شعار سال: ایرانی‌ها سالانه 20 میلیون تن زباله تولید می‌کنند با وجود این و براساس آماری که «علی مدیری» مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست کشور به «ایران» می‌دهد ایران تنها امسال از کشورهای عراق، افغانستان و کشورهای کوچک شمال ایران، 25 هزار تن زباله برای بازیافت وارد کشور کرده تا در کارخانه‌ها بازیافت شود؛ تا این سؤال پیش بیاید وقتی زباله‌ها به یکی از بحران‌های زیست محیطی استان‌های شمالی تبدیل شده، چرا باید از کشورهای همسایه زباله وارد کرد. مریدی در پاسخ می‌گوید: «چون خوراک«زباله» گیرشان نمی‌آید!» او این خبر را همزمان با حذف پلاستیک یکبار مصرف در بازار کشورهای اروپایی و به‌دنبال رأی موافق پارلمان نشین‌های این قاره سبز به این حذف می‌دهد. مریدی یک خبر تلخ هم برای ساکنان سه استان شمال کشور دارد. به گفته او این استان‌ها بزودی با «ریزگردهای پلاستیکی» رو به رو می‌شوند تا پازل آلودگی‌های کشور از جنوب(ریزگردها خاکی) به شمال کامل شود. اما این پایان ماجرا نیست. او ورود ریزگردهای پلاستیکی به چرخه غذایی را باعث تولد کودکان با «نقص ژنتیکی» می‌داند.

جای خالی نان خشکی‌ها در حفاظت از محیط زیست

زباله‌ها از جمله زباله‌های پلاستیکی برخلاف آنچه در اذهان عموم حک شده تنها حیات وحش را آزار نمی‌دهد جان انسان‌ها را هم تهدید می‌کند. مدیرکل دفتر آب و خاک می‌گوید:«این پلاستیک‌ها به ذرات ریز تبدیل می‌شوند و براحتی می‌توانند وارد چرخه غذایی انسان شوند.» او تهدید پلاستیک را برای حیات وحش و تخریب محیط زیست هم جدی می‌داند و می‌گوید: گاهی اوقات دیده می‌شود که حیات وحش و احشام، پلاستیک را به جای علوفه و غذا می‌بلعند یا باعث خفگی ماهی‌ها می‌شوند.» او ازمرگ و میر شترهای امارات خبر می‌دهد که باعث شد اماراتی‌ها فروش کیسه پلاستیکی را دراین کشور ممنوع کنند. اما قانون تا به امروز در ایران نتوانسته بحث را به سمت ممنوعیت استفاده از پلاستیک ببرد!

آن‌طور که علی مدیری می‌گوید: «حتی قیمت‌گذاری کیسه‌های پلاستیکی هم با مخالفت وزارت صنایع رو به رو شد.» هرچند محیط زیستی‌ها قصد دارند دوباره این قانون را به بهارستان ببرند تا بتوانند با کمک مجلسی‌ها و با قیمت‌گذاری روی نایلون‌های پلاستیکی مصرف آن را کاهش دهند. آمارهای پردیسان نشان می دهد هر ایرانی سالانه 8 کیلوگرم پلاستیک مصرف می‌کند که متوسط عمر هر کیسه پلاستیک 12 دقیقه است. مریدی مخالفت وزارت صنایع با پولی شدن کیسه نایلونی را به‌دلیل حمایت از درآمد تولیدکنندگان می‌داند و می‌گوید: «کارخانه‌ها می‌توانند از پلاستیکی که برای تولید کیسه فریزر استفاده می کنند، محصول ارزشمند دیگری تولید کنند.» او تولید کیسه فریزر را اتلاف مواد از جمله پلیمر می‌داند که با سرمایه‌گذاری از نفت و گاز به دست می‌آورد. او اعتقاد دارد باید سود و زیان شغلی که با تخریب محیط زیست ایجاد می‌شود محاسبه کرد و اگر لازم باشد شغل را تغییر داد.

مریدی افزایش قیمت‌ها به‌دنبال گرانی دلار و کاهش مواد اولیه برای کارخانه ها را در کاهش مصرف نایلون و کیسه فریزرها بی‌تأثیر می‌داند و می‌گوید:«مردم امروز هم همان سطل ماست پلاستیکی را می‌خرند اما به قیمت بیشتر.» او اعتقاد دارد در نهایت دولت با ترزیق پول به جامعه باعث می‌شود تا مردم توان خرید کالای گرانتر را داشته باشند. در نتیجه این تغییر و تحولات اقتصادی تأثیری روی کاهش پلاستیک و جلوگیری از تخریب محیط زیست ندارد.

او می‌گوید:«وزارت صنایع در حالی برای قیمت‌گذاری روی نایلون‌ها و کیسه فریزرها مقاومت می‌کند که بسیاری از جوامع پیشرفته تا پیش از حذف کامل آن، نایلون‌های پلاستیکی را درقبال دریافت پول به مشتری می دادند.» هلند نایلون‌های پلاستیکی را می‌فروشد اما پاکت‌های کاغذی و قابل بازیافت را به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار می دهد. فروش کیسه پلاستیکی در کنیا ممنوع شده است. کسانی که بر خلاف این قانون عمل کنند تا 38 هزار دلار جریمه یا به 4 سال زندان محکوم خواهند شد. طبق گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، فقط در سال 2004‌، حدود 100 میلیون کیسه پلاستیکی در سوپرمارکت‌های کنیا توزیع می‌شد!

کامرون، گینه بیسائو، مالی، تانزانیا، اوگاندا، اتیوپی، موریتانی و مالاوی از جمله کشورهای آفریقایی هستند که چنین ممنوعیت‌هایی را اتخاذ کرده یا اعلام کرده‌اند.

مریدی اعتقاد دارد که باید قانون «گرویی» را دوباره در سبک زندگی مردم زنده کرد و در قوانین به ثبت رساند. او می‌گوید: «در دهه 60 مردم خودشان را موظف می‌دانستند که شیشه نوشابه‌ها را برگردانند. همین هم باعث می شد تا این زباله وارد چرخه محیط زیست نشود.» او این رفتار را واکنش آن روز جامعه به تولیدات کم کارخانه های داخلی می‌داند اما اعتقاد دارد که الان باید دوباره سمت گرویی رفت! او نان خشکی‌هایی که در کوچه زباله‌های بازیافت را جمع می‌کردند و در مقابل نمک می‌دادند یکی از کارکردهای مهم حفاظت محیط زیست می‌داند.

پردیسانی‌ها به‌دنبال آن هستند تا با کمک بهارستانی‌ها قانونی را تصویب کنند که فروشگاه‌ها در زمان فروش قوطی نوشابه‌های مختلف از مشتری پول دریافت کنند و پس از بازگرداندن قوطی‌ها، پول آنها پس داده شود. او اعتقاد دارد این قانون باعث می‌شود اگر کسی قوطی نوشابه یا هر نوشیدنی دیگری را روی زمین دید به فروشگاه‌ها برگرداند و در قبال آن پول دریافت کند.

آیا پردیسان خواهد توانست عوارض پسماند را تصویب کند؟

پردیسانی‌ها در یک مورد دیگر هم چشم به رأی نماینده‌های مجلس دارند. به گفته مریدی آنها به‌دنبال تصویب «عوارض پسماند» از کارخانه‌هایی که کالاهای ویژه تولید می‌کنند هستند. منظور مریدی از کالاهای ویژه مثل هر کالا پلاستیکی و فلزی خطرناک است. مریدی «باتری»‌های قلمی را یکی از خطرناک‌ترین کالاها می‌داند و می‌گوید: «باتری‌های قلمی از جمله زباله‌های خطرناکی است که هیچ جایی هم برای جمع آوری‌ها وجود ندارد.»

او علت واردات کاغذ باطله، شیشه نوشابه، قوطی‌های پلاستیکی و... از کشورهایی چون عراق، افغانستان و قزاقستان را فقدان مدیریت درست زباله‌ها می‌داند و می‌گوید: «خوراک (زباله) به کارخانه‌ها نمی‌رسد.» انباشت زباله‌ها در طبیعت به یکی از بحران‌های محیط زیستی تبدیل شده است.

مریدی نبود زیرساخت‌ها، رانت‌ها و انحصارگرایی شهرداری را از جمله عواملی می‌داند که اجازه نمی‌دهد بازیافت زباله‌ها در کشور به‌صورت جدی دنبال شود تا هم ایجاد اشتغال کند هم محیط زیست را از چنبره کثیف زباله‌ها نجات دهد. مریدی در حالی از انحصارگرایی در بازیافت زباله سخن به میان می‌آورد که براساس آمار رسمی تنها 20 درصد زباله‌های کشور باز یافت می‌شود!

او می‌گوید: «الان بازیافت زباله تحت نظر شهرداری است و زباله‌های جمع‌آوری شده توسط کودکان کار را به شرکت‌ها و مراکز خاصی می‌دهد.» او این روند را باعث واردات زباله می‌داند تا باز این سؤال پیش بیاید آیا وقتی جامعه‌ای سه برابر استاندارد جهانی زباله پلاستیکی تولید می‌کند، باید از کشورهای اطراف زباله وارد کند؟!

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران تاریخ انتشار 10آبان 97، کدمطلب: 488032، www.iran-newspaper.com