شعار سال: مدیریت پسماند در سال‌های اخیر بحث غالب شهرهای پرجمعیت و همچنین شهرستان‌های مهاجرپذیر و متمرکز است؛ اما در شاهرود طی دو سال اخیر شاهد خیز جدی مدیریت پسماند شهری هستیم. مدیریت پسماند با عناوینی چون «بهره‌وری از طلای کثیف» در راستای توسعه شهری مطرح ‌می‌شود. بسیاری شهرها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر درست و بهینه از مدیریت پسماند بهره گیرند می‌توانند ضمن ایجاد اشتغال، در رونق اقتصادی یک منطقه نیز اثرگذار باشد. در ایران به‌صورت متوسط ۶۶۰ گرم تا ۷۸۰ گرم سرانه تولید زباله برای هر نفر در روز است که می‌تواند ظرفیت عظیمی برای بهره‌وری باشد. میزان پسماند تولیدی در شاهرود ۷۵۰ گرم برای هر نفر است که به نسبت نرم کشوری عدد بالایی محسوب نمی‌شود؛ اما برای مثال در آمریکا سرانه تولید پسماند دو کیلو و ۲۰۰گرم و در اروپا بالای 5/1 کیلوگرم است که البته این کشورها دارای مکانیسم بازیافت و پسماند هستند، پس نباید نگرانی خاصی برای زباله‌هایشان داشته باشند؛ اما در شاهرود چطور؟

تولید روزانه ۱۰۰ تن زباله

حسینعلی سمیعی، رئیس شورای شهر شاهرود، با بیان این‌که میزان پسماند این شهر ۱۰۰ تن در روز است، گفت: یکی از بحث‌ها در مقوله مدیریت پسماند زباله آن‌ هم در گام نخست، فرهنگ‌سازی است تا بتوان ابتدا میزان تولید پسماند را به حداقل کاهش دهیم و سپس به مدیریت آن پرداخت؛ لذا استفاده از ظرفیت آموزش‌وپرورش و ایجاد همیاران بازیافت می‌تواند در پیشبرد این فرهنگ‌سازی بسیار اثرگذار باشد که اگر مردم در این زمینه مشارکت فعال داشته باشند دارای بیش‌ترین اثرگذاری خواهد بود. شاهرود ظرفیت خوبی برای پسماند زباله به‌مثابه بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان استان سمنان دارد؛ همان‌طور که عضو هیئت‌علمی دانشکده عمران و محیط‌زیست دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران، می‌گوید: ما وارثان زمین تعریف اولیه محیط‌زیست را در پاکی هوا و آب‌وخاک می‌دانیم؛ لیکن نخستین موضوع در حوزه محیط‌زیست که نگرانی بسیاری درباره آن وجود دارد آلودگی هواست که خوشبختانه این در شاهرود به‌هیچ‌وجه وجود ندارد؛ اما شهرهای صنعتی کشور بسیار شدید درگیر آن هستند. تقی عبادی با بیان این‌که آب به‌صورت غیرمستقیم در حیات همه موجودات اثربخش است، تصریح کرد: برای تولید یک نان سنگک ۱۵۰ برابر وزن آن آب مصرف‌ شده است که این تنها نمونه کوچکی از کاربرد آب در کشور است. برای تولید هر محصولی نیازمند آب هستیم که با توجه به افت سفره‌های زیرزمینی تا ۱۷ تا ۱۸ متر باید بیش‌ازپیش قدردان آن باشیم. وی با بیان این‌که یکی از شاخص‌های کشورهای توسعه‌یافته کاهش بیماری است، افزود: تمام سفره ما از خاک تأمین می‌شود که بسیار ارزشمند است؛ بنابراین مواد شیمیایی در آب، خاک و هوا می‌تواند وارد بدن شود، ۹۹ درصد سرطان‌ها از همین‌جا ناشی می‌شود که به آلودگی این منابع توجهی نمی‌شود.

آلودگی‌ها عامل سرطان

مدیر ارشد سازمان محیط‌زیست در بخش آلودگی آب همچنین با بیان این‌که عامل سرطانی در آب، هوا و خاک پس از ۱۰ سال رخ می‌دهد، ابراز داشت: توجه به محیط‌زیست باعث می‌شود از شر بیماری‌ها و هزینه‌های درمان راحت شویم و برهمین اساس فعالیت‌های صنعتی در دنیا به‌سمت کاهش تولید پسماند پیش می‌رود. عبادی با بیان این‌که غالب محصولات برای رقابت‌پذیر بودن مسائل زیست‌محیطی را معمولاً نادیده می‌گیرند، تصریح کرد: به‌راحتی نمی‌توان از دست پسماند راحت شد، با کوچک‌ترین خطایی در این حوزه شیرابه آن گریبان‌گیر آب‌های زیرزمینی و بخش کشاورزی می‌شود؛ لذا در این زمینه نیازمند بررسی‌های بیش‌تری هستیم. وی افزود: یکی از چالش‌های موجود در مدیریت پسماند ضعف مدیریت، کمبود بودجه و فرهنگ‌سازی است که باید برای ایجاد انگیزه در بخش مردمی بسیار تلاش کرد، در اقتصاد محیط‌زیست هزینه‌های زیست‌محیطی در قیمت کالا منظور شده و اکنون نیز در بسیاری از کشورها برهمین اساس کالا تولید می‌شود.

ضرورت فرهنگ‌سازی در پسماند

عضو هیئت ‌علمی دانشکده عمران و محیط‌زیست دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران ضمن بیان این‌که در مدیریت پسماند باید زیرساخت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی و اقتصادی شناخته شود، ابراز داشت: زباله‌گردها و حمل‌ونقل باید سامان‌دهی و برای دفع، روش اصولی طراحی شود. عبادی در ادامه تصریح کرد: در بحث مدیریت پسماند فرصت‌ها و تهدیدهایی وجود دارد که باید این موارد شناسایی شود و از سوی دیگر برون‌سپاری و درگیر کردن بخش خصوصی و استفاده از تجربیات سایر کشورها می‌تواند این کار را با شتاب‌ده بیش‌تری بخشد. وی افزود: در فاز دوم مدیریت پسماند باید به لحاظ قوانین و مقررات ساختارهای اجرایی درستی گذاشته شود تا مانعی برای انجام کار نباشد، فرهنگ‌سازی از مدارس، ارائه آموزش و اطلاع‌رسانی، برگزاری همایش‌ها و سامان‌دهی زباله جمع‌کن‌ها در این مقوله قرار دارد.

آلودگی آب خطری واقعی

مدیر ارشد سازمان محیط‌زیست در بخش آلودگی آب، ظرفیت‌سنجی در بحث مدیریت پسماند را ضروری دانست و ابراز داشت: اگر تفکیک از مبدأ بالای ۲۰ درصد برسد شرایط عالی خواهد بود که در بهترین شرایط توانستیم به ۱۵ درصد دست پیدا کنیم. با ترسیم نمودار آماری تفکیک از مبدأ آسان‌تر انجام خواهد شد. عبادی در ادامه تصریح کرد: در بحث پسماند باید مراکز دفع به‌دقت مورد بررسی قرار گیرد تا در معرض سفره‌های آب زیرزمینی نباشد و از سوی دیگر باید برای ابزار آموزش و اطلاع‌رسانی نیز برآورد هزینه صورت گیرد و واحدهای اجرایی به‌موقع کار خود را به اتمام برسانند. وی افزود: در نهایت برای طرح مدیریت پسماند هزینه‌های بسیار بالایی نیاز است که حضور بخش خصوصی، حمایت دولت و هماهنگی بین بخشی مسئولان استانی و شهرستانی می‌تواند در پیشبرد این طرح بسیار اثربخش باشد.

ضرورت مدیریت پسماند در شاهرود

شهردار شاهرود با بیان این‌که موضوع حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی پسماند همواره مورد توجه صاحب‌نظران بوده است، ابراز داشت: برخی کشورهای توسعه‌یافته پیش‌تر به این مقولات دست پیدا کردند و امروز نیز می‌طلبد تا برای ترسیم چشم‌انداز ۱۰ ساله شاهرود ما نیز از هم‌اکنون برای حفظ این منابع ارزشمند گام‌های بلندی‌برداریم. محسن احمدی با بیان این‌که همراهی دستگاه‌های اجرایی و فرهنگ‌سازی در مدیریت پسماند ضروری است، تصریح کرد: در گام نخست برای مدیریت پسماند حدود پنج‌هزار سرویس نخاله‌برداری از سطح شهر انجام شد که در راستای بهبود سیما و منظر شهر و محیط‌زیست این اقدامات صورت گرفت. وی با بیان این‌که نظافت تکلیف جدی شهرداری است، افزود: در همان روزهای شروع به‌کار در شهرداری تلاش شد تا نگاه متفاوت‌تری را داشته باشم، برخی اقدامات نظیر جمع‌آوری مکانیزه زباله رقم خورده بود و تنها در این خصوص نوسازی و بهسازی صورت گرفت.

برنامه‌ریزی‌ها صورت گرفته است

شهردار شاهرود با بیان این‌که توجه به معابر در سطح گسترده‌تری از شهر صورت گرفت، ابراز داشت: از همان ابتدا برنامه‌ریزی‌ها به اقداماتی نظیر دو برابر شدن نیروی انسانی در بخش خدمات شهری منجر شد که با ورود بخش خصوصی و برون‌سپاری امور به آن‌ها همه معابر حتی بن‌بست‌ها مورد توجه قرار گرفت. احمدی در ادامه تصریح کرد: اورژانس خدمات شهری با همین نام به‌صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت است که می‌کوشد معابر را از زباله پاک‌سازی کند و باید تلاش‌های بسیار صورت گیرد تا مردم به این باور برسند که اقدامات خوبی در حال انجام است. وی افزود: در حوزه پسماند نیازمند بسترسازی هستیم تا در گام‌های بعدی خود مردم در این طرح‌ها مشارکت فعال داشته باشند و از سوی دیگر باید توجه داشت که اگر طرحی به شکست منتهی شود حضور دوباره به عرصه سخت خواهد بود.

ضرورت تفکیک از مبدأ

شهردار شاهرود با بیان این‌که در موضوع مدیریت پسماند و بحث تفکیک از مبدأ باید زباله‌گردها را نیز مورد توجه قرار داد؛ زیرا این افراد از قشر ضعیف جامعه هستند که حذف ناگهانی آن‌ها مشکلات و تبعات بسیاری را ایجاد خواهد کرد، لذا نحوه ورود و مشارکت مردم در این طرح نیاز به بررسی‌های بیش‌تر دارد. احمدی با بیان این‌که وجود فرآوری زباله در مقصد نیز نکته حائر اهمیت است، ابراز داشت: زباله‌ای که آن را به‌عنوان طلای کثیف می‌شناسند می‌تواند به کودهای قابل‌ استفاده در بخش کشاورزی یا سوخت مورد نظر کوره‌ها تبدیل شود.

وی با بیان این‌که طرح‌های پسماند فاضلاب شهری در دستورکار است، افزود: در بحث نخاله‌های ساختمانی با حجم زیادی از این ‌دست زباله‌ها مواجهیم که برای جلوگیری از ادامه این روند باید با همراهی دستگاه‌های اجرایی تدبیر خاص اندیشه شود و شاید در این مقوله استفاده از تجربیات سایر شهرها راهگشا باشد.

شاهرود پیشتاز مدیریت زباله‌های عفونی

رئیس سازمان نظام پزشکی شاهرود هم با بیان این‌که طی ۱۰ سال گذشته این شهرستان برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی از بسیاری از شهرها جلوتر است، ابراز داشت: خوشبختانه از سال ۷۰ تاکنون در شهرستان در ارتباط با مسائل بهداشت عمومی ناشی از عدم رعایت پسماند عفونی به‌جز یک مورد وجود نداشته است. حسین صالحی‌مقدم با بیان این‌که در حوزه زباله‌های عفونی مطب‌ها نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم، تصریح کرد: معتقدیم در حوزه پسماند باید کار حساب‌ شده و دقیق باشد، خوشبختانه در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود دانشکده بهداشت وجود دارد که می‌توان از این ظرفیت در حوزه مدیریت پسماند بهره برد. وی افزود: بیمارستان‌ها مجهز به دستگاه امحای زباله‌های عفونی هستند و در این راستا دانشگاه علوم پزشکی می‌کوشد تا این کار با رعایت ضوابط بهداشتی صورت گیرد.

نگاه ویژه به پسماند زباله‌های روستایی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود نیز با بیان این‌که برای مدیریت پسماند دارای چرخه هشت مرحله‌ای، شامل کاهش تولید، ذخیره‌سازی، جمع‌آوری حمل‌ونقل، بازیافت و دفع نهایی هستیم، ابراز داشت: برای سروسامان دادن به شهر باید طرح جامع تهیه شود. علی‌اکبر رودباری در ادامه تصریح کرد: ۳۴۰گرم پسماند به‌ازای هر نفر در بخش روستایی شاهرود تولید می‌شود که با توجه به آمارهایی که از تولید پسماند در کشور ارائه شد این شهرستان در حد وسط قرار دارد. وی افزود: باید برای کاهش تولید پسماند الگوی سه، ظرفی برای جداسازی زباله در نظر گرفت؛ زیرا زباله‌های عفونی یک‌دهم زباله‌های شهری هستند و کم‌تر در مقوله زباله‌های خانگی قرار داده می‌شود.

مدیریت پسماند امری ضروری

عضو شورای شهر شاهرود هم با بیان این‌که بحث مدیریت پسماند مصوبه سال ۸۳ مجلس شورای اسلامی است، ابراز داشت: هدف اول در حوزه مدیریت پسماند اشتغال و نجات محیط‌زیست است که باید سامان‌دهی پسماند خشک از مبدأ و مقصد و همچنین زباله‌های عفونی و نخاله‌های ساختمانی در دستورکار قرار گیرد. سیدمصطفی طباطبایی در ادامه تصریح کرد: شهرداری و شورای شهر برای طرح مدیریت پسماند در کنار دستگاه‌های اجرایی است و به‌دنبال راهکارهای مناسب برای اجرای این طرح هستیم که این مهم می‌طلبد تا نهادها و بانک‌ها در این مقوله همکاری‌های بیش‌تری را داشته باشند، از سوی دیگر تشکیل ستاد پاکیزگی در دستورکار شورای شهر قرار دارد که با توجه به بحث پسماند باید سامان‌دهی دوره‌گردها، جمع‌آوری نخاله‌های ساختمانی و راه‌اندازی خط پردازش در اولویت واقع شود. همان‌طور که بیان شد مدیریت پسماند و زباله در شاهرود با چالش‌ها و مزیت‌های فراوانی روبه‌رو است، حال باید دید برنامه‌ریزان شهری تا چه میزان می‌توانند در این حوزه موفق باشند. هرچند نقش رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی را نیز نباید در این زمینه بی‌تأثیر دانست.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه تاریخ انتشار ------، کدمطلب: 55740، www.sabzineh.org