شعار سال: با توجه به گسل‌های موجود، استان قزوین از نظر تکتونیکی و لرزه خیزی، منطقه‌ای فعال به شمار می‌آید، از این رو آگاهی نسبت به زلزله فرهنگ ایمنی و مدیریت بحران هنگام وقوع آن را ارتقا داده و نباید به ایام خاصی از سال محدود شود، همچنین در جهت کاهش خطر بلایای طبیعی همکاری سازمان‌های مرتبط با مدیریت بلایای طبیعی با مراکز علمی و تحقیقاتی ضروری است.

زلزله یکی از پدیده‌های طبیعی است که باتوجه به موقعیت جغرافیایی همواره کشور ما را مورد تهدید قرار می‌دهد، از این رو آشنایی با آن از ضرورت بالایی برخوردار است. باتوجه به زلزله خیز بودن کشور و استان قزوین همواره باب شایعه و حدس و گمان‌های عامه مردم بویژه در مواقعی که این پدیده در مکان‌های مختلف رخ می‌دهد باز است.

اما نگاه علمی به این پدیده می‌تواند به بسیاری از این شایعات و حدس و گمانه‌زنی‌ها که افکار عمومی و وضعیت روانی جامعه را نا‌آرام می‌کند پایان دهد. به همین منظور با دو نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) و متخصص در حوزه تکتونیک گفت‌وگو کرده و ابعاد علمی و موقعیت استان را از نظر زلزله خیزی جویا شدیم.

زینب داودی اظهار می‌کند: ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند کوه‌زایی آلپ- هیمالیا، یکی از مناطق لرزه خیز دنیا به شمار می‌رود.

وی ادامه می‌دهد: استان قزوین با توجه به قرارگیری در موقعیت خاص جغرافیایی و زمین شناسی و همچنین وجود گسل‌های توانمند لرزه‌زا و پیشینه لرزه‌خیزی، یکی از استان‌های لرزه خیز کشور محسوب می‌شود.

استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) عنوان می‌کند: استان قزوین تاکنون زلزله‌های مخرب بسیاری را تجربه کرده است، از گسل‌های اصلی و پویای استان می‌توان به گسل‌های ایپک، آوج و حسن آباد در جنوب دشت قزوین؛ گسل شمال قزوین در شمال دشت قزوین و گسل‌های اشتهارد و ماهدشت در شرق گسل ایپک اشاره کرد که از سمت شرق به گسل شمال تهران می‌رسد.

وی ابراز می‌کند: با توجه به گسل‌های موجود، استان قزوین از نظر تکتونیکی و لرزه خیزی، منطقه‌ای فعال به شمار می‌آید.

این استاد تکتونیک عنوان می‌کند: با توجه به تکتونیک و زمین‌شناسی ساختاری و همچنین لرزه خیزی استان و با عنایت به مطالعات آماری از زمین لرزه‌های گسترده، به طور کلی می‌توان استان قزوین را به سه پهنه لرزه‌ای مجزا تقسیم کرد.

وی ادامه می‌دهد: پهنه بوئین‌زهرا با لرزه خیزی بالا، پهنه قزوین با لرزه خیزی متوسط تا بالا و پهنه تاکستان با لرزه‌خیزی ضعیف تا متوسط سه پهنه استان به شمار می‌آیند، بنابراین می‌توان مناطق جنوب دشت قزوین را از جمله مناطقی از استان دانست که بیشتر در معرض وقوع زمین لرزه قرار دارند.

داودی درباره پیشینه زمین لرزه در استان و زلزله‌های بزرگ آن می‌گوید: قدیمی‌ترین گواه باستان شناسی موجود در ایران در منطقه سگزآباد بوئین زهرا‌ ناشی از زمین لرزه ۳۰۰۰سال قبل (هزاره اول قبل میلاد مسیح) است، در ۵۰۰۰سال قبل نیز زمین لرزه اتفاق افتاده است.

وی ادامه می‌دهد: همچنین زلزله تاریخی ۱۱۷۸میلادی در شرق بوئین زهرا، از جمله زلزله‌های ویرانگر تاریخی است که در دشت قزوین به ثبت رسیده، البته امکان بیان دقیق بزرگی این زلزله‌ها به دلیل دستگاهی نبودن وجود ندارد.

این استاد زمین‌شناسی بیان می‌کند: زلزله ساعت ۱۰:۵۰شب ۱۰ شهریور ماه ۱۳۴۱با بزرگی ۷/۲(هفت و دو دهم) با بیش از ۱۲هزار کشته که سبب ویرانی کامل شهر بوئین زهرا و تمامی روستاهای اطرافش شد از جمله زلزله‌های ویرانگر ناشی از فعالیت گسل ایپک است که ممکن است کمتر کسی آن را نشنیده باشد. وی ادامه می‌دهد: زمین لرزه دیگری که می‌توان در استان قزوین به آن اشاره کرد، زمین لرزه اول تیرماه چنگوره (آوج) در سال ۱۳۸۱ با بزرگای ۶/۵(شس و نیم) و با بیش از ۲۰۰نفر کشته است.

داودی اظهار می‌کند: با توجه به پیشینه زمین لرزه‌ای استان و رخداد زمین لرزه‌های تاریخی و دستگاهی در منطقه دشت قزوین و همچنین وجود گسل‌های فعال در استان، احتمال رخداد زمین لرزه در پهنه گسله‌های جنوب دشت قزوین وجود دارد.

استاد تکتونیک دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) اذعان می‌کند: پیش بینی زمین‌لرزه شاخه‌ای تخصصی و پیچیده در رشته زلزله شناسی است که در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشورهایی چون ایالات متحده، روسیه، ژاپن و اخیرا در ایران فعالیت‌های علمی و پژوهشی درباره آن در حال انجام است.

وی تاکید می‌کند: نتایج حاصل از این پژوهش‌ها در مجامع علمی و مجلات تخصصی در حال نقد و بررسی است. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: در واقع موضوع پیش بینی علمی زمین لرزه با پیش بینی شبه علمی و دروغین گروه یا افرادی که با استفاده از ابزارهای ژئوفیزیکی ابتدایی ادعای پیش بینی زلزله را دارند بسیار متفاوت است.

وی تاکید می‌کند: روش‌های پیش نشانگری که در دنیا برای پیش بینی زمین‌لرزه استفاده می‌شود به علت نیاز به ابزار بسیار دقیق هنوز در ایران عملیاتی نشده‌اند، لذا هرگونه پیش بینی به خصوص زمان و مکان دقیق رخداد در مورد زلزله‌های ایران به نوعی پیشگویی بوده و جز افزایش نگرانی در عموم مردم هیچ منفعتی دربرندارد.این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت آگاهی عموم نسبت به زمین لرزه ابراز می‌کند: زمین لرزه از بلایای طبیعی غیرقابل پیش بینی بر روی کره زمین بوده و با پیامدهای مخربی همراه است، کشور ایران نیز به دلیل قرار گرفتن در کمربند کوه‌زایی آلپ- هیمالیا، یکی از مناطق لرزه خیز دنیا به شمار می‌رود.

داودی ادامه می‌دهد: با نگاهی گذرا به نقشه گسل‌های فعال کشور می‌توان دریافت قزوین و بسیاری از شهرهای ایران در نزدیکی گسل‌های فعال قرار دارند، همین مقوله ضرورت آگاهی انسان‌ها به منظور رویارویی با آسیب‌های ناشی از این پدیده را نشان می‌دهد تا بتوان فرهنگ ایمنی و مدیریت بحران در هنگام وقوع این رویدادها را ارتقا بخشید.

وی تاکید می‌کند: آگاهی داشتن و آگاهی بخشیدن، یکی از نکته‌های کلیدی در رویارویی با بحران‌ها محسوب می‌شود؛ زمانی که آگاهی کافی درباره بحران‌ها وجود نداشته باشد ممکن است به دلیل نبود اطلاعات کافی ابعاد زیان‌بار حادثه گسترش یابد.

آگاهی بخشی نسبت به زلزله نباید به ایام خاصی از سال محدود شود

استادیار دانشگاه امام خمینی(ره) عنوان می‌کند: با توجه به تجربه کشورهای گوناگون مثل کشورهای لرزه خیز نیوزلند و ژاپن، اگر مردم این پدیده طبیعی را به درستی شناخته و از طرف دیگر نظارت درست و قوی بر اجرای صحیح قانون‌ها به ویژه در بخش ساخت و سازها وجود داشته باشد، می‌توان آسیب‌های حاصل از زمین لرزه را کاهش داد.

وی ادامه می‌دهد: ایران کشوری لرزه‌خیز است و حتی کلان‌شهرهای آن همچون تهران و تبریز روی گسل قرار دارند، لذا جامعه ما نیز همچون سایر کشورهای لرزه خیز باید یاد بگیرد که با این پدیده زندگی کرده و آن را به دست فراموشی نسپارد و توجه به آن را به روزهای خاصی از سال و اجرای مانور و سایر برنامه‌ها در آن روزها محدود نکند. این استاد زمین شناسی با تعریف علمی زمین لرزه بیان می‌کند: زمین لرزه از پدیده‌های طبیعی است که درطول تاریخ حیات بشر، با تخریب شهرها و روستاهای بسیار و وارد کردن خسارت‌های مالی، جانی و تلفات انسانی بارها انسان‌ها را داغدار کرده و آنها را به وحشت انداخته است، به گونه‌ای که چون انسان خود را در مقابل آن عاجز و درمانده می‌دید، آن را پدیده ماوراء طبیعت و ناشی ازخشم خدایان بر انسان می‌دانست.

وی اضافه می‌کند: با پیشرفت علم، تعریف علمی زمین لرزه ارائه شد که عبارت از حرکات و ارتعاشات ناگهانی سطح زمین، ناشی از شکسته شدن سنگ‌های پوسته زمین و رهاشدن ناگهانی انرژی ذخیره شده در آن‌ها است؛ بنابراین زلزله از یک طرف موجب شکسته شدن و جابجایی بین توده‌های سنگی پوسته زمین می‌شود و از طرف دیگر همین جابجایی و شکسته شدن منجر به ایجاد امواج لرزه‌ای و انتشار آن‌ها در درون زمین می‌شود.

داودی ابراز می‌کند: رخداد زمین لرزه‌های ویرانگر در طول تاریخ، سبب شده تا بشر به دنبال دلایلی برای چرایی وقوع آن باشد، از نظر علمی، زلزله نتیجه عکس العمل ناگهانی و سریع پوسته زمین در مقابل تجمع نیروها در درون زمین است، این عکس‌العمل در ساختمان پوسته زمین موجب انتشار امواج و رخداد زمین لرزه می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه زمین شناسی ادامه می‌دهد: غیراز شکست و جابجایی سنگ‌ها عواملی مثل فروریختن سقف غارهای زیرزمینی، انفجارهای اتمی و انفجارهای آتشفشانی نیز می‌تواند ایجاد زلزله کند. وی در پایان می‌گوید: اظهارنظر غیرعلمی و غیر دقیق نسبت به زمین لرزه و وقوع آن باعث تزریق نگرانی در جامعه می‌شود، از این رو داشتن نگاه علمی و آگاهی نسبت به چگونگی مقابله با این پدیده در مواقع بحران می‌تواند برای افراد و جامعه بسیار مفید باشد

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری صبح قزوین، تاریخ انتشار 13 دی 97، کد مطلب: 333109، www.sobheqazvin.ir