شعارسال:
یوزپلنگ ایرانی یکی از مشهورترین جانوران این مرز و بوم است که متأسفانه بهشدت در
معرض خطر انقراض قرار دارد. زمانیکه به طبیعت و محیطزیست جهان مینگریم با زیباییهای
بسیاری که در خود جای داده روبهرو میشویم. ایران کشوری که در آن جاذبههای
متنوعی است، زیستگاههایی که گنجینه منحصربهفردی از تنوع زیستی را داراست، گنجینههای
از حیاتوحش، گیاهان و طبیعت بکر.
در فلات ایران جانورانی زیست میکنند که هویت محیط زیست محسوب میشوند. بهطوری که ما حدود یکهزارو 500 گونه پستاندار، پرنده، خزنده، دوزیست و ماهی داریم که در این میان ۱۹۴ گونه را پستانداران تشکیل میدهند؛ ازجمله این پستانداران یوزپلنگ ایرانی است. یوز آسیایی یا یوزپلنگ ایرانی یکی از مشهورترین جانوران این مرز و بوم است که متأسفانه بهشدت در معرض خطر انقراض قرار دارد که امروزه تنها چند ده قلاده از آنها در فلات گسترده ایران وجود دارد و احتمال دارد برای همیشه از لیست حیاتوحش کشورمان حذف شود. در چند دهه گذشته شکار و صید، قاچاق و تصادفات باعث نابودی این جانور رو به انقراض شده است. بههمین دلیل کمپینهایی برای حفاظت و بقای اینگونه ارزشمند تشکیل شد؛ اما بیفکری برخی این نابودی را کمکم رقم میزند؛ مانند توله یوزی با ارزشی که در چند روز گذشته با بیتدبیری تلف شد. چند روز پیش بود که ساعت 9 صبح توله یوز نر هفتماهای در کنار جاده عباسآباد روی زمین مشاهده شد. این توله بر اثر تصادف با یک وسیله نقلیه دچار آسیبدیدگی شده بود و توان حرکت نداشت. این اتفاق در زمانی روی داده که ایمنسازی و فنسکشی این منطقه در کنار ساخت زیرگذر حیاتوحش هنوز صورت نگرفته است. بعد از تصادف این یوز را به کلینیکی انتقال میدهند؛ آزمایشهای تشخیصی اولیه و معاینات مقدماتی توسط دامپزشک اداره کل محیط زیست استان و دامپزشک سازمان در همان ساعات اولیه بهعمل آمده بود و شواهد مبنیبر این بود که حیوان دچار آسیب جدی نخاعی شده است؛ بنابر گفته مدیرکل دفتر حیاتوحش سازمان حفاظت محیط زیست دیگر امیدی برای بهبودی کامل این یوز نبود.
اقدامات اولیه برای بهبود یوز آسیبدیده
مجید خرازیانمقدم، مدیرکل دفتر حیاتوحش سازمان محیط زیست، در رابطه با جزئیات حادثه تصادف یوزپلنگ آسیبدیده نخاعی در سمنان اظهار کرد: طی مکالمه تلفنی از جانب معاون فنی استان سمنان خبر رسید که یک قلاده توله یوزپلنگ نر حدود 5/1 ساله در جاده عباسآباد در استان سمنان بر اثر تصادف با یک وسیله نقلیه مصدوم و در حدود ساعت ۹ صبح مشاهده شده است. وی افزود: نظر به اینکه آزمایشهای تشخیصی اولیه و معاینات مقدماتی توسط دامپزشک اداره کل محیط زیست استان و دامپزشک معتمد سازمان در همان ساعات اولیه بهعمل آمده بود و شواهد مبنیبر این بود که حیوان دچار آسیب جدی شده است، ضمن هماهنگی با استان و همچنین هماهنگی لازم با معاونت محیط طبیعی و دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید، گروهی جهت انتقال حیوان به استان عزیمت کرده و صبح روز چهارشنبه ۹۷/۵/۱۷ یوز آسیب دیده به پارک پردیسان منتقل شد. خرازیانمقدم ادامه داد: پس از بررسی اولیه و مشاهده عکس رادیوگرافی حیوان که قبلاً در استان گرفته شده بود، ضمن هماهنگی با معاونت محیط طبیعی، طی جلسهای با حضور نمایندگان دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید و دفتر حیاتوحش، دامپزشکان دفتر حیاتوحش، جراح و رادیولوژیست معتمد معاونت محیط طبیعی در بخش خصوصی، جلسهای برگزار شد و ضمن بررسی منابع علمی موجود و نظر تمامی اعضای جلسه (هفتنفر) همگی بر این نظر بودند که فارغ از نتایج حاصله از آزمایشهای تکمیلی، با توجه به اینکه چنانچه تاکنون نخاع حیوان قطع نشده باشد (حتی با احتمال اندک این موضوع)، انجام عمل جراحی در اسرع وقت و بدون از دست دادن زمان، گزینه بهتری نسبت به سایر گزینهها است تا بتوان حداقل امید بهبودی حیوان را در صورت قطع نبودن نخاع افزایش داد. وی تصریح کرد: مفاد صورتجلسه طی جلسه حضوری به معاونت محیط طبیعی منعکس شد و نظر اعضاء نیز مبنیبر این بود که بر اساس نظرات مندرج در صورتجلسه و توصیههای جراح معتمد معاونت محیط طبیعی و دامپزشکان دفتر حیاتوحش، مطابق مفاد صورتجلسه در اسرع وقت حیوان تحت عمل جراحی قرار گیرد. مدیرکل دفتر حیاتوحش سازمان محیط زیست در ادامه افزود: بلافاصله حیوان به کلینیک دامپزشکی جراح معتمد سازمان که قبلاً نیز جراحی موفقیتآمیزی روی یک قلاده پلنگ (پلنگ رودسر) انجام داده بود منتقل شد و از ساعت ۱۵ این جراحی طی مدت تقریبی سهساعت به طول انجامید؛ اما متأسفانه و با وجود تلاش فراوان گروه جراحی، نخاع در قسمت مهره پنجم کمری در اثر سانحه جادهای رخ داده، بهطور کامل قطع شده بود. خرازیانمقدم گفت: با وجود این موضوع تأسفبار، تمامی اقدامات و تمهیدات مورد نیاز طی جراحی بر روی یوزپلنگ آسیب دیده بهعمل آمد. با توجه به اینکه مهره پنجم کمری یوزپلنگ دچار آسیب جدی شده بود، اقدامات مورد نیاز برای بهبود وضعیت مهرهها و ستون فقرات انجام شد. وی در ادامه بیان کرد: بعد از جراحی یوزپلنگ حیوان را بلافاصله به پارک پردیسان منتقل کرده و تحت مراقبت قرار دادیم.
نیازی به جراحی نبود
اما بر همین اساس بسیاری از کارشناسان و دامپزشکان معتقد بودند این یور نیازی به جراحی نداشته است. ازجمله این افراد، ایمان معماریان، دامپزشک پارک پردیسان، بود که پیش از تلف شدن توله یوز اظهار داشت: این یوزپلنگ نیازی به جراحی نداشت. این جراحی قبل از انجام آزمایش MRI بر روی این یوزپلنگ صورت گرفت و همین موضوع باعث ایجاد درد شد و مشکلات و عوارض ناشی از جراحی را برای این یوزپلنگ به همراه داشت.
وی افزود: براساس مشاهدات رادیوگرافی نباید یوزپلنگ جراحی میشد و باید گفت که این جراحی تنها برای تبلیغات انجام شده است. عمل حراجی یوزپلنگ آسیب دیده هیچ تأثیری در بهبود سلامتی او نداشت. دامپزشک پارک پردیسان ادامه داد: این یوزپلنگ پس از جراحی در وضعیت بدی قرار داشت و درد بسیار زیادی را بعد از عمل جراحی تحمل کرد؛ درحالیکه این یوزپلنگ قبل از جراحی میتوانست حرکت کند. البته باید گفت که این یوزپلنگ بعد از جراحی از نظر دفع ادرار نیز دچار مشکل شده بود.
نظر جراح توله یوز درباره علت جراحی
روزبه مریدپور، متخصص
جراحی دامپزشکی و جراح توله یوز، درباره جزئیات این جراحی و عملکرد بعد از آن گفت:
در کتاب مرجع سوانح حیاتوحش درباره حیواناتی آسیبدیده از سوانح، جراحی و مراقبت
از آنها توضیح داده شده است؛ به عنوان مثال در مرحله اول چگونگی درمان و نگهداری
یک گونه ارزشمند و بسیار نادر را در یک زمان کوتاه توضیح داده است. وی افزود: در
مرحله دوم آن مدت زمانی کوتاهی که برای درمان حیوان اختصاص مییابد و آن درمان
مربوط به گونه جانوری را ارزیابی میکند؛ بهعنوان مثال درمان برخی گونهها که
تعداد زیادی دارند با برخی گونههای بسیار نادر و ارزشمند که شرایط حفاظت از آن باید
خاص باشد متفاوت است. مریدپور در ادامه گفت: در مرحله سوم توضیح داده شده که برای
جانوران نادر و ارزشمند مانند یوزهای آسیایی که تنها در ایران وجود دارند، باید
بستری ایجاد شود تا تحت حفاظت و نگهداری بهتری قرار گیرند؛ بهعنوان مثال اگر گونه
نادر و ارزشمندی از محل نخاع آسیبدیده باشد و قبل از عمل نیز برای جراح محرز
باشد، به دستور متولی اینگونه جانوری (مسئولان محیط زیست) آن را درمان میکند. وی
افزود: اگر حیوان آسیبدیده شغال یا روباه یا حتی گرگ بود و ارزش محیط زیستی و
حفاظتی آن به اندازه یوز آسیایی نبود از روی رادیوگراف میتوان آسیب قطع نخاعی را
تشخیص داد. البته بعد از تثبیت ستون فقرات باید مراقبتهای ویژهای از آنها صورت
گیرد. متخصص جراحی دامپزشکی تصریح کرد: براساس نظرات دامپزشکان جهانی، اگر حیوانی
دچار آسیب ستون فقرات شود، فارق از اینکه نخاع موجود و قطع کامل شده باشد و اگر حیوان
بخواهد زنده بماند و نگهداری شود، باید ستون فقرات تثبیت شوند؛ چراکه نیروهایی به
ستون فقرات وارد میشود. اگر این اتفاق روی ندهد شرایط از این نیز بدتر خواهد شد
و همین موضوع باعث درد زیاد و اذیت شدن حیوان میشود. وی ادامه داد: متولی صدور
مجوز جراحی یوز آسیب نخاعی دفتر حیاتوحش محیط زیست بود که اعلام کرد درمان یا
نگهداری برای این دفتر امکانپذیر نیست. زمانیکه مهرههای یوزپلنگ را کنار هم
قرار دادیم، مشاهده شد که نخاع کاملاً له شده است. مدیرکل دفتر حیاتوحش سازمان
محیط زیست در زمان جراحی در اتاق عمل بودند و دستور تثبیت این مهرهها را صادر
کردند که جراحی یوزپلنگ به این دلیل انجام شد. مریدپور گفت: دامپزشک حیاتوحش باید
با سازکارهای این حرفه آشنایی داشته باشد. اینکه چگونه حیوان را زنده نگهدارد،
اگر نر باشد از آن اسپرم بگیرد و برای یک یوز دیگر استفاده کند. این مشکل جراح نیست.
وی افزود: حیواناتی که قطع نخاع هستند؛ بهویژه از قسمتهای انتهای کمر، از فلج
شدن نمیمیرند.
این حیوانات از اختلالات اسفنکتری و بهویژه عفونتهای ادراری، مشکلات گوارشی و تغییر الگوی دفع ادرار رنج میبرند. بهدلیل اینکه حیوان به پهلو روی زمین میماند، دچار مشکلات ریوی، ذاتالریه و مشکلات داخلی و زخم بستر میشود و اگر نگهداری و مراقبت از اینگونهها درست نباشد تلف خواهند شد. ما حیواناتی مانند سگ را که قطع نخاع شده بودند داشتیم، اما بهدلیل مراقبت صحیح زنده ماندند. متخصص جراحی دامپزشکی بیان کرد: حیوانی را که به پهلو باشد و به آن پارافین میدهند تا مواد زائد را دفع کند و دچار بیماریهای مختلف نشود. وی ادامه داد: یوزپلنگ آسیب دیده نخاعی بعد از جراحی از بیمارستان خارج شد و به پارک پردیسان بهعنوان مرکز بازتوانی حیاتوحش انتقال داده میشود، یعنی این حیوان دو ساعت بعد از جراحی از زیرنظر ما خارج و وارد فضای پارک پردیسان تحت نظر دامپزشکان متخصص قرار گرفت. مریدپور تصریح کرد: چند روز قبل تیمی از متخصصان به بیمارستان رفتند و علاوهبر سونوگرافی از ناحیه شکم یوز خونگیری انجام شد. وی در ادامه افزود: این حیوانات به این دلیل میمیرند که مشکلات ثانویه به آنها افزود میشود و زمانی که حیوان نمیتواند بلند شود و ادرار کند نمیتوان بهراحتی به آن پارافین خوراند. قطعاً دچار مشکلات تنفسی ناشی از آسپیراسیون ریوی خواهد شد که همین موضوع حیوان را مستعد بیماریها و عفونتهای ریوی میکند و حال اگر در این شرایط حیوان نتواند پارافین را دفع کند پارافین بهصورت تدریجی وارد ریه میشود و شرایط ریه را خراب میکند که تمام اینها احتمالات هستند. متخصص جراحی دامپزشکی در پایان گفت: ما برای آزمایش MRI از یک پروفسور آمریکایی نظر خواهی کردیم و شرایط MRI و یوز را قبل از جراحی توضیح دادیم که این پروفسور مسیر درمانی یوز را تأیید کردند. هفته گذشته مدیرکل حیاتوحش و آبزیان آبهای داخلی سازمان حفاظت محیط زیست از ادامه روند درمانی یوز در پارک پردیسان از طریق آنتیبیوتیکها خبر داده و گفته بود که درمانهای کمکی در حال انجام است و درمان آنتیبیوتیکی تحت نظر دامپزشک پارک پردیسان شروع شده است. البته از چالشهای مهمی که در حال حاضر با آن روبهرو هستیم بحث دفع مدفوع و ادرار حیوان و جلوگیری از وقوع زخم بستر در روزهای آتی است که خوشبختانه توسط دامپزشک پارک پردیسان ادرار این حیوان از طریق مجرای ادراری تخلیه شد.
خرازیانمقدم افزود: همه امیدمان این بود که این حیوان قطع نخاع نشده باشد؛ اما متأسفانه آسیب ناشی از وقوع سانحه بهصورتی بود که نخاع بهصورت کامل در محل مهره پنجم کمری قطع شده بود؛ اما متأسفانه با تمام تدابیر و انجام جراحی این حیوان ارزشمند رو به انقراض با تحمل درد بسیار تلف شد.
توضیحات یک مقام سازمان محیطزیست پس از تلف شدن توله یوز
در همین راستا حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی، نیز اظهار کرد: یوزپلنگی که در سمنان آسیب نخاعی دیده بود تحت مراقبتهای ویژه پزشکی بود و برای حفاظت از این یوز تمام اقدامات از جمله جراحی توسط متخصصان حیاتوحش انجام شد. وی افزود: متأسفانه با توجه به اقدامات مفید بر روی اینگونه این حیوان تلف شد که بعد از کالبد شکافی علت مرگ روشن شود. ظهرابی گفت: براساس تصمیم چندین دامپزشک متخصص که جلساتی با آنها داشتیم مقرر شد که این یوز جراحی شود. وی ادامه داد: بعد از جراحی تمام امکانات برای نگهداری یوز فراهم شده بود و کار مراقبت از این یوز توسط چندین دامپزشک مستقر در پارک پردیسان صورت میگرفت. معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: حیوان از همان روز اول آسیبدیدگی در رابطه با دفع ادرار و مدفوع مشکل داشت، اما دامپزشکان برای مراقبت از این حیوان تمام تلاش خود را انجام دادند. مدیرکل حیاتوحش سازمان محیط زیست که خود دامپزشک است، بهطور مرتب در کنار یوز پلنگ بودند و کاملاً تحت نظارت ایشان بود. ظهرابی گفت: امیدوارم برخی موضوعات مطرح شده در روزهای اخیر باعث نشود که زحمات همکاران ما زیر سوال برود. معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: هیچ کمبودی در رابطه با نگهداری و درمان یوز در پارک پردیسان نداشتیم و این حیوان بهصورت شبانهروزی تحت مراقبت بود.
پیشگیری بهتر از درمان است
یوزپلنگ یکی از اجزای تنوع زیستی در ایران محسوب میشود که با دیگر گونههای جانوری در دنیا تفاوت دارد. یوز مانند هر جانور دیگری باعث ایجاد تعادل اکولوژیکی میشود و انقراض یوز این تعادل را از بین میبرد. در بسیاری از مناطق حفاظت شده جهان برای نگهداری و محافظت از گونههای زیستمحیطی تدابیر پیشگیرانه سختی اندیشیدهاند؛ مانند فنسکشی یا ایمنسازی محل حفاظت شده. بهتر است مسئولینی که با شعار محیط زیستی روی کار آمدهاند، عزم خود را برای حفظ تنوع زیستی و محیط زیست کشورشان جزم کنند تا اینگونههای ارزشمند که بسیاری در حسرت آن هستند محافظت شوند و رو به نابودی نروند.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 28مرداد1397 ، کدخبر: 52895: www.sabzineh.org