شعارسال: علوم شناختی به عنوان یکی از علوم نوین در جهان و ایران از جایگاه و توجه خاصی برخوردار است چراکه موضوع این علم ذهن انسان است ذهنی که همواره پویا و نگاه به آینده دارد.

علوم شناختی دانشی چند رشته‌ای یا میان رشته‌ای است که با کمک علوم مختلف سعی دارند زندگی انسان را مترقی سازد و آثار آسیب‌های مغزی را کاهش دهد. همچنین این دانش به دنبال تولید سامانه‌های هوشمند و استفاده بهینه از قوای تفکر انسان است.

تاریخچه این علم نشان می‌دهد که دانش شناختی از دهه ۱۹۹۰ که به دهه مغز نام گرفته بود مدنظر قرار گرفت و بسیاری از دانشمندان جهان سراغ اسرار مغز رفتند. علوم شناختی متشکل از علم اعصاب، روان شناسی، زبان شناسی، هوش مصنوعی و فلسفه ذهن است.

در ایران نیز برای اولین بار در سال ۷۵ از سوی دکتر لوکس استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران مطرح شده است، در این سال پژوهشکده سیستم‌های هوشمند در مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات تاسیس شدند. بعد از درگذشت لوکس در سال ۷۷، تا سال ۸۱ ریاست این پژوهشکده برعهده شاهین روحانی گذاشته شد.

بعدها نام این پژوهشکده به پژوهشکده علوم شناختی تغییر یافت. در کنار این اقدامات کمال خرازی و چند نفر از استادان روانشناسی و روانپزشکی موسسه مطالعات علوم شناختی را بنا نهادند. از سال ۸۱ این موسسه توانست مجوز لازم برای برگزاری دوره‌های دکتری و کارشناسی ارشد را دریافت کند تا از این طریق تعدادی دانشجو در این رشته تربیت کند.

در سال ۹۱ نیز ستاد توسعه علوم و فناوریهای شناختی در معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور ایجاد شد و کمال خرازی دبیر این ستاد شد. اکنون هم این ستاد فعال و ماموریت‌های محوله را دنبال می‌کند.

همانطور که پیش از این گفته شد، علوم شناختی به کارکردهای مغز می‌پردازند. با استفاده از علوم شناختی سعی شده با ساخت رایانه‌ها و هوش مصنوعی وظایف مغز شناسایی و شبیه‌سازی شود. از این رو رشته‌هایی مانند هوش مصنوعی، مهندسی شناختی، اقتصاد شناختی، روان شناسی تحلیل اطلاعات و رسانه های گروهی، شناخت اجتماعی و روان شناسی سیاسی و غیره با این دانش با دانش شناختی بسیار در ارتباط است. این علوم سعی دارند با شناخت کاستی‌های مغز از بروز خطاهای انسانی را جلوگیری کنند.

خرازی معتقد است: علوم و فناوری‌های شناختی سعی بر كشف اسرار مغز و ذهن و كاركردهای شناختی انسان دارد. به گفته این فعال حوزه علوم شناختی؛ علوم شناختی در تعامل رشته های علوم اعصاب، روانشناسی، مردم شناسی، علوم تربیتی، هوش مصنوعی و فلسفه ذهن پدید آمده است.

وی گفت: ظهور فناوری‌های جدید، ثبت علائم مغزی و تصویربرداری پویا از كاركردهای مغز به توسعه این دانش كمك شایان توجهی کرده است.

خرازی با بیان اینکه علوم شناختی از فناوری‌های انقلاب هزاره جدید است افزود: این علوم کاربردهای مختلف در عرصه‌های گوناگون از قبیل حوزه دفاعی، نظامی، آموزش و پرورش، اجتماعی و پزشکی دارد به طوریكه وزارت دفاع آمریكا برای تحقیق در زمینه هوش شناختی تاكنون هزینه بسیار کرده است.

وی اظهار كرد: در كشورهای پیشرفته نیز پروژه های بزرگ در زمینه فناوری های شناختی در حال اجراست كه بزرگترین آن پروژه Brain و پروژه Human brain در اروپاست كه ترسیم مدارهای مغز انسان و شبیه سازی مغز را انجام می دهد.

وی با اشاره به بهره برداری از آزمایشگاه نقشه برداری مغز در ایران گفت: فناوری نقشه‌برداری مغز به دنبال آن است كه با ترسیم نقشه مدارهای مغزی انسان در قالب یك شبكه عظیم، پردازش شناختی را در سطح شبكه‌های مغزی جستجو كند كه این امر تحول عظیم در درمان بیماری های روانی و شناختی به دنبال حواهد داشت.

خرازی افزود: پژوهشگران مرتبط با علوم شناختی در كشور می‌توانند با تصویر‌برداری از مغز و انجام مطالعات مربوطه در این مركز گام‌های موثری در حوزه‌های بین رشته‌ای بردارند.

بازارکار رشته علوم شناختی در ایران

شاید یکی از سوالات مهم در زمینه این علم بازارکار آن باشد، همانطور که پیش از این مطرح شد علم شناختی علم ذهن است که مدام در حال پیشرفت و تحول است، بنابراین کسانیکه وارد این رشته می‌شوند باید نگاه به آینده داشته باشند و مدام خود را در این علم به‌روزرسانی کنند. عمر این دانش در جهان و ایران اندک است ولی از آنجائیکه علم شناختی یک رشته چند رشته‌ای است می‌توان از منظرهای علمی مختلف به کاربرد آن فکر کرد.

مثلا کسانیکه مهندسی کامپیوتر خوانده‌اند و به هوش مصنوعی علاقه‌مند هستند می‌توانند یکی از پرکاربردترین زمینه‌های علوم شناختی که همان هوش مصنوعی است را دنبال کنند. یا کسانیکه رشته پژوهش در بیماری‌های خاص را دنبال کرده‌اند می‌توانند در حوزه توانبخشی شناختی فعالیت کنند. فارغ‌التحصیلان رشته‌ مهندسی پزشکی نیز می‌توانند در طراحی تجهیزات نقشه‌برداری و شناخت مغز از این دانش بهره گیرند. آنقدر گسترده علوم شناختی وسیع است که حتی فارغ‌التحصیلان رشته‌های گرافیک یا مدیریت کسب و کار می‌توانند با آگاهی از علوم شناختی تاثیرگذاری بیشتر روی مخاطبان را دنبال کنند.

با این حال بازارکار خوبی برای علاقه‌مندان به علوم شناحتی در رباتیک، کلینیک‌های مشاوره‌ای با رویکرد شناختی، نورومارکتینگ یا برخی از نهادهای نظامی وجود دارد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری آنا ، تاریخ انتشار: 17 بهمن 1398 ، کدخبر:  470301 ، www.ana.ir