شعارسال:
پنجشنبه شب بود که بازهم در خیابان مولوی زمین فرو نشست و حفرهای هشت متری ایجاد
شد. سریال فروریزشهای خیابان مولوی تمامی ندارد. علی بیتاللهی در گزارشی که پس
از این حادثه تهیه کرده، اعلام کرده است به دلیل خصوصیتهای زمین دراین منطقه باز
هم انتظار فرونشست دیگری وجود دارد.
دبیر کارگروه ملی زلزله، لغزش لایههای زمین، ابنیه و شهرسازی با اشاره به ابعاد این فرو ریزش، میگوید: بر اساس مشاهدات میدانی این فروریزش بهطور تقریبی دارای طول و عرض چهار تا پنج متری است، ولی عمق فروریزش قابل توجه و در حدود هشت متر بوده است. این حادثه میتوانست با تلفاتی همراه باشد که خوشبختانه طبق گزارشهای دریافتی خسارت جانی و مالی به جز تخریب بخشی از خیابان و احتمالاً لولههای آب زیر سطحی در بر نداشت. بیتاللهی درباره دلایل این فرونشست هم میگوید: شهردار ناحیه، شکستگی لوله و آب شستگی ناشی از آن را دلیل اصلی وقوع فروریزش اعلام کرد، ولی در هنگام مستند کردن عوارض سانحه، از مسئولان شرکت آب و فاضلاب در محل حادثه نمایندهای حاضر نبود تا اطلاعات دقیقتری به دستآید، اما مشاهدات زمینی نشان میداد که لولههای آب سالم هستند. طبق گفته مسئولان شهرداری در محل حادثه، تونل مترو در زیر این محل، مرطوب و دارای نشتی آب شده است که متأسفانه امکان بازدید وجود نداشت. علاوه بر آن با توجه به عمق فروریزش زمین که حدود هشت متر بوده به نظر میرسد شاید عوامل دیگری نظیر قناتها یا حفاریهای مترو نیز در شکلگیری فروریزش این نقطه نقش داشتهاند. بیتاللهی، مسیر خیابان مولوی را مسیری خاص از نظر وقوع فروریزشهای شهری تهران توصیف میکند و میگوید: در ۲۷ آذرماه سال ۱۳۹۵ در ضلع جنوبی خیابان مولوی بعد از میدان محمدیه (میدان اعدام) به سمت شرق، در کوچه ذکایی فروریزش بزرگی رخ داد و پیشتر از این حادثه و در روز ۱۶ مهرماه همان سال در میدان قیام واقع در امتداد همین مسیر نیز فروریزش دیگری رخ داد که متأسفانه در آن حادثه، دو نفر کشته شدند.
او اضافه میکند: در ادامه فروریزشهای سریالی در مسیر خیابان مولوی که در راستای تونل متروی خط ۷ بوده و با حفر آن، تعداد فروریزشهای شهری نیز بیشتر شده است. فروریزش دیگری نیز در مجاورت بیمارستان اکبرآبادی خیابان مولوی رخ داد. بخشی از ساختمانهای این بیمارستان تخلیه شده است، فروریزش روز ۱۰ آبان ماه ۱۳۹۷ نیز در راستای همین مسیر پرخطر بوده است و از این رو احتمال رخداد چنین اتفاقاتی در آینده نیز وجود دارد.
نیاز به اسکن مدام خیابانهای پایتخت
محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، نیز میگوید: بررسیها نشان میدهد شهر تهران به دلیل اینکه سالها شبکه جمعآوری فاضلاب نداشته است و چاههای جذبی که در ده میلیون قطعه زمینی که در تهران ساخته شده برای فاضلاب حفر کرده، زیر پای تهران را خالی کرده، همچنین استفاده بیش از حد ازآبهای زیر سطحی سبب شده که خاک تهران پوک و حفرهایی در زیر آن ایجاد شود. این عضو شورای شهر تهران ایجاد تونلهای مترو را هم در فرونشستهای تهران موثر میداند و معتقد است باید معابر تهران هر فصل اسکن شوند؛ موضوعی که افشین حبیبزاده، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران، هم بر آن تاکید دارد. او میگوید: تنها چاره حفرههای زیر زمین در تهران اسکن مستمر خیابانهای اصلی و فرعی تهران است. اکنون دستگاههای ثابت اسکن در شهر تهران وجود دارد، اما این دستگاهها نیاز ما را برطرف نمیکند، زیرا باید به وسیله اسکن متحرک نقاط بحرانی و خطرآفرین شهر به صورت مستمر پایش شود. او ادامه میدهد: متأسفانه دستگاههای متحرک برای اسکن شهر تهران وجود ندارد و از ماهها پیش برای خرید این دستگاهها اقدام شده، اما هنوز خریداری نشده است و بارها هم در این باره تذکر دادهایم. تا زمانی که این دستگاهها خریداری نشود، همچنان مشکل فرونشست زمین برای شهر تهران وجود دارد و احتمال دارد که هر لحظه بخشی از زمین فرونشست کند که این موضوع برای شهر تهران خطرناک است. حبیبزاده اضافه میکند: شهر تهران به صورت جدی با خطر فرونشست زمین و ایجاد فروچالهها مواجه است و هر چند وقت یک بار نمونهای از این مسأله در نقطهای از شهر از جمله در اتوبانها و معابر اصلی شهر رخ میدهد. فرونشست زمین و فروچالهها امکان تبدیل شدن به بحران را دارند.
اما کدام مناطق در تهران بیشتر در معرض تهدید هستند؟
علی بیتاللهی، مدیر مرکز زلزلهشناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در این رابطه میگوید: بر مبنای مطالعات صورت گرفته دشتهای جنوب غربی و جنوبی تهران متحمل فرونشست قابل ملاحظهای به ویژه در سالهای اخیر شده و میشوند، به گونهای که بیشینه فرونشست در دشت شهریار در جنوب غرب تهران و دشت ورامین نیز گزارش شده است. وی ادامه میدهد: بر اساس نقشه فرونشست سازمان زمینشناسی، فرونشست زمین موقعیت شهری تهران و برخی از مراکز جمعیتی اطراف آن در جنوب و جنوب غربی نظیر اسلامشهر را مورد تهدید قرار داده است. مراکز جمعیتی نظیر کهریزک، شورآباد، سلطانآباد و اسلامشهر از جمله مراکز جمعیتی عمده در زون فرونشست جنوب و جنوب غرب تهران به شمار میروند. او، وجود قناتها را از دیگر عوامل فرونشست میداند و میگوید: تعداد قناتهای شهر تهران و حومه بیش از یکهزار و 300 رشته قنات حدس زده میشود. عمق این قناتها بین دو تا ۱۳۰ متر است و طول رشته قناتها گاه تا به بیش از ۲۰ کیلومتر میرسد. وی با بیان اینکه در شهر تهران تعداد میلههای مشخص شده قناتها تاکنون حدود ۵۱ هزار عدد است که قطعاً از این عدد بیشتر است، ادامه میدهد: طول کلی رشته قناتهای اصلی شناسایی شده ۶۴۰ کیلومتر و طول کلی رشته قناتهای احتمالی ۵۷۰ کیلومتر حدس زده میشود. اهمیت قناتهای شهر تهران در فروریزشهایی است که در اثر دستکاری مسیر آنها توسط احداث مترو، ساختمانهای با گودبرداری عمیق و مواردی از این قبیل رخ میهد.
تمام عوامل فرونشست در تهران
پیروز حناچی، معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران، هم درباره دلایل فرونشست در تهران میگوید: این موضوع دلایل مختلف دارد؛ بهطور مثال در جنوب غرب تهران فرونشست زمین براساس برداشت بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی اتفاق میافتد. در مناطق جنوبی اما قناتهایی متروکهای وجود دارد که در فصل بارندگی میتوانند فعال شوند و به فرونشست زمین بینجامند. در محدوده پایینتر از خیابان ۱۵ خرداد نیز هنوز آثار باقی مانده زلزلههای تهران در عمق هفت متری دیده میشود که به تمامی این دلایل باید عبور زیرساختهای شهری مانند مترو را به ویژه زمانی که از دستگاههای مکانیزه استفاده نمیشود، اضافه کرد.
ایمنسازی زمین با ایجاد تونلهای تأسیسات شهری
محمدجواد بلورچی، مشاور سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، نیز درباره مشکلات نشست زمین در تهران میگوید: باید به این مسأله توجه داشت که پدیدههای زیادی در شهر تهران در حال روی دادن است که لازم است هرکدام از این پدیدهها به صورت مستقل از یکدیگر شناخته شود. وی با بیان اینکه دو پدیده فروچالهها و فرونشست زمین خاک تهران را تهدید میکند، یادآور میشود: فروچالهها پدیدههای لحظهای هستند و امکان دارد در هر کجای کشور روی دهد. بلورچی تزریق فاضلاب به داخل خاک را یکی دیگر از ایجاد فروچالهها میداند و تأکید میکند: تزریق فاضلاب به داخل خاک باعث ایجاد عمل فرسایش شده و در نهایت فروچالهها را ایجاد میکند. مشاور سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور پدیده فروچالهها را مستقل از فرونشست زمین میداند و میگوید: فرونشست زمین به عنوان یک عامل تهدیدکننده جدی در جنوب غرب تهران و در مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و به سمت شهریار روی میدهد. این اتفاق در اعماق زمین است و در سطح زمین آثاری از خود به جز کج شدن یا ایجاد ترک در ساختمانها از خود به جای نمیگذارد. بلورچی تأکید میکند: ایجاد تونلهای تأسیسات شهری میتواند زیر این کلانشهر را ایمن کند. باید این تونلها در تهران به صورت کاملاً ایمن ساخته شود تا نگرانی ازخرابی تاسیسات زیرزمینی نداشته باشیم. قانون احداث تونل مشترک شهری مصوب سال ۱۳۷۲ مجلس است که به موجب این مصوبه برای دستگاههای خدماترسان تکالیفی در نظر گرفته شده است. این قانون در شرایط کنونی قابلیت اجرایی ندارد، همچنانکه حاصل آن بعد از گذشت بالغ بر 20 سال متأسفانه منجر به ساخت کانالی نشده و اگر موردی که شهرداری تهران در زمان اجرای پل صدر اجرا کرد و کابلهای فشار قوی برق ٢٣٠ کیلوولت را با همکاری اداره برق استان تهران به داخل کانال تأسیساتی احداثی منتقل کرد را در نظر نگیریم، میتوان گفت دستاورد این قانون تقریباً صفر است. مدتی پیش زمین در خیابان آزادی دکتر معین دهان باز و کامیونی به داخل آن سقوط کرد. پنجشنبه شب گذشته نیز ناگهان یک گودال هشت متری در خیابان مولوی ایجاد شد و این کابوس میتواند همیشه در انتظار تهرانیها باشد. به نظر میرسد مدیران شهری شتابی برای پیشگیری از این بحران ندارند و با آرامش در حال اسکن خیابانها و معابر پایتخت هستند.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 15آبان1397 ، کدخبر: 57421: www.sabzineh.org