شعارسال:  بی‌بارشی چهارمحال و بختیاری را از کجا به کجا رساند؟ از تولید‌کننده آب شیرین ایران به یکی از ۱۰ استان دچار خشک‌سالی و این واقعیت در دشت‌های کشاورزی خود را نشان داده است.

بی‌آبی، برای زمین و دشت افسردگی می‌آورد. وقتی زمین کشت و داشت نداشته باشد، چیزی جز یک دشت بی‌کران با خُلق تنگ نیست که دیدن آن خودش دل و دِماغ خوش‌ می‌خواهد. خُلق دشت که تنگ باشد، دل کشاورز می‌گیرد و دل کشاورز که بگیرد، زمین خودخوری می‌کند.

دشت‌های چهارمحال و بختیاری این سال‌ها با خود پسوندی را یدک می‌کشند که زیبنده نام یکی از برف‌گیرترین مناطق ایران در سال‌های دور نیست؛ «دشت‌های ممنوعه».

وقتی دشت ممنوعه است؛ یعنی برداشت آب ممنوع است و این ممنوعیت در برداشت آب یعنی کشاورزی تعطیل و این دردی است که سال‌ها زمین در خود دارد.

دشت شهرکرد زمانی پر بود از کشاورزان که صبح به صبح با آن بیل بر شانه گذاشتن‌ها، برای شخم و شیار جاده خاکی را کیلومترها طی می‌کردند و عصر به عصر با دست‌های پر از پینه، راهی خانه‌های خشتی و گلی می‌شدند. حال در این بی‌آبی از آن شخم و شیار خبری نیست، ولی از پینه‌های بسته شده بر کف دست کشاورزان هنوز یادگاری باقی مانده است.

۱۵ دوره خشک‌سالی در چهارمحال و بختیاری

سرپرست اداره کل مدیریت بحران استانداری چهارمحال و بختیاری گفت: این استان ۱۵ دوره خشک‌سالی را پشت سر گذاشته است.

مرتضی زمان‌پور افزود: این خشک‌سالی‌ها باعث کاهش شدید منابع آبی در چهارمحال و بختیاری در طول دو دهه اخیر شده است.

حال برخی از دشت‌ها خوب نیست

مدیر امور منابع آب شهرکرد نیز با اشاره به کاهش شدید ذخایر آب زیرزمینی در این شهرستان گفت: کسری منابع آب در دشت شهرکرد به ۲۷۲ میلیون مترمکعب رسیده است.

سیدهاشم فاطمی افزود: این وضعیت سبب فرونشست ۱۸ سانتی‌متری زمین در این دشت شده است و سطح ایستابی آب با افت ۱۸ متری مواجه شده و چنانچه مصرف مدیریت نشود، وضعیت دشت ناگوارتر می‌شود.

وی ادامه داد: میزان نفوذ آب کم‌تر از میزان برداشت در این دشت است، اما با بسیج همگانی و اراده جدی در راستای مدیریت مصرف آب می‌توان این دشت را احیاء کرد.

فاطمی تصریح کرد: افت شدید آب در دشت‌های استان نه تنها ما را با بحران کمی آب مواجه کرده، بلکه در برخی موارد بر کیفیت آب نیز تأثیر منفی گذاشته است.

این کارشناس مسائل آب به وضعیت دیگر دشت‌های استان نیز اشاره کرد و گفت: دشت خان‌میرزا نسبت به سایر دشت‌های استان با وضعیت ناگوارتری مواجه شده است، به‌طوری‌که هم‌اینک با فرونشست ۷۰ سانتی‌متری مواجه شده و ۳۰ متر افت سطح ایستابی دارد.

فاطمی جایگزینی منابع آب سطحی به‌جای منابع آب زیرزمینی را از مهم‌ترین راهکارهای احیای دشت‌های استان عنوان کرد و افزود: تغذیه مصنوعی دشت‌ها، حفر چاه جذبی، مهار سیلاب‌ها، تغذیه آبخوان‌ها و تحول در بخش کشاورزی با روش‌های نوین آبیاری از دیگر این راهکارها است.

دشت‌های ممنوعه و باران بی‌باران

معاون فنی اداره کل هواشناسی چهارمحال و بختیاری با اشاره به بروز بیش از یک دهه خشک‌سالی در این استان گفت: به‌دنبال ۱۱ سال خشک‌سالی، این استان هم‌اینک با کمبود بارش تجمعی یک‌هزار و ۳۰۰ میلی‌متری مواجه است.

مهران چراغ‌پور تأکید کرد: میانگین بارش‌های سالانه این استان ۵۸۰ میلی‌متر و این میزان کاهش بارش تجمعی چهارمحال و بختیاری برابر مجموع دو سال بارش استان است.

این کارشناس هواشناسی تصریح کرد: امسال تاکنون ۵۳ میلی‌متر بارش در چهارمحال و بختیاری ثبت شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶۱ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۳۳ درصد کاهش نشان می‌دهد.

وی یادآور شد: تا ابتدای آذرماه امسال ۳۰ سانتی‌متر برف در ایستگاه شهرستان کوهرنگ به عنوان دومین قطب پربارش کشور پس از بندر انزلی وجود دارد.

معاون فنی اداره کل هواشناسی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: این میزان برف در مدت مشابه سال قبل چهار سانتی‌متر بوده است.

چراغ‌پور گفت: براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، بارش‌های چهارمحال و بختیاری در آذر و دی امسال نرمال و در بهمن و اسفند نسبت به میانگین کم‌تر خواهد بود.

چاه‌های غیرمجازی که پر آب شد

مدیرعامل آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری گفت: با اجرای طرح احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی، ۴۰۸ حلقه چاه از سال ۹۴ تاکنون در این استان پر شده است.

احمدرضا سامانی سدهی با بیان این‌که چهارمحال و بختیاری کم‌ترین تعداد چاه‌های غیرمجاز کشور را دارد، افزود: با پر کردن این تعداد چاه شش میلیون مترمکعب آب در برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی استان صرفه‌جویی شد.

وی ادامه داد: همچنین با جلوگیری از اضافه‌برداشت چاه‌های قانونی ۲۰ میلیون مترمکعب دیگر آب در دشت‌های استان صرفه‌جویی شده که در جلوگیری از وخیم‌تر شدن دشت سفیددشت موثر واقع شده است.

 سامانی با بیان این‌که طرح تعادل‌بخشی و احیای آب‌های زیرزمینی دارای ۱۵ برنامه عملیاتی است، تصریح کرد: آب منطقه‌ای مجری ۱۳ برنامه و جهادکشاورزی مجری دو برنامه از این ۱۵ برنامه است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری حفظ منابع آبی موجود و بهبود وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی را از مهم‌ترین اهداف اجرای طرح تعادل‌بخشی برشمرد و گفت: این طرح می‌تواند در حفظ محیط‌زیست و بهبود وضعیت اقتصادی و اشتغال استان دستاوردهای مطلوبی به همراه داشته باشد.

گفتنی‌است برخی از کارشناسان عقیده دارند بیش از ۹۰ درصد مصارف چهارمحال و بختیاری از منابع آب زیرزمینی است که به سبب خشک‌سالی‌های اخیر و سوء مدیریت در مصرف آب طی سال‌های گذشته ۵۰ درصد این منابع از دست رفته است.

این استان دارای ۱۰ دشت اصلی است که از این تعداد چهار دشت ممنوعه بحرانی و شش دشت ممنوعه اعلام شده که این وضعیت اجرای طرح تعادل‌بخشی را به یک ضرورت تبدیل کرده است.

چهارمحال و بختیاری سرچشمه سه رودخانه زاینده‌رود، کارون و بخشی از دز است و افزایش یا کاهش بارش‌ها در این استان، استان‌های خوزستان، اصفهان و فلات مرکزی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 10آذر1398 ، کدخبر: 78668: sabzineh.org