شعار سال: جامعۀ علم‌محور یا اقتصاد دانش بنیان دقیقاً به این معناست که در خردترین سیستم‌های جامعه تا کلان‌ترین آن‌ها، با صرف کم‌ترین انرژی و بیش‌ترین اطلاعات همۀ نیازها به موقع پاسخ داده شوند. علم دارای سه رکن است: نظریه، روش و داده. لذا داده یکی از اضلاع مثلث شناخت علمی را تشکیل می‌دهد. اگر داده‌های معتبر، قابل اعتماد، سیستماتیک و طولی در اختیار نداشته باشیم، نظریه‌پردازی و اجرای روش موضوعیت خود را از دست می‌دهند و متوقف می‌شوند. بنابراین در گام اول شناخت مسائل اجتماعی و در گام دوم سیاست‌گذاری و مداخلۀ اجتماعی، بدون داده و اطلاعات از زمان گذشته و حال، فعالیت‌هایی بی‌نتیجه خواهند بود.

همۀ کشورهای توسعه‌یافته بخش مهمی از نیروی انسانی و منابع مالی خود را (در هر دو بخش دولتی و خصوصی) به خدمت تولید داده و اطلاعات در حوزه‌های گوناگون درمی‌آورند. آرشیو اشکال متنوع اطلاعات، به صورت منظم و طولی، طی دو سازوکار بر توسعه تأثیرگذار است: الف) دانشمندان، محققان و دانشجویان می‌توانند تحقیقات فردی و گروهی را بر مسائل مبتلابه جامعۀ خود متمرکز کنند (پیشرفت علمی)، و ب) سیاست گذاران و مسئولین اجرایی می‌توانند به شکلی مؤثر و کارآمد برنامه‌های دانش‌بنیان‌خود را اجرا و ارزیابی و اصلاح نمایند.

گردآوری نظام‌مند داده‌های اجتماعی

داده گزاره‌ای است دربارۀ عالم واقع. به میزانی که این گزاره معتبر، قابل اعتماد و دقیق باشد، کنش انسانی می‌تواند با خطای کم‌تری به هدف اصابت کند. در غیر این صورت هزینه‌های کنش به قدری زیاد می‌شود که اگر انجام نشود، وضعیت بهتری رقم می‌خورد. گردآوری و فرآوری داده در هر رشته علمی یک بخش کاملاً تخصصی و بسیار حساس است. داده در طول یک فرایند تولید می‌شود درست مانند کالایی ظریف که در کارخانه، در یک خط تولید کاملاً برنامه‌ریزی و کنترل شده، ساخته می‌شود. به میزانی که مراحل این فرایند یک به یک با دانش و شکیبایی و اهتمام فراوان اجرا شوند، محصول نهایی ارزشمندتر و مفیدتر خواهد بود.

در قالب یک مدل ساده شده، داده در طول فرایند زیر تولید و فرآوری می‌شود:

تولید داده نیازمند مجموعه‌ای از امکانات، لوازم و شرایط است که آن‌ها را در سه محور اصلی می‌توان خلاصه نمود:

– گردآوری و گزارش داده مستلزم طیف گسترده‌ای از هماهنگی‌ها و بسترهای نهادی است؛ بدین معنا که جلب همکاری و همیاری انواع بخش‌های دولتی و مسئولین ذیربط اعم از استانداری، نیروی انتظامی، محیط زیست، واحدهای بهداشت و… یک رکن اساسی است.

– گردآوری و فرآوری داده نیازمند مجموعه‌ای از نیروی انسانی در حوزه‌های مختلف است- محققان علوم اجتماعی، مهندسان رایانه و فناوری اطلاعات و غیره

– گردآوری و فرآوری داده نیازمند مجموعه‌ای از امکانات مادی و به عبارت دقیق‌تر سرمایه است.

گفتمان سازی و عملیاتی سازی

برای گردآوری نظام‌مند داده در ایران، نخستین گام گفتمان سازی است. تولید محتوا در این زمینه در قالب‌های مختلفی از جمله وب سایت، نگارش کتاب، انتشار مجلات و… می‌تواند انجام شود. چنین اقدامی، قدمی ضروری در جهت مواجهه مستقیم با واقعیت‌های اجتماعی خودی (داخلی) یا به عبارت بهتر بومی‌سازی علم در کشور است. در راستای گفتمان سازی باید راجع به محورهای زیر در اشکال گوناگون (همایش‌ها، برنامه‌های تلویزیونی و …) به گفت‌وگو نشست.

– طرح مسئله گردآوری نظام‌مند داده، اهمیت آن و ترسیم چارچوب کلی.

– تاریخچۀ گردآوری و فرآوری داده در ایران.

– مرور تجربۀ کشورهای موفق در زمینۀ گردآوری داده.

– بسترهای نهادی، حقوقی و قانونی گردآوری و انتشار داده- تولید داده و انتشار آن مستلزم مجموعه‌ای از مناسبات نهادی مانند مالکیت معنوی، هماهنگی‌های دولتی و مجوزهای قانونی است.

– آموزش نیروهای متخصص- تولید داده به طیفی از متخصصان و نیروی کار نیاز دارد.

– سرمایه گذاری – منظور راه‌های جذب سرمایه برای گردآوری داده، بازاریابی و فروش داده برای برگرداندن سرمایه است. در بخش تولید و انتشار داده- اصلاح واحدهای دولتی موجود و تأسیس واحدهای خصوصی جدید.

– رابطۀ تولید داده و فناوری رایانه و اطلاعات.

– نقش دانشگاه‌ها در گردآوری داده – دانشگاه‌ها در حال حاضر چه سهمی دارند و چه سهمی باید داشته باشند؟ ساختار دانشگاه و اجتماع علمی اساتید و دانشجویان برای کارایی بیش‌تر در زمینۀ فوق نیازمند چه تغییراتی است؟ و…

– همکاری‌های میان رشته‌ای در زمینه گردآوری و تحلیل داده.

– نقش و سهم بومی‌های منطقه در تولید داده – بومی‌ها به‌مثابه مطلعین کلیدی، بومی‌ها به‌مثابه منابع تاریخ شفاهی، بومی‌ها به‌مثابه حاملان تجربیات نیاکان و تجربیات زیسته و…

– همکاری مؤسسات داخلی با مؤسسات بینالمللی گردآوری داده – شرایط آغاز همکاری چقدر فراهم است؟ در این همکاری چه چیزهایی می‌دهیم و چه چیزهایی به دست می‌آوریم؟ و…

بعد از گفتمان سازی وارد فاز عملیاتی سازی می‌شویم. در این فاز باید بتوانیم پروژه‌های گوناگونی را در زمینۀ گردآوری نظام‌مند و مستمر داده‌های اجتماعی تعریف و راه‌اندازی کنیم. قبل از این‌که به شرح پروژه پایش بپردازیم، در یادداشت بعد، ابتدا به چند نمونۀ خارجی که به‌خاطر موفقیت‌شان دارای شهرت بین‌المللی هستند، اشاره خواهیم کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت بردار، تاریخ 8 مرداد 97، کد مطلب: -،www.bordar-ensani.ir