شعار سال: مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در گزارشي به واكاوي دلايل سيلاب‌هاي سال جاري پرداخته است. بر اساس اين گزارش، بارش‌هاي سال جاري به حدي كم‌سابقه بوده كه وقوع سيلاب در كشور را اجتناب‌ناپذير مي‌كرد. کل ورودی و خروجی مخازن سدهای کشور به‌ ترتیب 51.06 و 32.84 میلیارد مترمکعب بوده و درصد پُربودن مخازن سدهای کشور تا 20 فروردين ماه سال 98، در سال‌های آبی 1397-1396 و 1398-1397 به ‌ترتیب 48 و 76 درصد بوده است.

*خالي‌بودن ظرفيت نيمي از سدها قبل از سيل
در گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس به تفكيك دلايل بروز سيلاب در هر سه استان درگير يعني گلستان، خوزستان و لرستان تشريح شده است اما نكته حائز اهميت در اين گزارش آن است كه كارشناسان اين مركز هشدار داده‌اند كه سيل‌هاي اخير نبايد بهانه‌اي براي ساخت سدهاي بيشتر در كشور شود. به اعتقاد نگارندگان اگرچه در تمام دنيا سدها مهم‌ترين ابزار براي كنترل سيلاب هستند اما تنها وقوع يك ترسالي در ايران، نبايد منجر به تأسيس و ساخت سدهاي بزرگ بيشتر شود زيرا تا قبل از وقوع سيلاب‌هاي اخير، سدهاي موجود حتي تا نصف هم پر نمي‌شد در نتيجه هر گونه اظهار نظر درباره ساخت سدها بايد با درنظرگرفتن ملاحظات فني، اصولي و لحاظ‌كردن جميع جهات و جداي از تعصبات و جهت‌گيري‌ها انجام شود.

*كنترل غيرممكن سيلاب
بر اساس گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، شدت و خسارات سیل در استان‌های گلستان، خوزستان و لرستان بالا و چشمگیر بود. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که در هر سه استان گلستان، خوزستان و لرستان، شدت و بزرگی سیل‌ها به حدی بوده است که در وضعیت فعلی، کنترل صددرصدی آنها غیرممکن بوده و واردشدن خسارات نیز اجتناب‌ناپذیر بوده است. اما با مديريت مناسب مخازن سدها، مي‌توانستيم ميزان خسارات وارده به مناطق درگير سيل را كاهش دهيم. به اعتقاد كارشناسان مركز پژوهش‌هاي مجلس در گلستان ميزان پر‌نگه‌داشتن مخازن سدها به حدي بوده است كه حتي سيل‌هاي كوچك‌تر از سيل سال جاري هم مي‌توانست خسارات قابل توجهي به مناطق گنبد و آق‌قلا وارد كند. اقدامات ضعیف سازه‌ای و غیرسازه‌ای پایین‌دست و همچنین تجربه‌‌نگرفتن از سیل‌های قبل استان گلستان نیز به تشدید خسارات سیل گرگان‌رود منجر شده است.
در حوزه كارون و كرخه نيز ترس از خشك‌سالي، رهاسازي آب سدها را به حداقل رسانده است به همين دليل، مخازن سدهاي اين استان زمان كافي براي ايجاد فضاي خالي در مخازن سدها با توجه به آستانه تحمل پايين‌دست را نداشته‌اند و برای ایجاد فضای خالی قابل توجه در مخازن سدها تنها راه، ایجاد سیل‌های مصنوعی در پایین‌دست بوده و در این زمان خروجی از سدها در حد آستانه تحمل بوده است.

*غافلگيري مسئولان عامل تشديد سيلاب
از نگاه كارشناسان مركز پژوهش‌هاي مجلس تصرفات و تجاوز به بستر و حريم رودخانه‌ها و مسيل‌ها خسارات سيل را زياد كرده و دليل اين تصرفات عدم هماهنگي بين دستگاه‌هاي مختلف در تعيين تكليف تصرفات است. مهم‌ترين دليل تشدید خسارات سیل‌های اخیر آماده‌نبودن متولیان و مسئولان برای مقابله با سیلاب بوده است. خشك‌سالي پياپي در كشور و خشك‌سالي بي‌سابقه سال گذشته امكان عكس‌العمل شايسته را از متوليان مربوطه تا حدي سلب كرده بود. غافلگيرشدن، تلاش در جهت ذخيره آب بيشتر و آماده‌نبودن اقدامات و زيرساخت‌هاي مهار و كنترل سيل، همگي از مصاديق اين امر است. از ديگر دلايل تشديد اثرات سيلاب مي‌توان به ملاحظات فنی نامطلوب در طراحی زیرساخت‌های شهری، بین‌‌شهری و حفاظتی، نبود نظام پیش‌بینی و اخطاردهی و عمل بر اساس آن، نبود اطلاعات قابل اطمینان و بهنگام از شرایط رودخانه‌ها، توپوگرافی آنها و مدل‌های پخش سیلاب اشاره كرد. راهکارهای کنترل و مدیریت سیل هم در دو دسته سازه‌ای و غیرسازه‌ای جای می‌گیرند که در صدر این راهکارها طرح جامع سیل و نظام‌نامه مدیریت سیل قرار می‌گیرد.

*نبود اخطارهاي فصلي قابل اطمينان
بر اساس گزارش منتشرشده اگر اخطارهاي فصلي قابل اطمينان و همچنين نظام تنظيم عملكرد و مديريت مخازن بر اساس اين اخطارها وجود داشت، خسارات سيل كاهش مي‌يافت. عدم شناخت دقيق از رودخانه و حوضه‌هاي آبريز مانند توپوگرافي آنها همچنين نبود مدل‌هاي دوبعدي هيدروديناميك قابل اطمينان، تصميم‌گيري‌هاي مرتبط با مديريت مخازن را با چالش مواجه كرده است. در سيل‌هاي اخير هيچ نشانه‌اي از تجربه‌گيري از سيل‌هاي قبلي وجود ندارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 12 خرداد 98، شماره: 3442