شعارسال:  تجربه یک دهه کم‌بارشی، خشک‌سالی و خسارت جبران‌ناپذیر آن به سفره‌های زیرزمینی، موضوع مهمی است که باید با استفاده بهینه از بارش‌ها و سیلاب‌ها این خسارات را جبران کرد. خشک‌سالی موضوع مهمی است که در این سال‌ها برخی دستگاه‌های اجرایی مانند شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، منابع طبیعی و شهرداری شهرکرد را برای اتخاذ راهکار‌های عملی و استفاده بهینه از بارش‌ها و سیلاب‌ها به تکاپو انداخته.
 
 بارش‌های مناسب و البته خسارت‌بار سال زراعی 97- 98 اگرچه روزنه امیدی برای تأمین بخشی از آب‌های از دست رفته کشور بود، اما واقعیت امر این است که به دلیل نداشتن برنامه از پیش تعیین شده و طرح‌های کلان مهار آب نتوانستیم از این رحمت الهی به خوبی بهره ببریم.
 
ذوالفقار احمدی‌فرد، رئیس اداره آبخیزداری و حفاظت خاک اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: با ایجاد سازه‌های سنگی-ملاتی نظیر سد کارون4، دو هزارو ۵۰۰ سازه سنگی-ملاتی و ۱۰۰ سازه خاکی و همچنین ۱۵ مورد عملیات پخش سیلاب، حدود ۱۲ درصد از رواناب‌های استان را کنترل کرده‌ایم.
 
 اما گستردگی جغرافیایی و نقاط خشک استان این موضوع را در ذهن تداعی می‌کند که باید از سرمایه‌ها و ظرفیت‌های مردمی بهره بیش‌تری گرفت. اجرای طرح‌های آبخیزداری در قالب تقویت پوشش گیاهی، خشکه‌چینی در اراضی شیب‌دار، بوته‌کاری در مراتع، جنگل‌کاری، قرق مراتع، حفر چاله‌های کم‌عمق در دشت‌ها و اراضی کم‌عمق از دیگر فعالیت‌هایی است که توسط برخی دستگاه‌ها مانند منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری دنبال می‌شود.
 
این‌که می‌بایست طرح‌های آبخیزداری با کمک تشکل‌های مردمی و دیگر دستگاه‌ها مانند شرکت‌های آب منطقه‌ای، آبفا، شهرداری‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور گسترش یابد و به هر شکل ممکن از هدررفت آب‌های سطحی جلوگیری شود، خود مقوله‌ای بااهمیت، قابل بررسی و سرمایه‌گذاری است.
 
حفر چاه جذبی برای خلاصی از آب‌گرفتگی معابر و به‌نفع سفره‌ها
 
شرایط کوهستانی و شیب‌دار بودن مناطق در چهارمحال و بختیاری باعث شده است تا مردم زمان بارندگی‌ها و بارش برف دچار مشکلات تردد و آب‌گرفتگی معابر شوند. در میان اقدامات صورت گرفته طرحی برای مهار سیلاب این‌بار نه فقط برای خلاصی از دست آب‌گرفتگی معابر، بلکه برای کمک به تقویت سفره‌های زیرزمینی در چهارمحال و بختیاری کلید خورد.
 
 سدهی سامانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری، با اشاره به جمع‌آوری آب‌های سطحی به عنوان راه نجات بخش آبخوان‌های استان گفت: هدایت آب باران به سمت چاه‌های جذبی از شدت سیلاب‌ها می‌کاهد و از هدررفتن آب جلوگیری می‌کند.
 
تفاوت چاه جذبی فاضلاب خانگی با چاه‌های جذبی رواناب‌ها
 
چاه جذبی فاضلاب خانگی و چاه جذبی رواناب‌ها با هم متفاوت است و خاک نقش فیلتر برای تصفیه آلودگی را دارد و مسیر هدایت رواناب در چاه جذبی باید متفاوت باشد.
 
محمدی، معاون آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، گفت: اگر روانابی بار میکروبی داشته باشد، ممکن است سفره‌های آب زیرزمینی را آلوده کند.
 
او افزود: چاه‌های جذبی فاضلاب برای جمع‌آوری رواناب مناسب نیست، چون آبی که نیترات، فسفات، عناصر سنگین و سبک ماکرو و میکرو داشته باشد، ترکیب شیمیایی آب را دچار مشکل می‌کند، اما با ایجاد چاه‌های جذبی ویژه رواناب‌ها، به دلیل ایجاد فیلتر مناسب در مسیر آبراه‌های طبیعی در فصولی که رواناب‌های سطحی زیادی وجود دارد، می‌توان سطح ایستابی منابع زیرزمینی را تقویت کرد.
 
در چه جا‌هایی می‌توان چاه جذبی ایجاد کرد؟
 
معاون آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با بیان این‌که باید بدانیم چاه جذبی کجا و چگونه باید ایجاد شود، اضافه کرد: یکی از موارد مهم که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که آب باران را که از پشت بام‌ها جمع‌آوری می‌شود، نباید به فاضلاب هدایت کنیم و باید با ایجاد چاه‌های جذبی آن را وارد سفره‌های زیرزمینی کنیم.
 
روح‌الله فتاحی، دانشیار گروه آب دانشگاه شهرکرد، هم در این‌باره گفت: برای ایجاد چاه‌های جذبی رواناب‌ها در منازل باید دقت کرد که این کار با توجه به ستون‌های ساختمان مناسب است یا خیر؟
 
او افزود: قبل از ایجاد چاه‌های جذبی حتماً باید مطالعات خاک‌شناسی و آب گذر خاک و مطالعات سازه‌ای پیرامون انجام شده باشد و به هیدرولوژی خاک توجه کنیم.
 
فتاحی اضافه کرد: چاه‌های جذبی زیر انباره‌ها، ستون‌ها و دیوار‌ها نباید ایجاد شود و هنگام ایجاد باید از نهاد‌های مرتبط استعلام گرفت.
 
او ادامه داد: چاه‌های جذبی باید با حفره‌هایی به عمق شش و قطر یک متر، درجا‌هایی نظیر دشت‌ها که انبار‌های آب زیر زمینی دارد و خروجی رواناب‌ها است، ایجاد شود.
 
فتاحی اظهار داشت: چاه جذبی باید در جا‌هایی ایجاد شود که آب قدرت نفوذ و آب گذری به لایه‌های زیر زمین داشته باشد و آن‌جا نفوذ‌پذیری در بستر آبرفت ممکن باشد.
 
دانشیار گروه آب دانشگاه شهرکرد گفت: مهم‌ترین فاکتور ساخت چاه‌های جذبی، فاصله کف چاه تا سفره آب زیرزمینی است که در استاندارد‌ها برای آبرفت‌های درشت دانه حداکثر ۱۰ و برای ریزدانه حداقل پنج متر تعیین شده است.
 
فتاحی بیان کرد: اگر چاه‌های جذبی طبق استاندارد‌ها و با بررسی‌های لازم در مناطق مستعد انجام شود، می‌تواند تهدید رواناب‌ها را به یک فرصت تبدیل کند.
 
در حال حاضر حدود ۳۸۰ روستا در استان چهارمحال و بختیاری با تانکر آب‌رسانی می‌شود که یکی از راه‌های کمک به تغذیه سفره‌های زیرزمینی ایجاد چاه‌های جذبی است. این شیوه روش جدیدی نیست و بیش از 100 سال اجرا می‌شده است، اما با گسترش شهرنشینی به دلیل پوشیده بودن سطح زمین، آب باران به صورت رواناب خارج می‌شود.
 
سید هاشم فاطمی، کارشناس آب منطقه‌‎ای چهارمحال و بختیاری، گفت: تاکنون چند طرح در چند نقطه اجرا شده است، ولی کافی نیست؛ البته مدیریت مصرف هم نیاز است و شک نداریم که آبخوان‌ها احیاء می‌شوند.
 
او افزود: هم‌اکنون یک چهارم مساحت هر شهر خیابان و پیاده‌رو و یک چهارم اعیانی ساختمان‌ها مسقف و دارای لایه نفود ناپذیر است و خاک چسبندگی خود را از دست داده.
 
 فاطمی اضافه کرد: در کشوری مانند هلند که بارندگی زیاد است، سطح آسفالت از مواد دانه درشت و نفوذپذیر است، ولی در کشور ما درصد قیر آسفالت زیاد است و به همین جهت نفوذپذیری خاک کاهش یافته. متوسط میزان بارش شهرکرد سالانه ۳۳۰ میلی‌متر است که امسال تا ۴۲۰ میلی‌متر در هر متر مربع هم رسید. این مقدار بارندگی در یک سطح یک‌هزار متری ۳۳ مترمکعب آب می‌شود. بارندگی در شهرکرد با حدود یک‌هزار و ۸۰۰ هکتار مساحت رواناب قابل توجهی است.
 
وی ادامه داد: در سطح شهرکرد با حوضه‌های بالادست سالانه حجم زیادی از رواناب هدر می‌رود که معادل خط انتقال آب کوهرنگ به شهرکرد و در مسیر این خط کوهرنگ، فارسان، سورشجان و شهرکرد است. این مقدار به نوعی می‌توان گفت سالانه حدود ۱۶ میلیون مترمکعب رواناب است که اگر ذخیره‌ شود، معادل آب آشامیدنی ساکنان فرخ‌شهر است که با حدود ۳۰ هزار نفر جمعیت، در فاصله ۱۰ کیلومتری مرکز استان چهارمحال و بختیاری واقع شده.
 
کارشناس آب منطقه‌‎ای چهارمحال و بختیاری ادامه داد: این مقدار رواناب را اگر برای چاه‌های کشاورزی معادل‌سازی کنیم، برای هر چاه چهار میلیون متر مکعب می‌شود و عدد قابل توجهی معادل آب ۱۶ حلقه چاه کشاورزی به دست می‌آید.
 
 طرح ایجاد چاه‌های جذبی در بسیاری از کشور‌ها و حتی در کشور ایران در شهر‌های یزد، اصفهان و کرج نیز استفاده شده است. در یزد هم ۳۰ حلقه چاه جذبی با افزون بر یک میلیارد ریال ایجاد شد و در نقاط آبگیر کهریزک هم دو حلقه چاه جذبی ایجاد شده.

 

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از سایت خبری سبزینه   ،تاریخ انتشار:    دی   1398،کدخبر:80306 ، www.sabzineh.org