شعار سال: اين رهاشدگي در صنعت چاپ و نشر، منجر به از‌دست‌رفتن مشاغل زيادي شده و خواهد شد. بسياري از نشريات و مطبوعات با افزايش چندين برابري قيمت كاغذ و زينك پس از تغيير نرخ دلار، با مشكل اقتصادي مواجه شده و تعطيلي را برگزيدند.
در اين ميان، شيوه‌هاي نظارتي خاصي هم براي مقابله با سوء‌استفاده از ارز ارزان‌قيمتي كه در اختيار گروهي خاص قرار گرفت، در نظر گرفته نشده است و نظارت ضعيف، كار را به آنجا رسانده كه تعاوني ليتوگراف‌ها، با قيمت غيرقطعي به فعالان حوزه نشر محصول يارانه‌اي مي‌فروشد. آن‌طور كه یک فعال صنعت چاپ مي‌گويد، تعاوني ليتوگراف‌ها از خريداران تعهد‌نامه كتبي مي‌گيرد كه در صورت تغيير قيمت، مصرف‌كننده بايد بهاي جديد براي كالايي را كه قبلا خريداري كرده است، پرداخت كند.
به دنبال تذكر مقام معظم رهبري در بازديد از نمايشگاه كتاب به مسئولان امر، روز گذشته در معاونت صنايع وزارت صمت جلسه‌اي براي بررسي دلايل گراني‌ها برگزار شد.
توزيع يارانه و نحوه نظارت بر آن همواره از مسائل پر‌مناقشه در اقتصادي ايران بوده است اما اين سياست، هيچ‌گاه مشكل گراني را حل نكرده است. بعد از اتخاذ سياست تأمين ارز 4200 توماني براي كاغذ، نه تنها اين يارانه مشكل گراني كاغذ و هزينه‌هاي سرسام‌آور حوزه چاپ و نشر را حل نكرد، بلكه شائبه‌هاي فراواني درباره تصميم‌سازي در زمينه توزيع ارز يارانه‌اي در ميان عوامل تأمين‌كننده كاغذ و توزيع آن در بين مصرف‌كننده‌ها پيش آمد. ديروز شايعه‌اي دست‌به‌دست شد كه جاي بسي تأمل داشت.
شنيده‌ها حاكي از آن بود كه برخی واردکنندگان کاغذ با ارز 4200 تومانی، در تماس با ناشران و پيشنهاد مبالغي، خواستار دريافت رسيد كاغذ از آنها به‌عنوان مصرف‌كنندگان اصلي كاغذ شده‌اند تا با سندسازي از زير بار نظارت دستگاه‌هاي نظارتي جان سالم به در ببرند؛ مسئله‌اي كه تماس با ناشران منجر به تأييد يا تكذيب آن نشد اما سندسازي در حوزه توزيع كاغذ، قطعا كار چندان پيچيده‌اي نيست زيرا يكي از افرادي كه ارز 4200 توماني براي واردات كاغذ دريافت كرده بود، رسما هيچ كاغذي به كشور وارد نكرد.
‌

نيازمند اصلاح ساختار توزيع
كاغذ فقط يكي از اجزاي صنعت چاپ است. تغيير در قيمت ساير عوامل و نهاده‌هاي اين صنعت نیز كمر فعالان صنعت چاپ را شكسته است؛ زينك هم از جمله مواردي است كه تغييرات قيمتي آن مورد اعتراض ناشران است اما نحوه توزيع زينك يارانه‌اي به مراتب شگفت‌انگيزتر است

یک فعال صنعت چاپ، اعلام مي‌كند: تعاوني ليتوگراف‌ها ارز 4200 تومانی دريافت و زينك وارد كرده است، اما راهكاري براي توزيع آن ندارد. به ما مي‌گويند كارگروهي در ارشاد درباره نحوه توزيع تصميم مي‌گيرد.
او ادامه مي‌دهد: در‌حال‌حاضر تعاوني ليتوگراف‌ها بدون در‌نظر‌گرفتن نياز مصرف‌كننده، زينك را به هر‌كس كه متقاضي باشد، توزيع مي‌كند. اين در حالي است كه برخي از فعالان صنعت چاپ اصلا زينك مصرف نمي‌كنند و زينكي كه در اختيار آنها قرار مي‌گيرد، راهي بازار آزاد مي‌شود.
او که نخواست نامش منتشر شود مي‌گويد: اين تعاوني زينك را با قيمت غيرقطعي به ما مي‌فروشد. يك تعهد‌نامه از ما دريافت مي‌كند و بهاي زينك را به صورت پيش‌پرداخت به آنها مي‌پردازيم. اگر قيمت زينك افزايش پيدا كند، بايد مابه‌التفاوت آن را پرداخت كنيم. به گفته او، زينك چهار‌و‌‌نيم ورقي با دلار 4200 تومانی حدود 20 هزار تومان قيمت مي‌خورد اما همان زينك بين 70 تا 80 هزار در بازار آزاد به فروش مي‌رسد.
او تأكيد مي‌كند: بايد نظارت‌ها بر نحوه توزيع زينك بيشتر شود تا اين محصول در اختيار مصرف‌كننده واقعي قرار گيرد.
‌

برگزاري جلسه با انجمن واردكنندگان كاغذ
فرشاد مقيمي، معاون امور صنايع وزارت صمت درباره اقدامات اين وزارتخانه براي ساماندهي به بازار اقلام موردنياز صنعت چاپ عنوان مي‌كند: ديروز در جلسه‌اي كه در معاونت امور صنايع وزارت صنعت با اتحاديه واردكنندگان فراورده‌هاي سلولزي برگزار شد، دلايل افزايش قيمت كاغذهاي چاپ، تحرير و روزنامه مورد بررسي قرار گرفت و مقرر شد جلسه‌اي با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در راستاي فرمايشات مقام معظم رهبري برگزار شود.
او پيش‌تر در گفت‌وگو با شبكه خبر اعلام كرده بود: سیاست‌گذاری در حوزه کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت نبوده و به‌تازگی توافقاتی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت بهبود وضعیت تولید صورت گرفته است.
به گفته مقیمی در این حوزه اقداماتی در دستور کار قرار گرفته است و توسعه تولید و جایگزینی صادرات به‌جای واردات با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری با جدیت و سرعت بیشتری پیگیری خواهد شد.
اما عليرضا آهي، مديرعامل سابق چوب و كاغذ مازندران تأكيد مي‌كند: با توجه به شرايط تحريم كار دشواري است كه وزارت صنعت وام بدهد و ماشين‌آلات توليد كاغذ به كشور وارد شود تا ظرفيت توليد در اين حوزه افزايش يابد.
او مي‌گويد: ميزان مصرف كاغذ در كشور بيشتر از توليد است؛ مثلا اگر 100 واحد كاغذ نياز داريم، فقط 10 واحد در كشور توليد مي‌شود و بايد 90 واحد وارد شود.
مديرعامل سابق چوب و كاغذ مازندران در واكنش به اظهارات برخي كه مي‌گويند توليدكنندگان داخلي كاغذ به‌جاي توليد كاغذ تحرير به سمت توليد كاغذهاي اقتصادي‌تر از جمله كاغذ بسته‌بندي رفته‌اند، به تعهداتي كه صنايع كاغذ در داخل كشور دارند، اشاره مي‌كند.
او بيان مي‌كند: ما به وزارتخانه‌هاي مختلف مثل آموزش‌وپرورش و نشريات و ... تعهد داريم و بر اساس اين تعهدات برنامه توليد خود را تنظيم مي‌كنيم. نمي‌توانيم همه توليد خود را به سمت كاغذ بسته‌بندي ببريم. البته بخش‌هايي از توليد براي تأمين هزينه‌هاي شركت بايد به سمت بازارهاي سودآورتر برود و بخش ديگري را صرف تعهدات خود مي‌كرديم. هميشه براي كاغذهاي توليد داخل صف بود. زماني كه من مسئوليت داشتم، بخشي از توليدات خود را به چاپ نشر، بخشي را به افست، روزنامه همشهري و 140 تا 150 نشريه داخلي مي‌فروختيم.

‌ايجاد انحراف در توزيع كاغذ
كاغذهاي توليد داخل كه مشتريان خاص خود را دارد اما آيا دولت براي توزيع كاغذهاي وارداتي آن‌هم با ارز يارانه‌اي برنامه مناسبي در نظر گرفته است.
محسن علي‌نژاد، مدير نشر رسانش نوين و مدير اجرائي مجله ترابران در گفت‌وگو با «شرق» عنوان مي‌كند: بر اساس اخبار منتشر‌شده برخي افراد كه ارز 4200‌توماني دريافت كرده‌اند، اصلا كاغذ به كشور وارد نكرده‌اند. كارگروهي در ارشاد با همكاري وزارت صمت درست شده است كه به چه كساني كاغذ بدهند و چه كساني كاغذ وارد كنند. در اين كارگروه هم انحرافي ايجاد شد.
او ادامه مي‌دهد: اين كارگروه به كساني كه خودشان تشخيص‌شان بود، مجوز دادند. قرار بود واردكنندگان با ناشران قرارداد ببندند و مابازاي قراردادها، كاغذ وارد كنند.
سندسازي را از اينجا شروع كرده بودند. البته اين هم عملياتي نشد.
به گفته علي‌نژاد ارشاد از يك جايي صراحتا اعلام كرد كه نقش ما در صنعت چاپ فقط اخلاقي است و اصلا وظيفه‌اي بر عهده ما نيست.
او اضافه كرد: قيمت هر كيلو كاغذ گلاسه كه اول سال 97، پنج هزار و 500 هزار تومان بود، در انتهاي سال به 23 هزار تومان رسيد. در كاغذ تحرير هم هر بند كاغذ در ابتداي سال 100 هزار تومان قيمت داشت كه به 340 تا 400 هزار تومان رسيده است.
مدير اجرائي مجله ترابران، نوسانات ارزي را عامل مؤثري براي ايجاد جهش در قيمت كاغذ دانسته و مي‌گويد: نظارتي در زمينه توزيع كاغذهايي كه با ارز 4200 وارد شد، انجام نشده است و عملا نوعي رهاشدگي در اين عرصه رخ داده است. ضمن آنكه هيچ گزارشي از نحوه توزيع كاغذهاي قاچاق ضبط‌شده هم ارائه نشده است.
او همچنين با اشاره به گران‌شدن زينك عنوان مي‌كند: در نشريات بسته به تعداد رنگ زينك خريداري مي‌شود. براي هر فرم چاپي كتاب تك‌رنگ، دو زينك و براي چهار رنگ، چهار زينك مي‌خريم. قيمت اول سال زينك در مقايسه با آخر سال نزديك سه تا سه‌و‌نيم برابر افزايش يافته است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 11 اردیبهشت 98، شماره: 3416