شعارسال: در سالهای اخیر خطر افزایش
زبالههای پلاستیکی، از سوی کارشناسان محیطزیست به انحاء مختلف مطرح شده است؛ به
عبارت سادهتر ضایعات و زبالههای پلاستیکی خطری برای سلامت انسان و محیطزیست
است. هنگامی که نفت برای نخستینبار از زیر زمین فوران کرد، هیچکس فکر نمیکرد که
روزی این ماده ارزشمند بتواند از یک سو عامل پیشرفتهای اقتصادی، صنعتی، پزشکی و
سایر علوم و فنون شود و از سویی دیگر عاملی برای آلودگی محیطزیست نیز باشد. یکی
از منابع مهم و البته نادیده گرفته شده آلودگی مواد نفتی در جهان، استفاده بیرویه
و نادرست از کیسههای پلاستیکی برای بستهبندی و حمل کالاها است. سبکی، استحکام،
فراوانی و تولید آسان تمایل مردم را به استفاده از نایلون در مقایسه با پاکت یا کیسههای
پارچهای افزایش داده است؛ اما بین 250 تا 500 سال طول میکشد تا این مواد مخرب در
طبیعت تجزیه شوند و این مواد سمومی را وارد چرخه حیاتی میکنند که در نهایت سلامت
انسان و محیطزیست را تحت تأثیر قرار میدهد. نگاه اول به پلاستیک نوعی پلمیر
است؛ زنجیرهای مولکولی طولانی حاصل از پیوندهای تکراری یا مونووها این زنجیرهها
محکم، سبک و بادوام هستند که باعث میشود بسیار مفید در صنایع باشند و وقتی با بیتوجهی
آنها را دور میریزیم، بسیار مشکلساز در چرخه طبیعت میشوند. در این پارادایم در
واقع پلاستیک هم بد است هم خوب، این در حالی است که قاطعانه میتوان گفت پلاستیک بیشک
یکی از مهمترین و کاربردیترین ابداعات بشریت است. این ماده کارکردهای فراوانی
دارد از درب بطری، عایقبندی، حمل کالای مصرفی تا استفاده در انواع کیسهها، اما چیزی
که پلاستیک را مخرب کرده نحوه و میزان استفاده شهروندان جامعه از آن و نقش سازمانهای
دولتی بهویژه مدیریت شهری کلانشهرها در عدم بازیافت اصولی است.
آنچه پلاستیک را
در جوامع زیبا جلوه میدهد اثرات و راهکارهای آن در جامعه است. مواردی ازجمله
کاهش مصرف پلاستیک در محیطزیست، ترویج هرچه کمتر مصرف کردن پلاستیکها، بهینهتر
مصرف کردن آنها و انتخاب راهکار اصولی است که با گسترش زیرساختهای مناسب برای
بازیافت با تکیه بر علوم دانشبنیان و تکنولوژی است که پلاستیکها قرابت بیشتری
با محیطزیست داشته باشند. در قرن 21 مهمترین و سریعترین راهکار کاهش پلاستیک در
محیطزیست بهرهگیری از دانش بومی محققین دانشگاهی و پژوهشی با رویکرد استفاده
منابع تجدیدپذیر در تولید پلاستیک است که دولت و مدیریت شهری کلانشهرها ازجمله
تهران باید به استقبال ارائه راهکارها و ظرفیتهای صاحبان علم و جوانان نخبه با
الگوی دانشبنیان و اقتصاد مقاومتی بروند، چراکه مشاهدات و تحقیقات میدانی بهدست
آمده از مراکز علمی و دانشگاهی داخل کشور دانش تولید پلاستیک با استفاده از منابع
تجدیدپذیر را در اختیار دارند و فراهم است.
در زمانیکه با علم منابع تجدیدپذیر
استفاده از فناوری Bio- based ,Bio degradabl پلاستیک بهجای مشتقات نفتی تهیه شوند اثرات کاهش وابستگی به نفت
در جامعه بههمراه دارد و با استفاده از فناوری فوق ظرف کمتر از سهماه پلاستیک
در عمق خاک تبدیل به کود تجزیه و تبدیل میشود و خاک غنیتر برای کشت آینده مهیا
میشود و اثرات بلندمدت آن سبز ماندن جنگلها، آبی ماندن دریا، حاصلخیز ماندن خاک
کشور به ارمغان میآید و در آخر سطح مسئولیت اجتماعی و حفاظت از محیطزیست ارتقا
مییابد. ولی در روش سنتی و فعلی هر پلاستیک چندین و چند سال طول میکشد تا به
چرخه بازیافت وارد شود. گفتنی است، وجود قوانین فعلی کشور در حوزه محیطزیست قانونگذاران
و دولت قوانین منعکننده استفاده از پلاستیک وضع نکردهاند، بلکه به نحوی مشوق
استفاده از پلاستیک هستند با فرض بر اینکه نتوانیم پلاستیک را حذف کنیم، ولی میتوانیم
ماهیت پلاستیک را با استفاده از فناوری، علم بومی و ظرفیتهای شرکتهای دانشبنیان
به نحوی تغییر دهیم که از یک عنصر آلاینده و مخرب زیستمحیطی به یک عنصر زیبا و
دوستدار برای محیطزیست تبدیل شود، مانند بهکارگیری فناوری تجدیدپذیر در تولید
پلاستیک، تغییر در وضع قوانین، ایجاد انگیزه برای شهروندان. در همین خصوص به
شهروندانی که پلاستیک کمتر استفاده میکنند میتوان اشاره کرد که با تحویل پلاستیک
به ایستگاههای بازیافت اقدام داوطلبانه میکنند مالیات و عوارض کمتری بپردازند یا
صنایع تولیدی و بنگاههای اقتصادی که در مصرف بستهبندی کالا از پلاستیک کمتری
استفاده کنند یا از پلاستیک قابل بازیافت در تولید محصول استفاده کنند از مشوقهای
مالیاتی و گمرکی برخوردار شوند.
به گفته ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران، نخستین کارخانه تولید پلاستیک و کیسههای نایلونی در سال 1337 با ظرفیت تولید 248 هزار تن در سال راهاندازی شد و هر ایرانی بهطور متوسط روزانه سه پلاستیک وارد چرخه محیطزیست میکند. در ایران بیش از دو میلیون تن پلاستیک تولید میشود و در شهر تهران روزانه 21 تن پلاستیک و نایلون سهم میادین میوه و ترهبار شهر تهران استفاده میشود و ایران پنجمین کشور مصرفکننده پلاستیک در دنیاست. عضو هیئت رئیسه فراکسیون محیطزیست و توسعه پایدار در مجلس ایران با اشاره به اینکه ایران جزو 10 کشور اول آلوده به پلاستیک در دنیاست از مسئولان خواست، از کشورهای موفق در این زمینه الگو بگیرند. در سطح بینالمللی 18 درصد پلاستیکها بازیافت میشوند که این میزان در سال 1980 نزدیک به صفر بود، بطریهای پلاستیکی سهم قابلتوجهی در بازیافت دارند؛ اما اقلام دیگری مانند نایلون، نیهای نوشیدنی سختتر بازیافت و اغلب دور ریخته میشوند. این دور ریختگی بهدلیل عدم استفاده از مواد تجدیدپذیر در پلاستیک و نایلون است که چالش بازیافت مشاهده میشود و دولتها میتوانند با سرمایهگذاری در پلاستیک تجدیدپذیر و از طرفی دیگر حمایت از محققان و صاحبان علوم بومی از طریق پتانسیل دانشگاهها و پارکهای علم و فناوری، استفاده از پلاستیک تجدیدپذیر را در جامعه نهادینه کنند و گامی مؤثر در محیطزیست و اقتصاد کلان برداشته میشود؛ بهعنوان یک راهکار اولیه میتوان با بهرهگیری از فناوری منابع تجدیدپذیر پلاستیک را به چرخه محیطزیست برگردانیم و اثرات مخرب پلاستیک را به دوستدار و زیبایی برای محیطزیست تبدیل کنیم.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:15اسفند1397 ، کدخبر: 63284: www.sabzineh.org