شعار سال: محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان که در پی
قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامهنگار منتقد عربستانی، در کنسولگری این کشور در
استانبول توجهها را بهعنوان آمر این قتل به سوی خود جلب کرده است و انتظار میرود
غیر از ترامپ که بهتازگی حتی با وجود ارزیابی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا علیه
بنسلمان، حمایت همهجانبه خود را از عربستان اعلام کرده، دیگر رهبران انتقادهایی
نثار ولیعهد عربستان کنند و برخوردی با او داشته باشند. با وجود حمایت ترامپ از بنسلمان،
به نظر میرسد فشارهای کنگره آمریکا باعث شده دیدار احتمالی رئیسجمهور آمریکا و
ولیعهد عربستان لغو شود.
نشست رهبران گروه 20 در حالی امسال در آرژانتین برگزار میشود که 10
سال از عمر آن میگذرد. نوامبر سال 2008، نشست سران گروه 20 برای نخستینبار در واشنگتن
به میزبانی باراک اوباما، رئیسجمهور وقت ایالات متحده برگزار شد. یکی از وظایف مهم این نشست، بررسی راه رهایی از بحران
جدی مالی بود. از زمان برگزاری آن نشست تا امروز 10سال سپری شده و جامعه جهانی بار
دیگر با چالشی جدی، یعنی کاهش رشد اقتصادی و رکود در توسعه تجارت بینالمللی، روبهرو
شده است. سازمان تجارت جهانی پیشبینی کرد میزان رشد تجارت جهانی در سال جاری برای
پنجمین سال پیدرپی از میزان رشد اقتصادی پایینتر خواهد بود. این در حالی است که
حمایتگرایی و یکجانبهگرایی در نظم بینالمللی تأثیرات منفی زیادی برجای گذاشته
است. ظهور رهبرانی مانند ترامپ در اروپا و آمریکای لاتین در سالها و ماههای
اخیر، زنگ خطر را برای نهادگرایی و پیمانها و توافقهای بینالمللی و منطقهای به
صدا درآورده است.
جنگ تجاری آمریکا و چین
تنش تجاری میان ایالات متحده و چین مهمترین موضوع در نشست گروه 20
محسوب میشود. در آستانه این نشست، ترامپ تهدید کرد هنوز این احتمال وجود دارد که تعرفهای
بر 276 میلیارد دلار واردات از چین اعمال کند. این هشدار در حالی مطرح میشود که
قرار است ترامپ و شیجینپینگ در حاشیه نشست گروه 20 دیدار کنند و امیدواریهایی
نیز درباره توافق تجاری جدید میان آمریکا و چین ابراز شده است. شی جینپینگ بهتازگی
در نشست سران صنایع و بازرگانی سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (اپک) که
با تنش لفظی با مایک پنس، معاون رئیسجمهور آمریکا، همراه بود، اعلام کرد: جهان در
تقاطعی حیاتی و سرنوشتساز قرار گرفته است. همکاری یا رویارویی، بازبودن یا بستن،
همکاری با منافع متقابل یا بازی با حاصل جمع صفر؟ چگونگی پاسخ به این پرسشها، با منافع
کشورها و نیز سرنوشت بشر ارتباط دارد. رئیسجمهور چین با اشاره به تنشهای اخیر
کشورش با آمریکا، هشدار داد «هیچ برنده واقعی در تقابل با جنگ سرد، درگیری نظامی
یا جنگ تجاری وجود ندارد. در صورت برابری و درک متقابل، همه مسائل را میتوان از
طریق رایزنی حلوفصل کرد». این اظهارات در حالی از سوی شی جینپینگ مطرح میشود که
کشورش نهتنها بر سر تجارت با ایالات متحده، بلکه در جزایر واقع در دریای چین
جنوبی نیز با آمریکا و متحدانش در جنوب شرق آسیا دچار تنشهایی شده است.
سازمان تجارت جهانی
علاوه بر چالشهای تجاری میان آمریکا و چین، دیگر موضوعات
اصلی نشست سران گروه 20 در آرژانتین، مدیریت جهانی و تغییرات آبوهواست. دونالد
ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در هر دو مورد بزرگترین مانع محسوب میشود. ترامپ از یک
سو برای سازمان تجارت جهانی خطونشان کشیده و تهدید کرده است در صورتی که سازوکار
و قواعد این سازمان منافع آمریکا را تأمین نکند، میتواند کشورش را از این سازمان
خارج کند. این تهدید با نگرانی دیگر قدرتهای اقتصادی جهان همراه شد. محور در
سازمان تجارت جهانی، سازوکارهای چندجانبه تجاری در جهان است. اصلاحات این سازمان
یکی از موضوعات داغ در نشست یادشده تلقی شده است. با توجه به اینکه آمریکا در یک
سال گذشته بارها مانع انتصاب قاضی جدید در نهاد حلوفصل مناقشات سازمان تجارت
جهانی شده، فعالیت عادی این نهاد تحت تأثیر این اقدام آمریکا قرار گرفته است.
اتحادیه اروپا، چین و کانادا پیشنهادها و طرحهایی درباره اصلاحات سازمان تجارت
جهانی ارائه دادهاند؛ اما تاکنون روند واقعی آن شروع نشده است. پیشبینی میشود
در جریان نشست سران گروه 20 در آرژانتین، طرفها درباره این موضوع عمیقا تبادلنظر
کنند تا اختلافات کاهش یافته و به تفاهمهای بیشتر در زمینه اصلاحات سازمان تجارت
جهانی دست یابند. روابط اقتصادی چین و آمریکا بهعنوان بزرگترین قدرتهای اقتصادی
جهان، در تمام مناسبات اقتصادی جهانی تأثیرگذار است.
تغییرات اقلیمی
تغییرات اقلیمی موضوع مهم دیگر در نشست سران گروه 20 است. در نشست سال گذشته
در هامبورگ آلمان، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، از خروج آمریکا از توافقنامه پاریس
ابراز تأسف کرد. علاوه بر آمریکا، 19 عضو گروه 20 در نشست سال گذشته توافقنامه
پاریس را غیرقابل بازگشت اعلام کردند. در هفتههای گذشته، با آتشسوزی در
کالیفرنیای آمریکا، جهان بار دیگر توجه خود را به مسئله تغییرات اقلیمی معطوف کرد
و قرار است دراینباره نیز مباحثی مطرح شود. درخصوص تغییرات آبوهوایی نیز دونالد
ترامپ نهتنها اعتنایی به توافق جوی پاریس که در دوره ریاستجمهوری باراک اوباما
امضا شد، ندارد بلکه در روزهای اخیر گزارش دولت خود درباره ارتباط گرمایش جهانی و
نشر گازهای گلخانهای را هم بیاعتبار دانسته است.
احتمال لغو دیدار ترامپ و پوتین
با افزایش تنش میان روسیه و اوکراین در روزهای اخیر در دریای آزوف،
دونالد ترامپ اعلام کرد احتمال دارد برنامه دیدار خود با رئیسجمهوری روسیه را لغو
کند. رئیسجمهور آمریکا در گفتوگویی با روزنامه واشنگتنپست درباره رویارویی
دریایی اخیر در دریای سیاه و توقیف ناوچههای اوکراینی به دست نیروهای روسی گفت
این «حمله» را نمیپسندد. روز یکشنبه نیروهای ارتش روسیه در تنگه کرچ در نزدیکی آبهای
ساحلی شبهجزیره کریمه، سه کشتی اوکراینی را توقیف و خدمه آنها را بازداشت کردند.
از آن روز تنش سیاسی میان دولتهای مسکو و کیف بالا گرفت. کشورهای غربی این رفتار
روسیه را محکوم کردند و جامعه جهانی در واکنش به این رویداد، خواستار حل مناقشه از
راه گفتوگو و خویشتنداری طرفین شد. دولت اوکراین نیز در سراسر این کشور حکومت
نظامی یکماهه اعلام کرد. دونالد ترامپ در مصاحبه خود در این زمینه و نیز درباره احتمال
دیدار خود با ولادیمیر پوتین در این هفته گفت: «امشب گزارشی در این زمینه دریافت
میکنم و برای آن دیدار تصمیمگیری خواهم کرد. در همین حال، جان بولتون، مشاور
امنیت ملی ترامپ، نیز اعلام کرد رئیسجمهور آمریکا فعلا برنامهای برای دیدار با
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه ندارد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق ، تاریخ انتشار 8 آذر 97، شماره: 3303