAP)، بر روی رود دجله در کشور ترکیه ساخته شده است جز 15 سازه بزرگ دنیا و نمونه‌ای از ساخت مهندسی است. آبگیری سد ایلیسو در ترکیه و کاهش جریان آب ورودی به عراق دیدن نوک کوه یخ است. سدی که بر ورودی حوضه رودخانه دجله در 4 کشور ترکیه، سوریه، عراق و ایران زده شده است و رگ‌های حیات تمدن بین‌النهرین را سد کرده است، سدی که پس از آبگیری، آورد 21 میلیارد مترمکعب متوسط سالیانه رودخانه دجله برای عراق را محدود می‌کند و مستقیما بر 15 استان این کشور از جمله موصل و بغداد به‌صورت مستقیم تاثیر می‌گذارد.

وی اظهار کرده است: محتمل‌ترین اثر کاهش آب ورودی به عراق، از دست رفتن کشاورزی آسیب‌پذیر در عراق و افزایش بیابان‌زایی در این کشور است که اثرهای جانبی آن به مانند گذشته ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد. علاوه بر کشاورزی، عدم بازسازی خاک در بین‌النهرین و خشک شدن تالاب‌ها پیامد سد ایلیسو و سدهای دیگر در ترکیه است اما نگران‌کننده‌تر آن است که خشک شدن تالاب‌ها نه‌تنها ریزگردها را در ایران تشدید می‌کند، بلکه باید در آینده انتظار نمک‌گیر شدن مردم ایران از طریق ریزگردهای نمکی عراق باشیم. نمک‌هایی که ممکن است تعداد استان‌های تحت تاثیر را در ایران و عراق جمعا به 30 استان برساند.

وی بیان کرده است: بر اساس نتایج مطالعه مشترک دانشگاه بصره و واترلو کانادا، نزدیک‌ترین پیامدهای مورد انتظار بعد از آبگیری سد ایلیسو افزایش شوری آب، پیشروی خلیج فارس در محل اروندرود (شط العرب) و کاهش آب ورودی به هور الحمار و هور مرکزی (به عنوان منشاهای خارجی ریزگردهایی که ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهند) و انباشت حجم بسیار زیاد نمک و خشک شدن آن است.

وی عنوان کرده است: بر اساس نظر سازمان جهانی بهداشت زمانی که شوری از 1000 قسمت در میلیون (پی پی ام) بیشتر شود برای انسان غیرقابل‌مصرف می‌شود (شرایطی که در حال حاضر در بغداد برقرار است) و اگر این مقدار دو برابر شود، آب قابلیت استفاده در بخش کشاورزی را نخواهد داشت. قبلا آبی که وارد عراق می‌شد، دارای شوری 275 پی پی ام بود و انتظار می‌رود در آینده این مقدار به 550 پی پی ام برسد. این در حالی است که گزارش‌ها حکایت از شوری 2250 در برخی نقاط تالاب‌های عراق دارند. این شرایط نوید روزهای خوبی برای اکوسیستم‌ها، زمین‌های کشاورزی و همچنین سلامت مردم در غرب و جنوب کشور را نمی‌دهد. آبگیری این سد زنگ خطر را برای امنیت محیط ‌زیستی ایران به صدا درآورده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تابناک ، تاریخ انتشار 15تیر 97، کدمطلب:۸۱۴۱۸۳، www.tabnak.ir