شعارسال: نظر به اینکه در خصوص وضعیت آلودگی هوای کلان شهرها، متاسفانه شهر اصفهان، با وجود آلودگی بسیار زیاد، کمتر مورد توجه رسانه‌ها و سایت‌های خبری قرار می‌گیرد، در این نوشتار خبری- تحلیلی قصد داریم وضعیت هوای اصفهان در ۵ سال گذشته را با تهران مقایسه نماییم.

 وضعیت هوای کلان شهر‌ها با اندازه‌گیری انواع آلاینده‌ها، نهایتاً با معیاری تحت عنوان "شاخص کیفیت هوا (AQI) " از طرف اداره کل حفاظت محیط‌زیست هر استان روزانه اعلام می‌شود. از آن‌جایی که این شاخص یک شاخص استاندارد می‌باشد و آلودگی هوا در همه استان‌ها با همین معیار یا شاخص اندازه‌گیری می‌شود، لذا مقایسه بین آلودگی هوا در شهر‌های مختلف کار سخت و پیچیده‌ای نیست. هر چند این معیار با توجه به محدودیت ایستگاه‌های اندازه گیری آلودگی هوا نمی‌تواند گویای مقدار واقعی آلودگی در کلان شهر‌ها باشد، ولی در حال حاضر مرجع دیگری برای ارزیابی این وضعیت اسفناک در کلان شهر‌ها موجود نمی‌باشد.
 
لازم به توضیح است در کلان شهر اصفهان در مجموع ۶ الی ۷ ایستگاه برای این کار در نظر گرفته شده است که گاهاً یکی دو ایستگاه نیز فاقد اطلاعات روزانه می‌باشد.
 
از آن‌جایی که شاخص نهایی آلودگی یک کلان شهر از میانگین میزان آلودگی ایستگاه‌های مختلف موجود در سطح شهر و در پایان هر روز به دست می‌آید، با توجه به ضعف این معیار آماری در نمایش میزان پراکندگی داده‌ها، استفاده از این معیار در ارائه اطلاعات دقیق میزان آلودگی خود مورد مناقشه است. در واقع، در پایان هر روز از میزان AQI مربوط به ۶ الی ۷ ایستگاه میانگین گرفته شده و آن عدد به عنوان شاخص نهایی آلودگی آن روز ثبت و گزارش می‌شود.
 
حال اگر در یک ایستگاه آلودگی به شدت بالا و در ایستگاه دیگر به شدت پایین باشد، این معیار نمی‌تواند گویای حال واقعی شهر در آن روز باشد. یا اگر در دو سوم ساعات یک روز، هوای شهر در وضعیت بسیار ناسالم قرار داشته باشد، ولی در یک سوم باقیمانده (به برکت وزش باد) هوا پاک شود، با استفاده از میانگین، آن روز را جزو روز‌های حداقل سالم اعلام خواهیم کرد. هر چند در شهر اصفهان برای رفع این نقیصه، شاخص هر ۱۲ ساعت به روز می‌شود، ولی در کل این اشکال وجود دارد و نمی‌تواند معیار قابل قبولی برای ارائه چنین گزارشاتی باشد که با سلامت مردم در ارتباط است.
 
بنابراین، چون تصمیم‌گیری در سطح کلان و هرگونه راهکار برای رفع این معضل، ابتدا نیاز به آمار دقیق از وضعیت آلودگی هر شهر دارد، به نظر وجودایستگاه‌های انگشت‌شمار در کلان شهر‌ها نمی‌تواند گویای وضعیت واقعی کلان شهر‌ها باشد. این در حالی است که در بسیاری از کشور‌های اروپایی آلودگی هوا به صورت لحظه‌ای و با استفاده از پهباد یا کبوتر و از کل شهر اندازه‌گیری می‌شود.
 
در هر حال، با استفاده از همین آمار و اطلاعات موجود که از آمارنامه شهرداری‌های اصفهان وتهران استخراج شده است و عین تصویر آن در جداول شماره ۲ و ۳ آورده شده است، با جمع‌بندی آمار موجود در آن جداول و ارائه آن در جدول شماره ۱، ملاحظه می‌کنیم که در طول ۵ سال گذشته (۹۳ تا ۹۷)، علی‌رغم نگرانی‌های مکرر از آلودگی شهر تهران و رسانه‌ای شدن مکرر آن، تعداد روز‌های پاک تهران ۹۶ روز و اصفهان ۷۶ روز بوده است. این در حالی است که طبق جدول شماره ۲ این تعداد روز هوای پاک از سال ۹۳ تا ۹۷ به طور یکنواخت در شهر تهران توزیع شده است، ولی در اصفهان سهم بیشتر این آمار مربوط به سال ۹۷ است که استثنائاً در اصفهان ۵۴ روز بویژه در بهمن و اسفند وزش باد داشتیم.
 
در واقع، در اصفهان از سال ۹۳ تا ۹۶ در مجموع ۲۰ روز هوای پاک داشته ایم که در سال ۹۳ این تعداد صفر و در سال ۹۴ این تعداد یک روز بوده است. در وضعیت هوای سالم اختلاف معنی داری بین اصفهان و تهران نمی‌باشد، ولی در وضعیت ناسالم برای عموم (شاخص ۱۵۰ به بالا)، این اصفهان است که با ۷۶ روز هوای ناسالم برای عموم و با اختلاف تقریباً ۵۰ روز، بالاتر از تهران قرار دارد.
 
در وضعیت بسیار ناسالم (۲۰۰ به بالا) هر دو در رقم ۱ روز با هم برابرند. پس اگر نگاه اجمالی به آمار داشته باشیم، می‌بینیم که وضعیت اصفهان اگر بدتر از تهران نباشد، از آن بهتر نیست. ضمن اینکه این آمار حداقلی است و با توجه به محدودیت ایستگاه‌های سنجش آلودگی در سطح کلان شهر اصفهان، به نظر می‌رسد میانگین آلودگی روزانه بیش از مقادیری است که در آمار به آن اشاره شده است.
 
از طرف دیگر، این شهر در دو سال اخیر (هم سال ۹۷ و هم ۹۸) در تابستان نیز از گرد و غبار شرق به غرب در امان نبوده و لذا تابستان‌ها نیز وضعیت این شهر، وضعیت مطلوبی نیست، به طوری‌که در تابستان ۹۷ در مجموع اصفهان ۴ روز هوای پاک را تجربه کرده است و تابستان ۹۸ هم به صورت بصری می‌توان گفت: از وضعیت بهتری نسبت به سال ۹۷ برخوردار نبوده است.
 
نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد بحث آلودگی سنتی است. یعنی یک سری شهر‌ها مثل تهران و اراک از دیرباز جزو آلوده‌ترین شهر‌های کشور به حساب می‌آمدند. در واقع، با افزایش زود هنگام جمعیت و خودر در تهران و همچنین افزایش مراکز صنعتی در اراک از دیرباز، این دو شهر همواره به عنوان شهر‌های آلوده کشور رسانه‌ای می‌شدند. ولی با توجه به افزایش خودرو در سایر کلان شهر‌ها و رشد بی‌رویه صنعت در برخی شهر‌ها (از جمله اصفهان)، نمی‌توان همچنان به آن دو شهر اشاره کرد و بقیه شهر‌های صنعتی کشور را نادیده گرفت. مضافاً اینکه این آلودگی در برخی شهر‌ها مثل تبریز، مشهد، قم و .. فصلی است و به صورت محدود اتفاق می‌افتد، ولی کلان‌شهر اصفهان متاسفانه این آلودگی را در کل سال به همراه دارد. در هر حال، در سایت شهرداری اراک آماری از وضعیت آلودگی چند سال گذشته یافت نشد، ولی با مراجعه روزانه به سامانه پایش کیفی هوای کشور، می‌توان به وضوح کیفیت بهتر آن شهر نسبت به اصفهان را رصد کرد.
 
در کل، می‌توان ادعا کرد که شهر اصفهان اگر در صدر آلودگی کلان شهر‌های کشور نباشد (هم صنعتی و هم خودرویی)، قطعاً جزو دومین شهر آلوده کشور قرار می‌گیرد، ولی متاسفانه هیچگاه به اندازه تهران و اراک رسانه‌ای نمی‌شود. البته شهر اهواز را از این آمار مستثنی می‌کنیم، چون نوع آلودگی آن شهر با آلودگی‌های اصفهان و تهران متفاوت است و لذا نمی‌توان مقایسه‌ای انجام دارد، ولی قطعاً از نظر آلودگی گرد و غباری در صدر شهر‌های آلوده کشور قرار می‌گیرد.
 
در پایان، مجدداً باید متذکر شد که هرگونه تصمیم‌گیری در خصوص رفع این معضل، نیاز به آمار و اطلاعات دقیق دارد که به نظر این آمار در حال حاضر دقیق و کارشناسی نیست. ابتدا کارشناسان ذیربط باید از امکانات مدرن و دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا که در اغلب کشور‌های دنیا از آن‌ها استفاده می‌شود، برای اندازه‌گیری میزان آلودگی هوا بهره‌مند باشند.
 
جدول شماره ۱

 

 

جدول شماره ۲
 

 

جدول شماره ۳
 

 
شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از پایگاه خبری تحلیلی  فرارو    ،تاریخ انتشار: 2  دی   1398،کدخبر:  422336 ،www.fararu.com