آگاهان اما می گویند این گام سوم برای تجزیه پارک ملی گلستان است که به دنبال اجرای پروژه "مدیریت مستقل پارک" در حال حرکت زیرپوستی به سمت هدف است. نکته ای که کارشناسان محیط زیست و فعالان حوزه حیات وحش بارها نسبت به آن هشدار داده اند. در همین حال کارشناسان هشدار می دهند که هر گونه تفکیک و دست زدن به مدیریت یکپارچه پارک ملی گلستان، می تواند پرونده ایران را که در یونسکو در حال بررسی "ثبت جنگل های هیرکانی در میراث جهانی طبیعی" است از یونسکو خارج کند.

مزدک دربیکی دکترای محیط زیست، عضوهیات علمی دانشگاه آزاداسلامی وعضو کمیسیون مناطق حفاظت شده "اتحادیه جهانی حفاظت" IUCN در اینباره معتقد است که نه از منظر علمی و نه قانونی، سازمان حفاظت محیط زیست اجازه چنین واگذاری را ندارد و این درخواست از اساس قابل پبگرد قانونی است.

او به اسکان می گوید:« همچنان که پیش از این بارها گفته ام چنین درخواستی بر مبنای هیچ مطالعه ای نیست، این موضوع نشان می دهد که یا بدنه سازمان و کسانی که پشت این طرح هستند به استقلال پارک، فراتر از حوزه سیاسی استان ها اعتقاد دارند و یا ندارند. اگر اعتقاد دارند و این طرح ملیت پارک را از استان گلستان در نظر گرفته اند پس این نامه خراسان شمالی چیست؟ این پارادوکسی است که وجود دارد. اگر به استانی اعتقاد دارند چرا بحث استقلال پارک را مطرح کردند؟ این طرح کاملا غیرکارشناسی است و قابلیت پیگیرد قانونی از دستگاه های بازرسی و نظارتی هم دارد. این رفتار سازمان محیط زیست نشان می دهد یا هیچ برنامه ای در اینباره ندارند و یا اینکه واقعا این برنامه ها دسیسه ای است برای تجزیه پارک ملی گلستان.»

عضو شورای پژوهش وفناوری اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان با اشاره به اینکه به نظر می رسد مدیریت هیات امنایی در دل خود این موضوع را داشته است گفت:« در اینجا خود سازمان محیط زیست در فلسفه کارش دچار تعارض است و اگر این اتفاق درباره پارک ملی گلستان بیفتد، آن وقت گلستان هم می تواند درباره آشوراده و میانکاله همین درخواست را بکند. استان های دیگری که مناطق شان در مرزهای مشترک بین استانی قرار دارد نیز همین درخواست را خواهند داشت و هر استانی به خودش اجازه می دهد که بخشی از آن حوزه منطقه را که در قلمرو سیاسی خودش باشد بگیرد.»

سمی مهلک برای مدیریت مناطق

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاداسلامی یادآوری می کند که« این مساله برای مدیریت مناطق حفاظت شده یک سم مهلک است و ما بر روی "مدیریت یکپارچه" مناطق حفاظت شده تاکید می کنیم . دنیا امروز به سمت "مدیریت یکپارچه فرامرزی" رفته است که مثلا یک پارک یا منطقه ای را که در مرزهای چندکشور قرار گرفته را چند کشور مدیریت می کنند.»

دربیکی یادآوری کرد:« سازمان محیط زیست به جای اینکه برود به سمت یکپارچه کردن مدیریت مناطق، از پارامترهای استانی دارد این را تکه پاره می کند و این نشان می دهد این طرح تخیلی که برای "پارک ملی گلستان" بدون کارشناسی داشتند، اساسا بحث اداره بهتر پارک نبوده است.»

این پژوهشگر محیط زیست افزود:« اساسا آن بخش "قورخود" که مجاور پارک است، در محدوده اکوسیستم پارک ملی گلستان قرار می گیرد و درست این است که به محیط زیست گلستان واگذار شود؛ چرا که مدیریت باید در محیط زیست یکپارچه باشد.»

دربیکی تاکید کرد:« به نظر می رسد با توجه به نوع مدیریتی که درمناطق حفاظت شده خراسان شمالی وجود دارد به دنبال این است که پارک ملی را بگیرد و بتواند از امکانات این پارک از جمله "واگذاری پروانه های شکار" و استفاده های تفرجی آن بهره برداری استانی کند. بر این اساس، به نظر من فلسفه کار زیر سوال بوده و رفتار سازمان حفاظت محیط زیست بسیار پرتناقض است و خودش هم نمی داند می خواهد چه بکند! »

این دکترای محیط زیست همچنین گفت:« من فکر می کنم درخواست کننده این واگذاری، هیچ اطلاعی از دانش روز مناطق حفاظت شده ندارند و یا اینکه اطلاع دارند و خودشان را به خواب زده اند.»

نگاه بهره بردارانه و پیگرد قانونی

عضو کمیسیون مناطق حفاظت شده "اتحادیه جهانی حفاظت" IUCN با تاکید بر اینکه این حرکت ها قابلیت پیگرد قانونی دارد گفت که ما مصر هستیم که از طریق بازرسی و شکایت های حقوقی اقدام کنیم.»

او تاکید کرد:« ضمن اینکه نامه ای که این ها زده اند نشان می دهد این یک برنامه حساب شده است که بنده قبلا هم در سال های پیش این هشدار را داده بودم و مصاحبه های آن نیز موجود است.»

دربیکی افزود:« این درخواست سابقه تاریخی دارد و پیش از این نیز نماینده های مجلس و دیگر مسوولان استان چنین درخواست هایی داشته اند. تاریخچه موضوع نشان می دهد نگاه خراسان شمالی نسبت به پارک ملی گلستان، به دلیل فقر مناطق طبیعی این استان، نگاهی کاملا بهره بردارانه و اقتصادی است و به جای اینکه خراسان شمالی نیروهای خودش را در راستای "مدیریت یکپارچه" و بهینه پارک، در اختیار سازمان محیط زیست قرار بدهد، نگاه بهره بردارانه دارد. در اتاق فکرهای استان خراسان شمالی چه می گذرد که چنین درخواستی در یک نامه رسمی از استاندار مطرح می شود و محیط زیست این استان نیز هیچ توضیحی درباره اشکالات این درخواست ارائه نمی دهد؟»

او گفت که بخشی از این مسائل نیز برمی گردد به اشتباهات و کوتاهی های مدیران محیط زیست استان در گذشته و مدیران محیط زیست از جمله آقای مهاجر و آقای عبدوس نیز باید بابت موافقت با این روش مدیریت جدید پارک که این حواشی را به دنبال خود داشته پاسخگو باشند و مدیرکل جدید نیز نظرش را به صراحت بیان کند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاداسلامی تاکید کرد:« خراسان شمالی، مشکلات حفاظتی بسیاری را در مناطق چهارگانه خود دارد و در برخی موارد نمی تواند آنها را درست مدیریت کند. الان هیچ گزارشی از این موضوع نداریم. مسوولان سازمان ارزیابی کنند که آیا خراسان شمالی صلاحیت مدیریت مناطق کنونی خودش را دارد؟ چه رسد به اینکه بخواهند راجع به قدیمی ترین پارک ملی ایران اظهارنظر کند. من فکر می کنم که چنین درخواست هایی، بحث های سیاسی و سوء استفاده است که شخص جناب مدیرکل محیط زیست استان خراسان شمالی باید پاسخگو باشند که چرا اجازه می دهند تا برخی، به اختلاف های دو استان و تنش های منطقه ای دامن بزنند؟»

دربیکی با بیان این نکته که این نامه می تواند تنش های سیاسی-امنیتی را در شرایط خطیر کنونی ایجاد کند گفت که چنین حرکت هایی، اساسا به زیان امنیت ملی است و مسوولان باید پاسخگوی ایجاد چنین شرایطی باشند. از سوی دیگر ما نیز می توانیم مستندات تاریخی خودمان را ارائه دهیم که تا "منطقه حفاظت شده قرخود" هم تحت مدیریت یکپارچه گلستان و جزو پارک ملی گلستان باشد.

او هشدار می دهد:« اگر سازمان حفاظت محیط زیست بخواهد درباره این درخواست کوچک ترین اهمالی انجام بدهد؛ این الگو در تمام مناطق ایران مانند یک دومینو، مرسوم می شود و ادامه پیدا می کند؛ تمام مناطق حفاظت شده ایران در مرزهای سیاسی یک استان مشخص، تکه تکه می شوند و آنگاه دیگر از دست هیچکس کاری برنمی آید. این تفکر خطرناک، غیرکارشناسی، تجزیه طلبانه، کوتاه نگر و فرصت طلبانه بوده و کاملا خارج از چهارچوب قواعد محیط زیستی و مناطق حفاظت شده است.»

مانعی برای ثبت جهانی جنگل های هیرکانی

این پژوهشگر محیط زیست با اشاره به اینکه هر گونه اهمال کاری در حوزه یکپارچگی مدیریت پارک ملی گلستان می تواند منجر به درخطر قرار گرفتن منافع ملی و حیثیت ایران بشود می گوید:« پارک ملی گلستان جزو لکه هایی است که در "مجموعه ثبت میراث جهانی جنگل های هیرکانی" در نظر گرفته شده است و سازمان محیط زیست که در تهیه این گزارش نقش داشته باید به این نکته توجه کند.»

دربیکی می افزاید:« اکنون که پرونده ایران در یونسکو در حال بررسی ثبت جنگل های هیرکانی در میراث جهانی طبیعی است هر گونه تفکیک و دست زدن به مدیریت یکپارچه پارک موجب می شود که پرونده ایران از یونسکو خارج شود و جنگل های هیرکانی ثبت نشود و حداقل تا 5 سال آینده ما نمی توانیم هیچ درخواستی برای ثبت جهانی جنگل های هیرکانی داشته باشیم. طبیعی است که کشور آذربایجان که منتظر ثبت جنگل های هیرکانی به نام خودش است به جای ما برود و این پرونده را به یونسکو بدهد.»

شبکه مناطق حفاظت شده فرامرزی

عضوکمیسیون مناطق حفاظت شده "اتحادیه جهانی حفاظت" IUCN به اسکان گفت:« امروز در سراسر اروپا شبکه ای از مناطق حفاظت شده و پارک های بین المللی داریم که پارک های صلح هم هستند. در کمیسیون مناطق حفاظت شده IUCN بحث مدیریت یکپارچه و فراتر از مرزهای سیاسی داخل یک کشور با مشارکت محلی و تمام ذی نفعان شامل تمام کارشناسان آزاد و دانشگاهی و دولتی و غیردولتی و تشکل های مردم نهاد و مطرح است.»

دربیکی برخی نمونه هایی از این دست را نام می برد:« ذخیره گاه حفاظت محض کوه نیمبا بین گینه و ساحل عاج که میراث جهانی هم هست؛ منطقه حفاظت شده فرامرزی بورنیو بین برونیی ومالزی و اندونزی؛ تالاب بین المللی فرامرزی کوترا و شپکلای بین بلاروس و لیتوانی؛ ذخیره گاه زیستکره کارپاتیانس شرقی که ثبت یونسکو است در مرز لهستان، اسلواکی و اوکراین؛ مجموعه حفاظتی فرامرزی ال کارمن بین مکزیک و آمریکا و مرزی ماپونگوبه در مرز بوتسوانا، آفریقای جنوبی و زیمباوه.»

مدیرکل دفتر زیستگاه های سازمان؛ تاکید بر مدیریت یکپارچه!

رضا اقتدار مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امورمناطق سازمان حفاظت محیط زیست نیز در پاسخ به پرسش خبرنگار اسکان درباره موضع سازمان حفاظت و این دفتر گفت:« اصل بر مدیریت یکپارچه است و قرار بر این است که تصمیم گیر نهایی در مناطق مشترک، یک اداره کل باشد که درباره پارک ملی گلستان، این تصمیم گیر اداره کل محیط زیست گلستان است.»

او یادآوری کرد:« نامه ای آمده ولی هنوز پاسخی به آن نداده ایم. البته با آقای دکتر ظهرابی معاون محیط طبیعی سازمان در اینباره صحبتی کردم که ایشان نظرشان این است که مدیریت پارک های ملی باید واحد بوده و در مورد فوق، در اختیار اداره کل محیط زیست استان گلستان باشد؛ چرا که اصل بر مدیریت یکپارچه است و در عین حال باید دو استان به هم کمک کنند.»

مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امورمناطق سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد:« هدف ما حفاظت از مرز اکولوژیک است نه مرز سیاسی و مدیریت واحد بهترین روش است که ما را به نتیجه می رساند. قبلا درباره چند منطقه مدیریت را به دو اداره کل داده ایم؛ اما نتیجه مطلوبی نداشته است.»

محیط زیست گلستان: واگذاری ناممکن است

محمدرضا کنعانی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گلستان اما به اسکان می گوید که بر اساس سیاست های سازمان محیط زیست کشور، واگذاری مدیریت پارک ملی گلستان به چند استان نادرست و ناممکن است.

او تاکید می کند:« نامه ای از سوی استانداری خراسان شمالی به سازمان حفاظت محیط زیست کشور ارسال و درخواست مدیریت بخش هایی از پارک ملی گلستان به خراسان شمالی شده؛ اما بر اساس سیاست های سازمان و این اداره کل، پارک ملی گلستان، جزو لاینفک استان گلستان است و "مدیریت یکپارچه مناطق" بر عهده استان گلستان خواهد بود.»

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان می افزاید:« علاوه بر الگوی "مدیریت یکپارچه مناطق"، این پارک همواره در استان گلستان واقع شده، مدیریت، تجارب کارشناسی و دیتای آن نیز در این استان است. سیاست سازمان حفاظت محیط زیست نیز این است که این پارک، به همین شکل بماند ولی الگویی که برای مدیریت این پارک ارائه شده، شورای مشورتی بوده است که استاندار گلستان نیز ریاست آن را به عهده دارد و معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان و نیز جوامع محلی و تشکل های مردم نهاد استان عضو آن هستند. این شورا این امکان را می دهد تا تمام کسانی که به نوعی در پارک ذی نفع هستند بتوانند در تصمیم گیری های پارک، مشارکت داشته باشند. اما بحث جدا شدن و تجزیه آن به هیچ عنوان در دستور کار نیست.»

کنعانی با تاکید بر اینکه ما هم شدیدا مخالف این کارهستیم می گوید:« حتی در جلسه ای که ذیل "کمیته فنی شورا" با حضور آقای دکتر ظهرابی برگزار شد، اعتباری که از سازمان برای بحث هوشمندسازی ابلاغ شده بود به شور گذاشتیم و نظر نمایندگان سمن ها و مردم محلی را برای هزینه کرد از آنها گرفتیم و قطعا واگذاری اتفاق نخواهد افتاد.»

هرچند سید اصغرمطهری مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با گفتمانی دوگانه نه مخالفت خود را صریحا با این درخواست استاندار این استان اعلام می کند و نه موافقت و می گوید که هر چه سازمان بگوید همان کار را انجام می دهیم؛ اما در ادامه گفت وگو با اسکان، او نیز مساله "مدیریت یکپارچه مناطق تحت حفاظت" را می پذیرد و بر آن به عنوان اصل پذیرفته شده در ایران و جهان، صحه می گذارد.

اما پرسشی که همچنان در انتهای این گزارش بی پاسخ مانده است اینکه چرا پرونده تجزیه طلبی برای مهم ترین پارک ملی خاورمیانه –با هر هدفی که باشد- یکبار برای همیشه بسته نمی شود و هر چند سال یکبار، درخواست های غیرکارشناسی و غیرقانونی از سوی بالاترین مراجع اجرایی استان ها طرح می شود؟ آیا زمان آن نرسیده که دولت ها نمایندگان خود در استان ها را با اصول اولیه اکوسیستم آشنا کرده و بحران های زیست بومی را در این خطیرترین دوره اقلیمی زمین و ایران، به آنها گوشزد کنند؟ همچنین قرار است تا چه زمانی استانداران دولت های مختلف که اهرم های قوه مجریه در استان ها هستند، خود در صف نخست قانون شکنی و تخریب محیط زیست قرار بگیرند؟!

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت خبری اسکان نیوز ، تاریخ انتشار:26  خرداد 1398 ، کدخبر: 20535،www.eskannews.com