شعارسال: پس از کش و قوس های فراوان بالاخره شخص رئيس جمهور عازم استانبول شد تا برای حضور در اجلاس سران سازمان همکاری های اسلامی شرکت کند. نشستی که این بار با حضور مقامات و رهبران ارشد کشورهای اسلامی از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار شده است. این موضوع همراه شده با روابط دوجانبه تهران و آنکارا و حضور رئيس جمهور کشورمان در ترکیه که می تواند زمینه ساز پیدایی نوعی مفاهمه برای حل و فصل اختلافات و تفاوت نظرهای دو کشور باشد. برای بررسی این سفر با جاوید قربان اوغلی، مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه گفتگویی کردیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

بعد از کش و قوس های فراوان بر سر سفر مقامات ایران به ترکیه، بالاخره دکتر روحانی عازم استانبول شدند تا برای حضور در اجلاس سازمان همکاری اسلامی شرکت کنند. این سفر در حالی انجام شد که تا آخرین لحظات هنوز مشخص نبود شخص رئيس جمهور به استانبول خواهند رفت یا خیر. در شرایط فعلی حضور در این سطح در نشست سازمان همکاری اسلامی از چه ابعادی حائز توجه و اهمیت است؟

واقعیت این است که شرایط منطقه و کشورهای اسلامی حضور هیئت ایران در بالاترین سطح را ضروری میساخت. سازمان همکاری های اسلامی در حال حاضر مهمترین مجمع همکاری بین کشورهای اسلامی است. جهان اسلام روزهای بسیار دشواری را پشت سر می گذارد. رشد روزافزون افراط گرایی اسلامی و ارائه چهره ای خشن و تنفر برانگیز از اسلام، درگیری های داخلی در کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی و همچنین بحران هایی که بعد از بهار عربی شاهدش هستیم شرایط ویژه ای رابه جهان اسلام تحمیل کرده. این اجلاس در مقطع زمانی که در حال برگزاری است به ویژه پس از حوادث و تحولات سوریه و جنگ یکساله یمن و رویدادهای تلخ و دردناک مکه و حج سال گذشته حضور هیئت ایرانی را در بالاترین سطح برای تاثیرگذاری در بازگرداندن جهان اسلام به شرایط مطلوب را ضروری می کند. بنابراین من بر این باورم این سفر کاملا ضروری بود و امیدواریم که حضور آقای رئيس جمهور و هیئت همراه بتواند تا حدی که لازم است در بازگرداندن شرایط جهان اسلام به وضع مطلوب تر کمک کند.

زمزمه هایی مبنی بر رایزنی های پشت پرده عربستان سعودی برای شیطنت و همچنین اعمال فشار در قطعنامه پایانی برای تنظیم متنی علیه ایران شنیده می شود. در چنین شرایطی منتقدان دولت استدلال کرده اند بهتر بود رئيس جمهور به این نشست نمی رفت و ما این اجلاس را تحریم می کردیم. شما با این تحلیل موافقید؟

سیاست تحریم و عدم حضور هرگز مفید و سازنده نبوده و فرصت را برای دشمنان و مخالفان و رقبا فراهم می کند که خواسته های خود را در بالاترین سطح به منصه ظهور برساند. ما این را در سالیان متمادی در وزارت خارجه شاهد بودیم. من مایلم به ذکر خاطره ای در همین مورد بپردازم. در اجلاس دوربان ۱ حضور هیئت ایرانی با همکاری برخی از کشورهای اسلامی و آفریقایی باعث شد هیئت های آمریکا، اسرائيل و انگلیس به وضع تحقیر آمیزی اجلاس را ترک کنند در اعتراض به بندی که کنفرانس برای برابری صهیونیسم با نژاد پرستی آماده کرده بود. ترک این سه باعث تمسخر آنها شد چون همان قطعنامه تصویب شد و محکومیت اسرائيل هم در آن ذکر شد.

در نتیجه نشان می دهد حضور و لابی کردن با کشورهای دیگر چقدر می تواند موثر باشد. برعکس در برخی کنفرانس هایی که ما در زمان جنگ تحمیلی شرکت نمی کردیم رژیم عراق کاملا فعال بود و با کمک عربستان و کویت و دیگر کشورهای عربی توانسته بود اقدامات فعالی را علیه ما شروع کند. بنابراین بر این باورم جز در موارد نادری که رژیم صهیونستی حضورش به گونه ای باشد که ما مجبور شویم با او وارد دیالوگ شویم در باقی موارد حضور ما همواره مفید بوده. ارجاع می دهم به اجلاس هایی که در مونیخ درباره افغانستان صورت گرفت یا مسئله عراق بعد از صدام حسین. در آن زمان با اینکه آمریکایی ها هم حضور داشتند و هنوز گفتگو با آمریکا جز تابوها بود، دیدید که تا چه اندازه حضور در نشست ها و مذاکرات به سود ما تمام شد. بنابراین این اصلا منطقی نیست که شما قدرت دیپلماسی خود را با تحریم اجلاسی محدود کنید.

روابط ما با ترکیه هم وضعیت ویژه ای دارد و قدری تنش ها در یکی دو سال اخیر بر مناسبات دو طرف سایه افکنده است. در چنین شرایطی سفر رئيس جمهور می تواند فضای تازه ای پیرامون مراودات دوجانبه برای تهران و آنکارا پدید آورد؟

ترکیه ویژگی هایی دارد که شاید آن را از دیگر کشورهای همسایه ما متمایز می کند. اولا که همسایه ای است که یک مرزش با اروپاست و در واقع کریدور بین جهان اسلام و غرب به شمار می رود. نکته دوم اینکه در این کشور دولتی قدرت را در دست دارد که گرایش های اسلامی دارد. درست است که نگرش و خوانش ما از اسلام با هم متفاوت است ولی در عین باز هم فضای مفاهمه و همگرایی میان دو طرف بسیار مناسب است. البته من هم قبول دارم که به دلیل زیاده خواهی های ترکیه در سالهای اخیر در منطقه اختلافات منطقه ای ما شدت گرفته است، ولی در عین حال ترکیه در شرایط ویژه ای قرار دارد. شکست های پی در پی عدالت و توسعه در مسائل داخلی و سیات خارجی شرایط خاصی را بر این کشور تحمیل کرده. در داخل حزب اردوغان با مشکلات اقتصادی مهمی رو به است و احزاب رقیب آنها به چالش کشیده اند. هرچند هنوز حمایت مردمی از عدالت و توسعه بالا است ولی چالش های جدی در داخل دیده می شود. در سیاست خارجی ترکیه شکست های سختی را در سوریه پذیرفته و می دانید که یکی از مشکلاتش مسئله پناهندگان و آوراگان است که اختلافات جدی را بین ترکیه و اروپا پدید آورده. آنها در صدد بوده از این بحران به نفع خود اتفاده کنند که غربی ها تن به خواسته های ترک ها ندادند.

در چنین شرایطی سفر داوود اوغلو به ایران به نظر من ایجاب می کند ترکیه را در این شرایط در یابیم. البته باید محتاط باشیم و با احتیاط رفتار کنیم چرا که آنچه بیش از همه چیز برای کشورها مهم است منافع ملی خود است و نه اینکه برای خوشایند کشور دیگر اقدامی کنند. ولی نکته مهم این است که عربستان تلاش دارد محوری را علیه ایران شکل می دهد و هژمونی منطقه ای را علیه ایران سازمان می دهد. سفر سلمان به مصر در همین راستا بود و به نظر می رسد روی ترکیه هم زوم کردند و در چنین شرایطی ما نباید اجازه دهیم ترکیه در دامن عربستان و رژیم های مرتجع عربی بیفتد. باید با ترکیه با انعطاف بیشتری تعامل کنیم و اگر بتوانیم ترکیه را در مسئله سوریه تاثیرگذار نماییم تا آنها هم چرخش هایی در سیاست های خود داشه باشند هم به سود ما، هم به سود بشار اسد و هم به سود کل منطقه خواهد بود. بنابراین فکر می کنم باید به این نکات توجه کنیم. ضمن اینکه ترکیه یکی از شرکای مهم اقتصادی ماست. خط لوله گاز از موضوعاتی است که ممکن ترین و کم هزینه ترین راه برای انتقال گاز ایران به شمار می رود که متاسفانه به دلیل اختلافات ما با ترکیه متوقف شده در چنین شرایط باید بتوانیم دیپلماسی فعالی در راستای تاثیرگذاری بر ترکیه داشته باشیم.

برخی از تحلیلگران معتقدند ما باید موضوع اختلافات سیاسی را از همکاری های اقتصادی جدا کنیم و اجازه ندهیم مبادلات و مراودات مالی و اقتصادی در پرتو اختلافات سیاسی آسیب ببینند. آیا چنین روندی قابل تصور و حصول است؟

این یک روش مرسوم و تجربه شده در دنیا است. کشورهایی که در حوزه های منطقه ای با هم همکاری می کنند لزوما سیاست هیاشان نه تنها همسان نیست که شاید با تفاوت ها و اختلاف های جدی هم رو به رو باشد ولی نگذارند به سطح تنش برسند. اختلافات سیاسی را باید مدیریت کرد. یکی از راه حل های مدیریت اختلافات سیاسی و همگرا کردن و توجه بیشتر به موضوعات اقتصادی است. همانطور که شما اشاره کردید ما سطح همکاری های اقتصادی قابل توجهی با ترکیه داریم و این کشور یکی از مهمترین شرکای تجاری ما به شمار می رود در نتیجه شاید توجه بیشتر به این حوزه، خود حتی به حل و فصل موضوعات محل اختلاف سیاسی و منطقه ای هم کمک کند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری خبرآنلاین ، تاریخ انتشار خبر 1 اردیبهشت 1395، کدمطلب: 526954 ،www.khabaronline.ir