شعارسال: چیزی حدود ۱۰۰ هزار قطعه سفال که در دو دوره حضور فرقه اسماعیلی‌ها در کاخ دژ الموت قزوین تا امروز باقی مانده و از آوار مغول‌ها جان سالم به در برده بودند و تا امروز در ۱۴ فصل کاوش انجام شده در کاخ دژ الموت به دست آمده‌اند، بعد از گذشتِ نبودِ فضایی مناسب برای نگهداری و بررسی مطالعاتی، با ایجاد سامانه‌ی سفالینه‌های الموت بالاخره سرپناهی پیدا کردند.

حمیده چوبک - سرپرست چهاردهمین فصل کاوش‌های باستانشناسی دژالموت قزوین - درباره‌ی ایجاد این سامانه و لزوم ساخت یک موزه برای این محوطه‌ی تاریخی در دره الموت می‌گوید: این کارگاه، در حال حاضر با هدف بررسی سفال‌ها آغاز شده و بعد از به دست آمدن اطلاعات کافی در این سامانه، کارگاه را به صورت رسمی و برای نشان دادن یافته‌های باستان‌شناسی افتتاح می‌کنیم.

او یکی از وظایف و اهداف مهم هر کاوش باستان شناسی را ایجاد یک سامانه اطلاعاتی می‌داند که براساس تمام موازین علمی بتواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد و ادامه می‌دهد: بنابراین طبقه بندی این یافته‌ها از نظر گاه‌نگاری، گونه شناسی و تکنولوژی بسیار مهم است، یعنی نخست باید ابعاد مختلفِ این اطلاعات پایه‌ای بررسی و شکل می‌گیرد و سپس با ثبت آن‌ها، بتوانیم اطلاعات را در یک نرم افزار جامع جمع‌آوری و ساماندهی کنیم.

وی با تاکید بر این‌که برای انجام این کار نیاز به یک فضا داشتیم، می‌افزاید: ‌به طور قاعده در یک حالت مطلوب ایجاد یک موزه را پیش‌بینی کردیم که در آن موزه اطلاعات پایه‌ای نخست ثبت شوند، اما متاسفانه به علت نبود فضای مناسب، در حال حاضر فقط این سامانه ایجاد شده است، چون بررسی یافته‌ها از ضروریات کار بود.

این باستان‌شناس با بیان این‌که براساس نبود فرهنگ دورریز در کار باستان‌شناسی، تیم کاوش همه‌ی قطعاتِ ریز را جمع‌آوری می‌کند، ادامه می‌دهد: بنابراین نیاز به یک محل مناسب بود تا بتوانیم اهداف و وظایف را انجام دهیم. در کنار پایگاه در یک زمین محدود، با هزینه‌ای حدود ۱۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی که بخشی متعلق به سال ۹۵ و بخشی از محل سال ۹۶ تامین شد، توانستیم سامانه‌ی‌سفالینه‌های الموت را آماده سازی و به بهره‌برداری برسانیم.

امکان حضور دانشجویان برای بررسی یافته‌ها در الموت

چوبک با تاکید بر این‌که از ابتدای امسال کار جمع‌آوری یافته‌ها و طبقه بندی آن‌ها انجام شده است، بیان می‌کند: برای ایجاد یک سامانه علمی دقیق، باید منتظر می‌شدیم تا اعتبار تامین شود و بتوانیم برنامه‌نویسی و برنامه‌ریزی را برای کار داشته باشیم. ما هنوز افتتاح رسمی از سامانه انجام نداده‌ایم‌ و امیدواریم در یک شرایط مناسب‌تری با گشایش رسمی از این مکان بتوانیم اطلاعات دقیق و به روز در اختیار جامعه باستان‌شناسی قرار دهیم.

وی ادامه می‌دهد: از نظر ما این مرکز می‌تواند به جز مرکز تحقیقاتی، یک مرکز آموزشی مهم برای گونه‌های سفالینه‌های منطقه حوزه فرهنگی کاسپین و دوره اسلامی باشد، دست‌کم یافته‌های الموت از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره اسلامی و قاجار راشامل می‌شود.

سرپرست چهاردهمین فصل کاوش‌های باستانشناسی دژالموت قزوین با بیان این‌که دانشجویان رشته باستان‌شناسی و گروه‌های مختلف با حضور در پایگاه میراث فرهنگی الموت، می‌توانند علاوه بر این‌که در مطالعات این یافته‌ها به تیم کاوش کمک کنند، خود نیز با بررسی ‌های مناسب متخصص سفال‌های این منطقه شوند و یک ازمایشگاه آموزشی و تحقیقاتی برای جامعه باستان شناسی ایران در نظر گرفته شود.

۱۰۰۰۰۰ تکه سفال از ۱۴ فصل کاوش در الموت

وی یافته‌های سفالی به دست آمده از کاخ دژ الموت را رقمی بیش از ۱۰۰ هزار تکه سفال اعلام می‌کند و می‌گوید: فقط در یک ترانشه حدود ۷۲۰۰ تکه سفال به دست آورده‌ایم.

او با تاکید براین که در پایگاه الموت هیچ دور ریزی وجود ندارد و همه تکه سفال‌ها جمع‌آوری و طبقه‌بندی می‌شوند،اضافه می‌کند: حدود ۲۹ گونه سفال که هر گونه دارای زیرمجموعه‌هایی است طبقه‌بندی شده و مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

چوبک ادامه می‌دهد: گاهی تکه‌هایی از یک سفال در فصل کاوش‌های بعدی به دست می‌آید که این تکه‌ها توسط مرمتگران بازسازی و مرمت می‌شوند.

یکی از نیازهای ما نگهداری اشیا بود و این‌جا پارسال از اعتبارات سال ۹۵، توانستیم با هزینه‌ای حدود ۱۰۰ میلیون تومامن از محل اعتبارات ملی که در اختیارات سازمان میراث فرهنگی و امور پایگاه‌ها دراختیار ما قرارداده بود، توانستیم آن محل را برای نگهداری و مطالعه یافته‌های سفال‌ها داشته باشیم.

دو کاشی زرین‌فام ۷۰۰ ساله احتمالا متعلق به مقبره حسن صباح

سرپرست چهاردهمین فصل کاوش‌های باستانشناسی دژالموت قزوین در ادامه از کشف دو کاشی زرین فام در چهاردهمین فصل کاوش‌های باستان شناسی امسال خبر می‌دهد و با رونمایی از این کاشی‌های بیش از ۷۰۰ ساله، اعلام می‌کند: براساس بررسی‌های انجام شده اگرچه کاخ دژ الموت در سال ۶۵۴ هجری قمری با حمله مغول‌ها تخریب می‌شود، اما به علت اهمیت آن برای فرقه اسماعیلیه بار دیگر پیروان این فرقه یه بعد از حمله مغول‌ها و تخریب این کاخ دژ باردیگر به الموت برگشته و در این محل مستقر شده‌اند.

او با اشاره به ساخت بناهای ارزشمندی با تزیینات کاشیکاری بعد از بازگشت دوباره پیروان اسماعیلیه به الموت می‌گوید: به نظر می‌رسد این تزیینات مربوط به آرامگاه حسن صباح یا کتیبه‌های سردر بوده و اسماعیلیان قصد داشته‌اند آن را احیا کنند

این باستان‌شناس ادامه می‌دهد: وقتی برای یک قوم مرقد بزرگان‌شان اهمیت داشته باشد، شاید باید این علت را نیز مدنظر قرار داد که علت بازگشت اسماعیلیه بعد از حمله مغول‌ها به دژ الموت، فرمانروایی نبوده، بلکه انگیزه‌ی مهمتری مانند آرامگاه حسن صباح بوده است، چون در متون قید شده که آرامگاه حسن صباح و جانشینانش زیارتگاه پیروانش بوده است. امیدواریم در کاوش‌های آینده بتوانیم مدارک زیادی از محل دفن حسن صباح پیدا کنیم.

کاشی‌هایی که یک حدس را به یقین تبدیل کردند

چوبک در توضیح دو کاشی کشف شده، می‌گوید: این کاشی‌های زرین فام یکی از مهمترین یافته‌های کاوش‌های سال ۱۳۹۷ بودند که یکی از آن ها تاریخ ۶۷۸ هجری قمری را نشان می‌دهد. این کاشی‌ها در سراچه‌هایی با طاق صخره‌ای سنگی به دست آمده‌اند.

او همچنین در مورد تاریخ نوشته شده روی کاشی دوم بیان می‌کند: بخشی از تاریخ نوشته شده روی این کاشی پاک شده است با این حال با توجه به قسمت باقیمانده حدس می‌زنیم این تاریخ ۶۸۰هجری قمری بوده که در این صورت با کاشی نخست تطبیق خواهد داشت.

وی همچنین به کشف گچ‌بری‌هایی بسیار مهمی که در بخش ورودی «ملاسرا» در کاخ دژ به دست آمده اشاره می‌کند و می گوید: این بخش از بنا نیز دارای تزئینات بسیار با شکوه با نقاشی بوده که در آوار به دست آمده‌اند.

لزوم ایجاد فضای موزه‌های برای یافته‌های دژ الموت

وی در ادامه با اشاره به این که در حال حاضر ساختمان مدرسه نزدیک پایگاه به عنوان اقامتگاه برای گردشگران استفاده می‌شود، می‌گوید: پیشنهاد می‌کنیم ساختمانِ این مدرسه که چندان هم مناسب اقامتگاه نیست تخریب شده و به جای آن یک موزه ساخته شود.

پیاله‌ی صادر شده از چین از یافته‌های باستان‌شناسی الموت

در ادامه بازدید خبرنگاران از قلعه دژالموت قزوین، هر کدام از باستان شناسانی که در بخش های مختلف این قلعه‌ی تاریخی بررسی مطالعاتی انجام می‌دادند، به ارائه‌ی مهمترین یافته‌های به دست امده از کاوش‌هایشان اشاره کردند.

قلی‌پور، باستان‌شناسی که در قلعه پایین الموت فعال است، یکی از مهمترین یافته‌های خود را یک پیاله که متاثر از هنر اصلی چین است، بیان می‌کند و می‌گوید: این پیاله وارداتی از چین و متعلق به دوره سلجوقی است.

او ادامه می‌دهد: یک تنگ سفالی متعلق به دوره سلجوقی و یک ظرف نقاشی زیرلعاب که در بخش جنوب شرقی قلعه باقی مانده از دوره صفویه به دست امده‌اند، دارای شاخصه‌های متفاوتی است. همچنین کانتکست (محتوای) یکسری گچبری کشف شده در کاوش‌ها نیز نشان می‌دهد آن‌ها خصوصیت‌های خاص خود را دارند.

تُنگ‌های ۹۰۰ ساله در کاخ دژ الموت

حسین محمودی - باستان‌شناس دیگر بخش قلعه پایین - نیز اظهار می‌کند: شواهد نشان می‌دهد قلعه پایین محل استقرار نگهبان‌ها و بخش‌های کارگاهی مانند کوره آجر و سفال بوده که در فضای پایین قرار دارد، اما در قلعه بالا که برایشان بیشتر اهمیت داشته است، فضاهایی مانند گنبدخانه و محل‌های ذخیره آب و آذوقه بوده است.

وی با بیان این‌که در بخش ورودی قلعه در پشت دروازه، نیز سه تُنگ مرتبط با دوره سلجوقی به دست آمده است، ادامه می‌دهد: احتمال می‌دهیم این تُنگ‌ها متعلق به دوره اسماعیلیه یا همان دوره سلجوقی باشد، یعنی قدمتی حدود ۹۰۰ سال داشته باشند.

این باستان‌شناس اضافه می‌کند: سفال‌های به دست آمده معمولا به دو بخش بدون لعاب و لعاب‌دار تقسیم بندی می‌شوند، که این سه ظرف به دست آمده از نوع سفال‌های بدون لعاب با خمیره‌های مختلف مانند خمیره نخودی، نارنجی و قرمز است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 5آبان1397 ، کدخبر: 97080502359: www.isna.ir