خیابان استاد نجات الهی تقریبا به عنوان بورس فروش صنایع دستی در تهران شناخته شده است، اما در یک روز پاییزی که به سراغ فروشگاه های صنایع دستی این خیابان می روم، پرنده در آنها پر نمی زد. فروشگاهها مملو از صنایع دستی نفیس و اعلای ایرانی اما بدون مشتری در حال خاک خوردن است.

می گویند فروشگاه های سرتا سر این خیابان به صورت زنجیره ای، متعلق به چند نفر است، اما چه اهمیتی دارد که این فروشگاه ها زنجیره ای باشند یا غیر زنجیره ای، موضوع این است که چه مشکلاتی برای خرید صنایع دستی توسط گردشگران خارجی وجود دارد و چرا خارجی ها صنایع دستی نمی خرند؟

فروشنده های در انتظار مشتری، از بیکاری یا با هم گپ می زنند یا در حال مکالمه با تلفن هستند. برخی نیز دست زیر چانه زده و به نظاره خیابان نشسته اند. از چند نفر می خواهم که راجع به مشکلات خرید صنایع دستی توسط گردشگران خارجی بپرسم، اما گویی کسالت بازار صنایع دستی به آنها نیز سرایت کرده و از گفت و گو در این زمینه امتناع می کنند.

در نهایت مسئول دو فروشگاه از این موضوع استقبال می کنند؛ سیدحمید میرحسینی مدیر یکی از فروشگاههای صنایع دستی درباره مشکلاتی که گردشگران خارجی برای خرید صنایع دستی دارند، اینگونه توضیح می دهد: توریست ها به خاطر تحریم ایران، نمی توانند در کشور ما از «مَستر کارت» استفاده کنند و این مشکل زمانی دوچندان می شود که آنها پول نقد نیز به همراه خود نمی آورند به همین دلیل نمی توانند خریدی در ایران انجام دهند.

او می افزاید: مشکل اصلی توریست ها، پرداخت پول و حمل و نقل صنایع دستی است که می خواهند خریداری کنند، به عنوان مثال گردشگر می خواهد فرش ایرانی بخرد، اما این کار را انجام نمی دهد و می گوید که مجاز به حمل بیشتر از یک وزن خاص نیست، اما به طور دقیق دلیل این حرف آنها را نمی دانم.

**غیرقابل استفاده بودن مَستر کارت برای گردشگران خارجی

وی با بیان اینکه بارها تلاش کرده اند با تلفن همراه به صورت اینترنتی به حساب کسی در خارج از کشور، پول واریز کنند، گفت: این کار نیز ممکن نشد، چرا که هنگام تبادل پول به صورت اینترنتی، مقصد سوال می شود و وقتی مقصد ایران باشد، اجازه جابجایی پول داده نمی شود.

میرحسینی گفت: نکته جالب اینجاست که با وجود ارزان شدن قیمت صنایع دستی ایرانی برای خارجی ها به دلیل افزایش نرخ ارز در کشور، همچنان با نخریدن صنایع دستی مواجهیم.

وی توضیح داد: به نظر می رسد با اینکه قیمت دلار در ایران افزایش یافته، تعداد توریستها و خارجی هایی که به ایران سفر می کنند بیشتر نشده است. اکنون خارجی هایی که برای خرید صنایع دستی به فروشگاههای ما مراجعه می کنند، در ایران مشغول به کار هستند همچون چینی هایی که در ایران کار می کنند و درآمدشان نیز به دلار است.

به گفته این فعال صنایع دستی، پس از چینی ها، تعداد مشتری های روس فروشگاه های صنایع دستی این رسته، بیشتر از سایر گردشگران است.

میرحسینی ادامه داد: تعداد گردشگران عراقی نیز اخیرا افزایش یافته که هم برای زیارت به ایران می آیند و هم بالا رفتن ارزش پول عراق در مقابل ریال ایران، باعث انگیزه آنها برای سفر به کشورمان شده است.

وی اینگونه توضیح داد: اگر اصفهان بروید می بینید گروه های گردشگران خارجی اغلب سن بالا هستند، مشخص است بازنشسته اند و با تورهای ارزان قیمت به ایران سفر کرده اند.

مدیر این فروشگاه صنایع دستی اضافه کرد که هفته ای دو یا سه توریست برای خرید به فروشگاه های صنایع دستی مراجعه می کنند و حتی گاهی در طول هفته، هیچ گردشگری به فروشگاه ها مراجعه نمی کند.

میرحسینی گفت: اگر مستر کارت و ویزا کارت در کشور ما فعال بود، دستکم این تعداد محدود گردشگرانی که به فروشگاه های صنایع دستی مراجعه می کنند، صنایع دستی می خریدند، بسیاری از مشتری ها خریدهای بیش از 20-30 میلیون انجام می دادند، آنها به عنوان مثال می خواهند تابلو نقره یا فرش بخرند، اما نمی توانند از مَستر کارتشان در ایران استفاده کنند.

** معضلاتی که در هم پیچیده است

علی نجاریان مسئول یکی دیگر از فروشگاه های صنایع دستی در خیابان استاد نجات الهی نیز می گوید: اکنون شما هر جا برای خرید بروید پول نقد به همراه خود نمی برید، بنابراین توریستها پول نقد به همراه ندارند.

او نیز همچون همکارش با بیان اینکه مستر کارت در ایران قابل استفاده نیست، گفت: قبلا مستر کارت در برخی هتلها و بانکها قابل استفاده بود، گردشگر با مراجعه به هتل و بانک، پول نقد برداشت می کرد و خریدش را از فروشگاه های صنایع دستی انجام می داد اما ظاهرا اکنون این امکان وجود ندارد.

وی ادامه داد: اکنون تعداد توریستهایی که برای خرید صنایع دستی مراجعه می کنند، نسبت به دو سال قبل بسیار کمتر شده است در صورتی که باید بیشتر شود چون ارزش دلار در ایران افزایش داشته است.

نجاریان ادامه داد: 90 درصد گردشگرانی که به ایران می آیند، به اصفهان و شیراز سفر می کنند و همانجا هم خرید صنایع دستی خود را انجام می دهند به همین دلیل تهران چندان برای آنها جاذبه ای ندارد.

این فعال حوزه صنایع دستی ادامه داد: بیش از 50 درصد توریستها سن بالایی دارند، اما اکنون توریست های چینی در همه رده های سنی به ایران سفر می کنند که نمی دانم دلیل آن چیست؟

او نیز معتقد است اکنون به علت افزایش نرخ ارز، چینی ها ایران را بهترین کشور برای خرید می دانند.

وی به تبلیغ های منفی در مورد ایران در دنیا نیز اشاره کرد و گفت: وقتی توریست ها می آیند، می گویند که در مورد ایران بسیار بد شنیده اند، در حالی که مشاهدات آنها از ایران با تبلیغ های منفی در مورد کشورمان، بسیار متفاوت است.

**گردشگر درجه یک به ایران نمی آید

اما نیما ذاکری تولید کننده و فعال صنایع دستی معتقد است گردشگرانی که ایران را برای سفر انتخاب می کنند، گردشگر درجه دو یا سه هستند که با سنین بالای 50 و 60 سال فقط برای دیدن آثار تاریخی به ایران می آیند تا عکس یادگاری بگیرند و سوغاتی کوچکی برای خود به یادگار ببرند و یا در کشور خود به دیگران هدیه دهند.

او که یکی از گردانندگان کمپین حمایت از صنایع دستی ایران است، می افزاید: با بسیاری از گردشگرانی که گفت و گو کردم، آنها می گویند ما می خواهیم سوغاتی از ایران بخریم که بسیار کم حجم باشد، وزن و هزینه زیادی هم برایشان نداشته باشد.

این فعال صنایع دستی با بیان اینکه بسیاری از گردشگرانی که به دنبال نماد یا المان ایران هستند، گفت: گردشگری می گفت «من نماد میدان آزادی را می خواهم، از آن محصولات آهن ربایی که روی در یخچال یا دیوار می چسبد، 10-20 عدد از آنها را می خرم و به عنوان سوغاتی به خانواده و دوستانم هدیه می دهم».

ذاکری توضیح داد: این موضوع نشان می دهد آن افرادی که به عنوان گردشگر وارد ایران می شوند، از لحاظ مالی، گردشگر قوی ای نیستند که بخواهند در مجموع سبب ارزآوری برای کشور شوند.

**همین تعداد گردشگر خارجی نیز ارزآوری برای ایران ندارند

وی در ادامه گفت: باید در این زمینه بسیار تلاش و تبلیغ کرد، تا بتوان گردشگر خارجی را جذب ایران کرد تا آثار تاریخی و صنایع دستی ایران را بشناسند و از صنایع دستی ایران خریداری کنند اما متاسفانه کسانی که به عنوان گردشگر به ایران می آیند، بیشتر به دنبال گرفتن عکس یادگاری با آثار و اماکن تاریخی هستند و سفری ارزان می خواهند.

فعال صنایع دستی اضافه کرد: ما خودمان نمی دانیم و هنوز به پاسخ این سوال نرسیده ایم که چرا گردشگران خارجی، خریدهایی می کنند که حجم بسیار کمی دارد. ما در یکی از نمایشگاه، گلیم عرضه می کردیم که حجم چندانی نداشت اما گردشگران می گفتند سنگین است و آن را نمی خریدند. جعبه ای برای گلیم داشتیم که راحت بسته بندی می شد اما با این اوصاف بازهم گردشگران آن را نمی خریدند.

وی ادامه داد: باید از مسئولان سازمان هواپیمایی پرسید که آیا گردشگران هنگام بازگشت در فرودگاه محدودیتی دارند یا نمی خواهند هزینه گمرکی یا بار اضافه دهند؟

ذاکری گفت: البته موضوع دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه صنایع دستی در کشور ما بسته بندی مناسبی ندارد، مثلا اگر بخواهند یک ساعت خاتم بخرند، این ساعت را باید درون یک ورقه حبابی قرار داد تا از لطمات ضربه در قسمت بار هواپیما، در امان بماند.

وی ادامه داد: توریست با دیدن بسته بندی نامناسب صنایع دستی می گوید اگر من این ساعت خاتم یا هر صنایع دستی دیگر را خریداری کنم، اگر شکست، کسی در کشور من نمی تواند آن را تعمیر کند، به همین دلیل نمی خرم.

**صنایع دستی ایرانی، بسته بندی مناسب ندارند

این گرداننده کمپین حمایت از صنایع دستی ایران ادامه داد: باید تولیدکننده ها را به بسته بندی مناسب مشتاق کنیم، با مراجعه به نمایشگاه های داخلی، خواهید دید از 100- 200 غرفه، تعداد کمی از آنها دارای بسته بندی استاندارد و مطلوب است. ما در حد اینکه یک صنایع دستی را داخل یک جعبه قرار دهیم و آن را به مشتری بفروشیم، بسته بندی را انجام می دهیم، این در حالی است که برای هر رشته و محصول، باید بسته بندی ویژه داشته باشیم.

به گفته ذاکری، صنایع دستی شکستنی را نمی توان در بسته بندی صنایع دستی پارچه ای قرار داد، بسته بندی و جعبه های آنها با هم متفاوت است و گردشگر خارجی هنگام خرید، به تمام این مسائل فکر کرده و سعی می کند محصولی بخرد که آسیب نبیند.

**گران فروشی صنایع دستی

وی در مورد مراجعه اندک گردشگران خارجی به فروشگاههای صنایع دستی خیابان استاد نجات الهی نیز گفت: یکی از مهمترین دلایل این است که حتی خارجی ها هم فهمیده اند که در خیابان ویلا صنایع دستی را گران عرضه می کنند.

به گفته وی، توریست های خارجی، راهنمای گردشگر دارند که به آنها می گویند کدام مناطق، صنایع دستی با قیمت مناسب و در کجا گرانتر عرضه می شود.

ذاکری توضیح داد: البته این را نیز اضافه کنم که برخی محصولات صنایع دستی همچون چرم ایرانی، نقاشی روی شیشه، آثار پارچه ای و زیورآلات ایرانی فروش خوبی دارند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا ، تاریخ انتشار17 آذر 97، کدخبر: 83126771،www.irna.ir