شعار سال: زمانی که دانش آموز بود، به ذهنش خطور نمی‌کرد که روزی مدیر مدرسه ای شود که در آن درس می‌خوانده است. ۶۵ سال بعد وقتی در کسوت معاون رئیس جمهور و سخنگوی دولت دهم زنگ نخستین مدرسه رشت را به مناسبت آغاز سال تحصیلی به صدا در می‌آورد؛ گفت: شاید رئیس جمهور آینده ایران یکی از دانش آموزان این مدرسه باشد.

این جمله از اظهارات دکتر «محمد باقر نوبخت» است؛ زمانی که در مهر ماه سال ۱۳۹۲ زنگ دبیرستان شهید بهشتی رشت را به صدا درمی‌آورد. دکتر نوبخت در این مراسم گفت: روزی که در این دبیرستان دانش آموز بودم معلوم نبود که در آینده چه شغل و سمتی خواهم داشت. از ابتدا ویژگی‌های ممتازی نداشتم که پیش بینی شود مدیر، نماینده یا رئیس جمهور خواهم شد. به همین دلیل می‌گویم ممکن است رئیس‌جمهور آینده ایران یکی از دانش آموزان این مدرسه باشد.

پر بیراه هم نگفته بود، نگاهی به لیست دانش‌آموزان این مدرسه نشان می‌دهد بسیاری از مفاخر علمی و فرهنگی کشور که برخی در دنیا هم شناخته شده اند، روزگاری شاگرد این مدرسه بوده اند: زنده یاد دکتر «محمد معین»، پروفسور «محمود بهزاد» پدر زیست شناسی ایران، پروفسور «فضل الله رضا» ریاضیدان برجسته دنیا، «هوشنگ ابتهاج» ادیب و شاعر، پروفسور «مجید سمیعی» جراح مغز و اعصاب معروف دنیا، شادروان «جعفر خمامی زاده» گیلان پژوه معاصر و حتی دکتر «محمد علی ثابت قدم»، شهردار فعلی رشت.

*ثبت در فهرست میراث فرهنگی

ساختمان دبیرستان شاهپور رشت در دوران پهلوی اول و ازسوی یک مهندس آلمانی تبار ساخته شد. این بنا در میدان فرهنگ (ناصریه سابق)، ابتدای خیابان آزادگان قرار دارد و به شماره ۱۵۱۷ و در تاریخ ۱۳۵۶/۹/۲۶ در میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.

آغاز فعالیت این مدرسه که نخستین مدرسه رشت بود به سال ۱۲۷۷ شمسی برمی گردد. زمانی که «محمد ولی خان سپهسالار»، حاکم گیلان، در زمان مظفر الدین شاه نخستین مدرسه رشت را به نام مدرسه مظفریه شرافت در یکی از خانه‌های این شهر تاسیس کرد. این مدرسه بعدها با کمک‌های مردمی به ساختمانی ۲ طبقه در سبزه میدان منتقل شد. تا سال ۱۳۰۷ به این مدرسه، مدرسه متوسطه نمره یک می‌گفتند.این مدرسه تا سال ۱۲۹۸ یعنی یک سال پس از پایان جنگ جهانی اول همچنان دایر بود. در بحبوحه انقلاب جنگل، این مدرسه به خانه حاجی داوود-خانه پدری پورداوود- انتقال یافت. با پایان غم انگیز انقلاب میرزا (۱۳۰۰) کار مدرسه نمره یک نیز کار خود را از سر گرفت. سال‌ ۱۳۰۵ این مدرسه آموزش خود را تا مقطع نهم (سوم متوسطه) ارتقا داد. سال ۱۳۰۶ که «محمد علی تربیت» رئیس معارف گیلان شد، کلاس دهم را نیز دایر کرد. تربیت، به دانش و فرهنگ اهمیت زیادی می‌داد و خود از بانیان کتابخانه ملی رشت بود. سرشناس‌ترین شاگرد این دوران، دکتر محمد معین بود که پس از اتمام مقطع دهم برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. سال ۱۳۱۰ مدرسه تا پایه ششم را داشت و در آن زمان ۳۲۲ دانش آموز در این مدرسه تحصیل می‌کردند. سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۴ که «حشمت الله دهش» مدیر مدرسه بود، لباس دانش آموزان مدرسه متحد‌الشکل می‌شود.

*خرید اراضی ناصریه برای احداث مدرسه

وقتی «علی اصغر حکمت» برای سرپرستی معارف ایران از اروپا به ایران احضار می‌شود، در سال ۱۳۱۲ و در جریان عبور از گیلان، رئیس معارف وقت گیلان، فرصت را مغتنم می‌شمرد و وزیر جدید را در جریان وضعیت نامناسب مدرسه قرار می‌دهد. کمی بعد علی‌اصغر حکمت دستور تهیه زمینی مناسب برای احداث مدرسه را صادر می‌کند. یک سال بعد در سیزدهم تیرماه، علی اصغر حکمت دوباره به گیلان می‌آید تا از زمین‌هایی که برای احداث دبیرستان درنظر گرفته شده، بازدید کند. در‌نهایت زمینی به وسعت ۱۸ هزار متر مربع برای مدرسه خریداری شد. اطراف این زمین جز از ناحیه شمال و باختر، تماما سبزه زار بود.

مهندس «شولتس» آلمانی‌تبار بنای اصلی دبیرستان را تهیه کرد و با نظارت وی و رئیس فرهنگ وقت گیلان به پایان برد. بنا تقریبا در وسط این زمین بزرگ ساخته شد. مدرسه طوری طراحی شد که به جز کلاس‌های درس آزمایشگاه فیزیک، شیمی و آزمایشگاه طبیعی را نیز دارا بود. از دیگر دارایی های مدرسه تالار نقاشی، سالن جلسات و تئاتر و بالکنی برای نصب نورافکن و نمایش فیلم بود.

نمای ساختمان بسیار زیبا ساخته شد. قسمت بالای آن با بیت« توانا بود هرکه دانا بود/ زدانش دل پیر برنا بود»، زینت یافته است؛ در زیر آن نیز ساعتی نصب شده است . در پایین آن و زیر سردر ورودی، مجسمه فروهر با سیمان برجسته خودنمایی می‌کرد. روی بال‌های فروهر واژه‌های دانایی و توانایی حک شده است.

تاریخ این بنا در شعری گنجانده شد، که شاعرش استاد «بدیع الزمان فروزانفر» بود. در این بیت استاد بزرگ ادبیات آمده است:«چهارده سال از هزار و سیصد افزون بد که یافت/ این بنا انجام و شد ماواگه علم و هنر.»

به جز فضای آموزشی، ساختمان دیگری بنا شد که کتابخانه و دفتر دبیرستان و کادر اداری مدرسه را تشکیل می‌داد. در نهایت مدرسه با اعتبار ۷۰۰ هزار ریال به اتمام رسید و مهرماه ۱۳۱۵ با ۴۲۱ دانش آموز مورد بهره برداری قرار گرفت. این مدرسه نوین، در برهه‌های زمانی متفاوت به لحاظ کیفیت آموزشی، ارتقا می‌یافت.

تشکیل انجمن‌های مختلف نظیر انجمن ورزش، طبیعی، نطق و مناظره سالنامه و تالیف، برگزاری کلاس‌های آموزش نظامی، کمک به دانش آموزان تنگدست و… فقط یکی از فوق برنامه‌ها بود. در این مدرسه دختران نیز درس می‌خواندند.

*تغییر نام دبیرستان

در جریان انقلاب اسلامی وقتی «آذر هوشنگ» مدیریت دبیرستان را برعهده گرفت؛ نام دبیرستان به آزادگان تغییر یافت. تغییر نام دبیرستان به شهید بهشتی زمانی بود که محمد باقر نوبخت، ریاست دبیرستان را برعهده گرفت.

ساختمان دبیرستان در مقاطعی از تاریخ دستخوش تغییرات شد. از همه غم انگیزتر، آتش سوزی مدرسه در سال ۱۳۷۷ بود که در آن آزمایشگاه مدرسه نابود شد.

پس از آن مدرسه به کمک میراث فرهنگی مرمت شد. پیش از اینها ساختمان دبیرستان و حیاط مدرسه اندک اندک کوچک‌تر شد. ابتدا ساختمانی برای آموزش و پرورش، سپس خانه ای برای مدیران کل آموزش و پرورش ساخته شد. در ضلع شمالی حیاط مدرسه نیز دبیرستان شریعتی ساخته شد. ساختمان‌های اداری، فروشگاه تعاون فرهنگیان، مسجد قدس و مهمانپذیر فرهنگیان از دیگر بناهایی بود که حیاط قدیمی ترین مدرسه نوین رشت را کوچک‌تر کرد. تا جایی‌که محمد باقرنوبخت وقتی برای نواختن زنگ مدرسه در سال ۱۳۹۲ پا به مدرسه دوران تحصیلش گذاشت از این فضای تنگ شده برای جنب و جوش دانش آموزان تاسف خورد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از وبسایت گیلان فردا ، تاریخ انتشار22 شهریور 1394،کد مطلب-

www.gilanefarda.ir