شعار سال: ابتدا بازرسان پلیس ترکیه توانستند با همراهی همکاران عربستانی خود برای تفتیش وارد ساختمان کنسولگری عربستان در استانبول شوند و ساعاتی پس از خروج بازرسان پلیس ترکیه از ساختمان کنسولگری عربستان هم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، اعلام کرد که «شاید قاتلانی خودسر و فاقد مجوز» اقدام به کشتن جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد حکومت عربستان، در کنسولگری این کشور کرده باشند. بر اساس گزارش رسانه‌ها، سفر روز گذشته مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، به ریاض هم با هدف متقاعدکردن عربستان به پذیرش سناریوی «قتل اشتباهی» خاشقجی انجام شده است.
آن‌گونه که روزنامه القدس‌العربی به‌نقل از منابع خود خبر داده، پمپئو با هدف طرح نقشه راهی سه‌مرحله‌ای برای خروج حکومت عربستان از این بن‌بست رهسپار عربستان شده بود. سناریوی اول این است که عربستان به ارتکاب این جنایت از سوی کارمندان امنیتی خود و قتل غیرعمد و ناخواسته او اعتراف و اعلام کند که این اشتباه در جریان بازجویی از او و تلاش برای انتقالش به عربستان صورت گرفته است. دومین سناریو این است که عربستان تدابیری در زمینه آزادی زندانیان سیاسی، از جمله فعالان جامعه مدنی بیندیشد. سومین سناریو که دشوارترین آنها به‌نظر می‌رسد، بررسی آینده سیاسی محمد بن‌سلمان، ولیعهد جوان و ماجراجوی این کشور است. با وجود اصلاحات و گشایش‌های اجتماعی و اقتصادی در داخل عربستان، جنجال‌آفرینی‌های او از ژوئن 2017 که رسما به‌عنوان ولیعهد منصوب شد، از جمله در ماجرای افزایش تنش با قطر و قطع رابطه با این کشور، وخامت اوضاع انسانی در یمن و نیز گروگان‌گیری چندروزه سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان، در عربستان باعث شده تا جامعه جهانی نگاهی منفی نسبت به او داشته باشد.

رفتار پرخاشگرانه عربستان در دوهفته‌ای که از مفقودشدن جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سرشناس و منتقد حکومت این کشور، می‌گذرد، حاکی از نگاه قلدرمآبانه رهبران عربستان، از جمله شخص محمد بن‌سلمان، ولیعهد جوان و ماجراجو، به جهان است. سلمان جوان تصور می‌کند جهان به عربستان و منابع سرشار نفت این کشور نیاز مبرم دارد و به دلیل چنین نیازی حاضر است از ماجرای هولناک قتل جمال خاشقجی چشم‌پوشی کند. در بیانیه‌ای که قبل از گفت‌وگوی تلفنی دونالد ترامپ و ملک سلمان، پادشاه عربستان، منتشر شده، ریاض تهدید کرد که اگر هرگونه اقدام تنبیهی و تحریمی علیه این کشور اعمال شود، «واکنش تند» عربستان را در پی خواهد داشت.
علاوه‌بر دونالد ترامپ، سناتور‌های دموکرات و جمهوری‌خواه نیز خواستار درنظرگرفتن اقدامات تنبیهی علیه ریاض در قبال موضوع خاشقجی شده بودند و بیانیه تند عربستان هم درواقع خطاب به واشنگتن منتشر شده بود. کاهش تولید نفت، تجدیدنظر در قرارداد هنگفت خرید سلاح از آمریکا و اقدام به خرید تسلیحات از روسیه و تعلیق همکاری اطلاعاتی ضدتروریسم تفاسیر رسانه‌های آمریکایی از «واکنش تند» وعده‌داده‌شده از سوی عربستان بود. باوجوداین به‌نظر می‌رسد تماس تلفنی ترامپ و ملک سلمان، عربستان را مجاب کرده است که حتی با طراحی سناریوی مضحک «قتل اشتباهی و خودسرانه» مسئولیت قتل خاشقجی در کنسولگری خود در استانبول را بپذیرد. حتی در صورت اعلام چنین سناریویی، باز هم باید اقداماتی علیه عاملان قتل خاشقجی و فرد یا افرادی که دستور چنین عملیاتی را صادر کرده‌اند، در نظر گرفته شود. مقام‌ها و رسانه‌های آمریکایی تقریبا تردید ندارند که دستور چنین اقدامی را شخص محمد بن‌سلمان، ولیعهد ماجراجوی عربستان، صادر کرده است. تردیدی نیست که جزئیات آنچه بر خاشقجی رفته در فایل‌های ویدئویی و صوتی ضبط شده است. اگر ماجرای این روزنامه‌نگار باعث تجدیدنظرهایی در رابطه واشنگتن و ریاض شود، چه چیزی در انتظار اقتصاد جهان خواهد بود؟

نفت و تروریسم
نفت و تروریسم مهم‌ترین ابزارهای مقابله‌به‌مثل عربستان در صورت اعمال هرگونه مجازات از سوی جامعه جهانی محسوب می‌شوند. بر اساس آمار، حدود نه درصد واردات نفت و مشتقات نفتی آمریکا در سال ۲۰۱۷ از سوی عربستان تأمین شده که معادل حدود 970 هزار بشکه در روز می‌شود. این در حالی است که تکنولوژی نفت شیل باعث شده تا وابستگی ایالات متحده به واردات نفت به حداقل کاهش یابد و در موارد دیگر نیازی به واردات نداشته باشد.
درحال‌حاضر نه عربستان و نه روسیه، بلکه ایالات متحده بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان محسوب می‌شود. در سال 2017 متوسط صادرات روزانه نفت آمریکا بیش از 6.3 میلیون بشکه بود که تقریبا معادل هفت‌برابر وارداتش از عربستان بوده است.
در چنین شرایطی اگر عربستان بخواهد در واکنش به تحریم‌های احتمالی، صادرات نفت خود را قطع یا آمریکا را تحریم نفتی کند، به‌طور موقت می‌تواند قیمت‌ این حامل انرژی را افزایش دهد، اما با گذشت زمان شرایط به سود کمپانی‌های نفتی آمریکایی خواهد شد و جای عربستان را پر خواهند کرد و در این صورت ضربه‌ای مهلک به صنعت نفت عربستان وارد می‌شود.
در بحث فروش تسلیحات هم به‌نظر می‌رسد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، چندان توجیه نیست. بروس ریدل، تحلیلگر مؤسسه بروکینگز، در مورد قراردادهای تسلیحاتی عربستان و آمریکا می‌گوید: «عربستان در دوره ترامپ حتی یک قرارداد تسلیحاتی مهم هم با واشنگتن منعقد نکرده است. پایه‌های اولیه آنچه که از آن به‌عنوان توافق 110 میلیارددلاری در سال 2017 نام برده می‌شود، درواقع به دوران باراک اوباما و مذاکرات مقام‌های سیاسی و نظامی دولت او بازمی‌گردد. همچنین در بسیاری از موارد روسیه نمی‌تواند در مورد خرید تسلیحات جایگزین آمریکا شود. در صورت قطع تأمین قطعات یدکی و حمایت تکنولوژیکی و نظامی آمریکا از عربستان، روسیه از نظر تکنولوژی و توان نظامی در موقعیتی نیست که بتواند جایگزین آمریکا شود و به‌این‌ترتیب توان نظامی عربستان، از جمله نیروی هوایی عربستان کاملا زمین‌گیر خواهد شد. به‌این‌ترتیب اگر چنین اتفاقی رخ دهد، با استقبال نهاد‌های حقوق‌بشری روبه‌رو خواهد شد که خواهان توقف عملیات نظامی عربستان در یمن هستند».حمایت عربستان از تروریسم هم امری نیست که بر مقام‌های امنیتی آمریکا و حتی نمایندگان کنگره پوشیده باشد. در صورتی که عربستان بخواهد همکاری خود با آمریکا در زمینه مقابله با تروریسم را قطع کند، بهترین فرصت برای کنگره خواهد بود تا رابطه عربستان و گروه‌های تروریستی را به‌طور جدی مورد توجه قرار دهد.
ریاض نباید قانونی را که در سال 2016 در کنگره تصویب شد فراموش کند که بر اساس آن راه برای شکایت حقوقی علیه دولت عربستان بابت اقدامات تروریستی‌ای که از آن حمایت کرده را هموارتر می‌کند. ترامپ در رابطه خود با رهبران عربستان به اندازه‌ای به آنها احترام گذاشته که این تصور برای ریاض ایجاد شده که می‌تواند هر اقدام مجرمانه‌ای را بدون مواجه‌شدن با تبعات آن انجام دهد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انشار 25 مهر 97، شماره: 3270