سهم اندک مرزنشینان خراسان جنوبی از اقتصاد مرز

یکی از مؤلفه‌های اصلی و تأثیرگذار بر امنیت استان و مرز، مقوله معیشت مرزنشینان است. اصلی که در مناطق مرزی خراسان‌ جنوبی در حد حرف باقی مانده است.

شعار سال: مرزنشینان این استان از محروم‌ترین و کم‌درآمدترین اقشار هستند. مرز در خراسان ‌جنوبی برای عده‌ای بستر مناسب درآمدزایی است، اما بسیاری از مرزنشینان فقط سهم اندکی آن هم برای کارگری در محدوده بازارچه‌ها دارند؛ بازارچه‌هایی که همچنان بازگشایی برخی از آنها با بایدها و نبایدهایی همراه است.
به عنوان مثال در بازارچه مرزی ماهیرود مرزنشینان افغانستانی و ایرانی تلاش می‌کنند تا برای یک روز کاری انتخاب شوند و در نهایت گلایه‌های بسیار کارگران ایرانی شنیده می‌شود که سهم کمتری در به دست آوردن همین فرصت ناچیز دارند. در واقع آنچه از قابلیت‌های مرز برای ایجاد اشتغال پایدار گفته می‌شود در مناطق مرزی خراسان ‌جنوبی مانند یک قصه است و اقدام موثری برای ایجاد این بستر انجام نشده.

رابطه مستقیم مهاجرت و بیکاری
معضل مهاجرت روستاییان به‌ویژه روستاییان مرزنشین در حال تبدیل شدن به یک بحران اساسی برای امنیت، اقتصاد و فرهنگ کشور است. در چند سال اخیر آمارهای تکان‌دهنده‌ای از خالی شدن برخی روستا‌ها از سکنه و به تبع آن رشد حاشیه‌نشینی منتشر شده‌ است.

مسئولان از وجود 1700 روستای خالی از سکنه
در شرق کشور و خراسان ‌جنوبی خبر داده‌اند. بر اساس این سرشماری، 1852 آبادی دارای سکنه و 1703 روستا خالی از سکنه است و متأسفانه این اپیدمی، شرق کشور را درگیر کرده. تعداد قابل توجهی از این روستاها در مرز کشور با افغانستان قرار گرفته‌اند. نماینده نهبندان و سربیشه و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس می‌گوید: خشکسالی، ‌کم‌آبی و نبود فرصت شغلی از مهم‌ترین دلایل افزایش مهاجرت ساکنان روستاهای مرزی است. در حال حاضر حدود ۳۰۰روستا فقط در شهرستان نهبندان خالی از سکنه شده‌ است. بحران آب یکی از مشکلات روستاییان است و ما در این روستا‌ها بحران سلامت،راه‌های ارتباطی، آب آشامیدنی و بیکاری را هم داریم.

نظر افضلی بودجه اختصاص داده شده به روستا‌ها را کافی نمی‌داند و با انتقاد از برنامه‌ریزی در این زمینه ادامه می‌دهد: فقط بودجه مربوط به آب‌رسانی درروستا‌ها باید بیش از ۸۰ میلیارد تومان باشد، اما بودجه اختصاص داده شده سه یا چهار میلیارد تومان است. به گفته او، مهاجرت از روستاهای خراسان ‌جنوبی ادامه دارد و این مساله خراسان‌ جنوبی را با بحران امنیت مواجه خواهد کرد. او با تاکید بر فعال شدن بازاچه‌های مرزی استان به‌ویژه بازارچه دوکوهانه در منطقه محروم نهبندان ادامه می‌دهد: در حالی که ثروتی چون مرز را داریم، نتوانسته‌ایم گام محکمی به سمت توسعه اقتصادی برداریم و از فرصت مرز بهره ببریم. او می‌گوید: با تعطیلی برخی بازارچه‌ها حتی فرصت کارگری هم از مرزنشینان گرفته شده و در حالی که کشاورزی و دامداری هم دچار رکود شده، اوضاع معیشتی مرزنشینان بحرانی است.

بحران اشتغال در روستاهای مرزی
نماینده بیرجند، خوسف و درمیان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: این روزها روستاهای مرزی و دیگر روستاهای خراسان‌ جنوبی خالی از سکنه می‌شوند. دلایل متعددی عامل این مرگ تدریجی است‌، اما عمده‌ترین شرایطی که در حال حاضر از آن صحبت می‌شود خشکسالی و بحران اشتغال و درآمد است. جوانان به دنبال شغل به شهرهای کوچک و بزرگ مهاجرت می‌کنند و مسن‌ترها هم دیگر قادر به فعالیت نیستند و در حال ترک دیار هستند تا در جوار فرزندانشان که روستاها را ترک کرده‌اند، روزگار بگذرانند.

خطر ناامنی
سید محمد باقر عبادی ادامه می‌دهد: مشکل تأمین آب و بحرانی که دیگر شوخی نیست و هر روز سایه‌اش بزرگ‌تر می‌شود، این روزها دلیلی پررنگ‌تر از هر عامل دیگر برای تخلیه روستاها و مهاجرت روستایی‌ها به شهرها شده و این وضع بسیاری از آنها را خسته کرده است. حال آن‌که اهمیت این اتفاقات همه جا برابر نیست و تخلیه روستاها که به مرگ تدریجی مناطق زیادی از کشور منتهی شده، در استان‌های مرزی، آثار زیانباری دارد و ناامنی منطقه مهم‌ترین نتیجه خالی شدن روستاهای مرزی است.
او می‌گوید: این تهدیدها و بحران‌ها در حالی ایجاد شده است که مناطقی چون خراسان جنوبی از فرصتی بی‌نظیر بهره‌مند هستند که همان موقعیت خاص جغرافیایی و برخورداری از مرز است. مرز مشترک با کشوری که هرچند به دلیل مشکلات بسیاری که دارد، می‌تواند تهدید هم باشد، اما تمرکز بر برنامه‌ریزی برای بهره‌مندی از این فرصت می‌توانست خراسان ‌جنوبی را به استانی پیشرو درمسیر توسعه و ایجاد اشتغال بدل کند. این مهم چنانکه باید مورد توجه مسئولان استانی و کشوری قرار نگرفته است.

نماینده بیرجند، خوسف و درمیان در مجلس شورای اسلامی بر ایجاد اشتغال پایدار برای حفظ جمعیت روستایی در مرزها تاکید دارد و می‌افزاید: ایجاد زمینه برای اشتغال مرزنشینان در نقاط مرزی و بازارچه‌ها باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
به گفته وی، اگر اقتصاد مرز در شرق کشور پویا شود راه نجاتی برای عبور از بحران محرومیت خواهیم یافت و این یکی از مهم‌ترین راهکارها برای توسعه این منطقه است. نمایش بحران اقتصادی در مرزهای استان همواره از تریبون‌های مختلف در حال اجراست، اما راهکارهای عملی برای بهره‌مندی از فرصت مرز همچنان کمرنگ است. توجه مسئولان ستادی به تقویت مرزهای خراسان‌ جنوبی، پاسخی به این مشکل است، اما گویا باور ندارند که مرزنشینان مشکل اقتصادی دارند.

صدور 57 هزار کارت مرزنشینی
الله نظر اسعد زاده، مدیرعامل اتحادیه مرزنشینان: خراسان جنوبی ٤٦٠ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد و جمعیت مرزنشینان استان 213 هزار و 173 نفر است . از این تعداد حدود 57 هزار سرپرست خانوار موفق به دریافت کارت الکترونیک مرزنشینان شده اند . در این استان 14 تعاونی مرزنشین ایجاد شده و لی ١٠ شرکت فعال است.