شعار سال: ابتدا بهتر است طلاق رجعی توضیح داده شود تا در مقایسه با آن طلاق بائن هم بهتر فهمیده شود:
بعد از این که بین زن و شوهر و طلاق واقع می‌شود، زن باید اصطلاحا عده نگه دارد. منظور از عده نگه داشتن این است که زن پس از طلاق در یک مدت مشخص نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند؛ این مدت در مورد زنانی که عادت ماهانه می‌بینند سه مرتبه عادت ماهانه و در مورد زنانی که عادت ماهانه نمی‌بینند سه ماه و در مورد زن حامله تا زمان وضع حمل است و در طول این مدت، زن نمی‌تواند با دیگری ازدواج کند و باید صبر کند تا این مدت بگذرد.
در طلاق رجعی کلمه‌ی «رجعی» از رجوع به معنای بازگشت می‌آید و به این معنا است که در طلاق رجعی پس از طلاق تا پایان مدت عده برای شوهر حق رجوع و بازگشت به وضعیت زوجیت وجود دارد یعنی شوهر می‌تواند پس از طلاق در ایام عده به قصد رجوع با نوشتن چیزی یا انجام کاری مثل خریدن هدیه برای همسرش، بگوید از طلاق منصرف شده و می‌خواهد با همسرش همچنان زندگی کند و برای رجوع، جاری کردن صیغه خاص و رعایت شرایطی لازم نیست و همچنین لزومی ندارد به دادگاه یا جای دیگری مراجعه کند؛ لیکن اگر طلاق آنان ثبت شده باشد، ثبت رجوع الزامی است.

طبق ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی « طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعی»
منظور از طلاق رجعی و بائن چیست؟ این دو با هم چه فرقی دارند و زن و شوهر پس از طلاق، در آن ها چه وضعی پیدا می‌کنند؟
ابتدا بهتر است طلاق رجعی توضیح داده شود تا در مقایسه با آن طلاق بائن هم بهتر فهمیده شود:
بعد از این که بین زن و شوهر و طلاق واقع می‌شود، زن باید اصطلاحا عده نگه دارد. منظور از عده نگه داشتن این است که زن پس از طلاق در یک مدت مشخص نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج کند؛ این مدت در مورد زنانی که عادت ماهانه می‌بینند سه مرتبه عادت ماهانه و در مورد زنانی که عادت ماهانه نمی‌بینند سه ماه و در مورد زن حامله تا زمان وضع حمل است و در طول این مدت، زن نمی‌تواند با دیگری ازدواج کند و باید صبر کند تا این مدت بگذرد.
در طلاق رجعی کلمه‌ی «رجعی» از رجوع به معنای بازگشت می‌آید و به این معنا است که در طلاق رجعی پس از طلاق تا پایان مدت عده برای شوهر حق رجوع و بازگشت به وضعیت زوجیت وجود دارد یعنی شوهر می‌تواند پس از طلاق در ایام عده به قصد رجوع با نوشتن چیزی یا انجام کاری مثل خریدن هدیه برای همسرش، بگوید از طلاق منصرف شده و می‌خواهد با همسرش همچنان زندگی کند و برای رجوع، جاری کردن صیغه خاص و رعایت شرایطی لازم نیست و همچنین لزومی ندارد به دادگاه یا جای دیگری مراجعه کند؛ لیکن اگر طلاق آنان ثبت شده باشد، ثبت رجوع الزامی است.

در واقع می‌توان گفت در طلاق رجعی، قانون در ایام عده به زن و شوهر مهلت داده تا تصمیم نهایی خودشان را درباره‌ی جدایی یا ادامه‌ی زندگی با هم بگیرند، پس در این طلاق، شوهر می‌تواند در طول مدت عده به همسر خود برگردد و از طلاق و جدایی منصرف شود. در طول زمان عده طلاق رجعی نفقه زن به عهده شوهرش است و اگر زن یا شوهر در این مدت بمیرد، دیگری از او ارث می‌برد.
با این توضیحات، ماده ۱۱۴۸ قانون مدنی واضح می‌شود:
ماده ۱۱۴۸: در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است.
بنابراین در طلاق رجعی، شوهر می‌تواند از طلاق منصرف شود و در صورت انصراف که همان رجوع نام دارد، رابطه ازدواج قبلی همان‌طور که بوده ادامه پیدا می‌کند و نیازی نیست دوباره، با هم ازدواج کنند.

طلاق بائن چه نوع طلاقی است و چه تفاوتی با طلاق رجعی دارد؟ در چه مواردی، طلاق زن و مرد بائن است؟
طلاق بائن دقیقا در نقطه‌ی مقابل طلاق رجعی قرار دارد؛ یعنی برعکس طلاق رجعی، بعد از طلاق، هر‌چند زن باید عده نگه دارد اما در مدت عده، زن و شوهر نمی‌توانند از جدایی پشیمان شوند. در واقع با طلاق، بین زن و شوهر جدایی کامل اتفاق می‌افتد و به خاطر همین در مدت عده اگر از طلاق منصرف شوند باید با جاری کردن صیغه عقد ازدواج مجددا ازدواج نمایند. نفقه‌ی زن در مدت عده هم بر خلاف طلاق رجعی، به عهده‌ی مرد نیست و اگر زن یا شوهر در مدت عده بمیرد، دیگری از او ارث نمی‌برد.
به این ترتیب تفاوت طلاق رجعی و بائن در این است که شوهر در طلاق رجعی می‌تواند در مدت عده از طلاق منصرف شود اما در طلاق بائن، زن و شوهر دیگر بعد از طلاق کاملا از هم جدا شده‌اند و در صورت انصراف از جدایی، باید مجددا عقد نمایند.
به همین دلیل قانون مدنی در ماده ۱۱۴۴ می‌گوید: در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نیست.
طلاق بائن، خود چند نوع دارد که ماده ۱۱۴۵ آن ها را معرفی کرده است:
ماده ۱۱۴۵: در موارد ذیل، طلاق بائن است: ۱. طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود. ۲. طلاق یائسه. ۳. طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد. ۴. سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از این که وصلت در نتیجه‌ی رجوع باشد یا در نتیجه‌ی نکاح جدید.

حال هر یک از این موارد را توضیح می‌دهیم:
۱. طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود: وقتی هنوز بین زن و شوهر نزدیکی جنسی صورت نگرفته باشد و با این حال، شوهر، زن خود را طلاق بدهد طلاق بائن است؛ در واقع اگر قبل از نزدیکی، طلاق صورت بگیرد، دیگر نیازی نیست زن عده نگه دارد؛ بنابراین مهلتی برای انصراف از طلاق وجود ندارد و به محض این که طلاق صورت می‌گیرد، زن و مرد کاملا از هم جدا می‌شوند و اگر دوباره تصمیم بگیرند با هم زندگی کنند، لازم است مجددا ازدواج کنند.
۲. طلاق یائسه: اگر مردی همسر یائسه‌ی خود را طلاق بدهد، لازم نیست زن یائسه عده نگه دارد و بنابراین مهلتی هم برای انصراف از طلاق وجود ندارد و برای ادامه‌ی زندگی مشترک، باید دوباره با هم ازدواج کنند.
۳. طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد: قبل از هر چیز لازم است ببینیم منظور از خلع و مبارات چیست؟
طلاق خلع همان طلاقی است که با این جمله معروف است که در آن «زن مهرش را حلال و جانش را آزاد می‌کند» یعنی زن به خاطر این که از زندگی با شوهرش نا‌راضی است و نمی‌خواهد دیگر با او زندگی کند، به شوهرش مالی را می‌دهد یا از گرفتن مهریه صرف‌نظر می‌کند تا شوهر راضی شود که او را طلاق دهد. مالی هم که زن به شوهر می‌دهد تا رضایت شوهر به طلاق دادن وی را بدست آورد، ممکن است کمتر، مساوی یا حتی بیشتر از مهریه‌اش باشد. اگر این نوع طلاق بین زن و شوهر اتفاق بیفتد، در مدت عده، شوهر نمی‌تواند رجوع کند و از طلاقی که داده منصرف شود چون زن برای طلاق، به او مالی داده است. مگر این که زن از دادن مال در مدت عده پشیمان شود و بخواهد مالی را که داده پس بگیرد یا از نگرفتن مهریه‌اش پشیمان شود. در این صورت، با برگشتن مال یا مهریه به زن، شوهر هم حق رجوع پیدا می‌کند و می‌تواند از طلاق دادن همسرش منصرف شود.
در طلاق مبارات، زن و شوهر هر دو از هم بیزارند نه این که فقط زن نا‌راضی باشد و هر دو نمی‌خواهند دیگر با هم زیر یک سقف زندگی کنند. در این طلاق، زن مالی به شوهر می‌دهد تا او به طلاق راضی شود ولی مالی که می‌دهد نباید بیشتر از مهریه باشدو باید کمتر یا مساوی با مهریه‌اش باشد. . در این طلاق هم، در مدت عده، شوهر نمی‌تواند رجوع کند و از طلاقی که داده منصرف شود چون زن برای طلاق، به او مالی داده است مگر این که زن بخواهد مالی را که داده پس بگیرد، در این صورت با پس گرفتن مال، شوهر هم می‌تواند از طلاق دادن همسرش منصرف شود و اصطلاحا رجوع کند.
بنابراین تفاوت طلاق خلع و مبارات این است که در خلع، نارضایتی فقط از جانب زن است ولی در مبارات نارضایتی هم از جانب زن و هم از جانب شوهر است. همچنین در خلع مالی که زن میدهد می‌تواند کمتر، بیشتر یا مساوی با مهریه اش باشد اما در مبارات، مالی که زن می‌دهد نباید بیشتر از مهریه اش باشد.
در خلع و مبارات به مالی که زن به شوهر می‌دهد فدیه یا عوض می‌گویند.
همان طور که گفته شد در خلع و مبارات قانون به زن اجازه داده در مدت عده، پشیمان شود و بخواهد مالش را پس بگیرد. تا زمانی که او مالش را پس نگیرد، طلاق بائن است و شوهر نمی‌تواند از طلاق دادن منصرف شود و رجوع کند. اما اگر زن مالش را پس بگیرد، طلاق رجعی است و شوهر می‌تواند در مدت عده از دادن طلاق، منصرف شود و رجوع کند و دوباره با زن به زندگی خود ادامه دهد.
۴. سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از این که وصلت در نتیجه‌ی رجوع باشد یا در نتیجه‌ی نکاح جدید: اگر شوهر زن خود را سه طلاقه کند یعنی او را سه بار طلاق بدهد و دوباره با او ازدواج کند یا این که سه بار او را طلاق بدهد و در مدت عده، از طلاق منصرف شود و رجوع کند، در بار سوم دیگر طلاق او رجعی نیست و نمی‌تواند در مدت عده از دادن طلاق پشیمان شود بلکه طلاق او بائن است و بین زن و شوهر جدایی کامل ایجاد می‌شود. همچنین دیگر مرد نمی‌تواند با او ازدواج مجدد کند مگر این که زن با مرد دیگری ازدواج کند و بعد شوهر او بمیرد یا او را طلاق بدهد و بعد می‌تواند با همسر سابقش ازدواج کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه مهداد، تاریخ 28 مرداد 98، کد مطلب: -: www.mahdad.ir