شعارسال: «پشت هر ردیف بودجه یک قبیله و یک پدر و مادر قرار دارد.» این را حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری 18 آذرماه در دانشگاه گفت. حالا نزدیک به دو ماه بعد از این اظهار نظر، قبیله پشت یکی از بخش‌های بودجه آشکار شد؛ بند «ز» تبصره 28 لایحه بودجه 98. در این بند بر توقف صدور مجوز ایجاد هرگونه واحدهای مراکز آموزش عالی، ادغام یا تجمیع واحدهای کوچک آموزش عالی در استان‌ها در یکی از دانشگاه‌های بزرگ استانی و نیز انتقال دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تأکید شده است. در واکنش به همین تبصره لایحه بودجه بود که رؤسای 6 دانشگاه وابسته به دستگاه‌ها که شامل دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، دانشگاه دفاع ملی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری و دانشگاه صدا و سیما است، در نامه‌ای سرگشاده به رئیس مجلس شورای اسلامی این بند لایحه را غیرقانونی خوانده و خواستار حذف آن شدند.

نویسندگان این نامه انتقال دانشگاه‌های وابسته به نهاد‌های نظامی و انتظامی و دستگاه‌های زیر نظر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) را بدون اذن معظم له ناشایست توصیف کرده و با اشاره به سابقه چندین ساله برخی از این دانشگاه‌ها، نوشتند که رشته‌های برخی دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌ها اختصاصی بوده و در سایر دانشگاه‌ها وجود ندارد و آموزش آنها نیازمند تجهیزات و امکاناتی است که صرفاً در اختیار آن دستگاه‌ها است. خلاصه استدلال رؤسای این 6 دانشگاه این است که علاوه بر سابقه کاری، یا با مجوز وزارت علوم یا براساس مقررات شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد یا گسترش یافته‌اند و حالا، نباید قانون تازه‌ای تصویب یا شیوه تازه‌ای برای اداره آنها، ترسیم کرد.

آنچه رؤسای این 6 دانشگاه وابسته به دستگاه‌های اجرایی به آن اشاره کرده‌اند، اتفاقی پوشیده نبود که بتازگی آشکار شده باشد. اتفاقاً این تبصره یکی از رویکردها و سیاست‌های اصلاحی دولت در بودجه 98 بوده است که رئیس جمهوری نیز در جلسه تقدیم لایحه به مجلس، به ضرورت آن اشاره کرد. روحانی در سخنان خود، با طرح این سؤال که چرا بعضی از وزارتخانه‌ها چند دانشگاه و دانشکده و پژوهشکده و پژوهشگاه دارند در حالی که نباید بیشتر از یک آموزش عالی داشته باشیم، گفت: «یک آموزش عالی است؛ باید تمام بخش‌ها یا منحل یا در داخل وزارت علوم ادغام شوند. جای شرمندگی است که بگویم یک لیسانسه، دکترا تدریس می‌کند؛ سواد خودش لیسانس است اما زیر مدرک دکترا را امضا می‌کند، این به معنای آن است که آموزش عالی کشور در مسیر درست قرار ندارد و هر دستگاهی آموزش عالی دارد و هر کسی دانشگاه و استاد و دانشجو دارد و هر کسی مدرک صادر می‌کند.» وی تصریح کرد که «در تبصره 21 بودجه امسال به این مسأله اشاره کرده‌ایم و خواهش می‌کنم شما هم یاری و کمک کنید تا این قدم مهم را برداریم.»

افزایش مراکز دانشگاهی و مؤسسات آموزش عالی بدون داشتن یک نظام واحد و سامان‌مند نکته‌ای است که پیش از این مورد انتقاد معاون اول رئیس جمهوری هم قرار گرفته است.

«این همه دانشگاه در کشور وجود دارد، قرار نبود فردی دانشگاهی راه‌اندازی کند و بودجه کمکی بگیرد.» محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز دیروز با اشاره به تبصره ۲۱ لایحه بودجه ۹۸ گفت که «بر این اساس مقرر شد که از بودجه دستگاه‌هایی که کار موازی انجام می‌دهند، کاسته شود و در جای مورد نیاز صرف شود. طبق این تبصره لایحه بودجه قرار نیست اعتبارات بخش‌های تحقیقاتی که نتایج امور آنها برای کشور ثمربخش است، تقلیل داشته باشد.» مخالفت‌ها و لابی‌های پیدا و پنهان برای اجرا نشدن این رویکرد اصلاحی دولت برای نظام‌مند کردن آموزش عالی کشور یادآور همان نکته‌ای است که حسام‌الدین آشنا در دانشگاه تهران گفت: «بودجه مظهر تعارض و تفاوت‌ها در کشور و تجسم واقعی نظام قدرت است. با شفاف‌ کردن بودجه همگان می‌توانند راجع به روابط قدرت بفهمند؛ در طول زمان ردیف‌های بودجه‌ای پادار شده‌اند.» با این وجود تبصره 21 لایحه بودجه و بخصوص بند «ز» آن از جمله ضرورت‌ها برای اصلاح ساختارهای آموزش عالی کشور است که به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس هم موافق با آن باشند.

ایران بیشتر از اروپا دانشگاه دارد

بنا به آخرین گزارش مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تا خردادماه سال جاری، 2 هزار و 569 دانشگاه در ایران وجود دارد که از این میان تعداد ۵۳۰ واحد سهم دانشگاه آزاد بوده، ۳۰۹ مؤسسه غیرانتفاعی، ۱۷۰ مرکز فنی حرفه‌ای، ۴۶۶ مرکز پیام نور، ۹۵۳ واحد علمی کاربردی و ۱۴۱ دانشگاه دولتی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) در ۳۱ استان کشور ثبت شده است. این تعداد در مردادماه سال 89 تعداد 2 هزار و 276 بوده که بر این اساس در طول 7 سال گذشته 293 دانشگاه جدید به این لیست اضافه شده است. بر اساس آمار سال 89، 44 دانشگاه متعلق به وزارت بهداشت، 385 مورد واحدهای دانشگاه آزاد، 295 مورد مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیر انتفاعی، 581 واحد دانشگاه جامع علمی کاربردی، 550 واحد دانشگاه پیام نور، 28 مورد مؤسسات آموزش عالی وابسته به سایر دستگاه‌های اجرایی، 274 مرکز آموزش عالی وابسته به وزارت آموزش و پرورش و 119 دانشگاه و مؤسسه آموزشی وابسته به وزارت علوم بوده است. 16 آذر سال جاری مسعود پزشکیان نایب رئیس مجلس با بیان اینکه 2 هزار و 800 دانشگاه در کشور وجود دارد که تمام اروپا این میزان دانشگاه ندارد، گفته بود: «در این دانشگاه‌ها رشته‌هایی آموزش داده می‌شود که در جامعه کارآیی ندارد، لذا توسعه بدون تناسب بی معناست که متأسفانه ما به این بی معنا بودن افتخار می‌کنیم.» بر اساس آماری در سال 95 در کشور چین 2 هزار و 481 دانشگاه و در هند هزار و 620 دانشگاه وجود دارد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار:8بهمن1397 ، کدخبر: 499406: www.iran-newspaper.com