شعار سال: شش اصل اساسی نظریه سیستم ها (Systems Theory )را اگر به دقت توجه کنیم، با برخوردی منطقی تر، گسترش این ویروس کرونا را می‌توان کنترل کرد:

۱- اصل کل گرائی (Holism - holistic ):در جهان هیچ پدیده ای به تنهائی و به خودی خود پدیدار نمی‌شود.جهان و پدیده های آن کل یک پارچه ای هستند که کوچکترین بی توجهی در یک گوشه و یا یک قسمت، به سرعت تعادل سایر قسمت ها را هم بر هم می ریزد.[شعر معروف سعدی در واقع، به بیان همین حقیقت پرداخته است:
بنی آدم اعضای یک پیکر اند
که در آفرینش، ز یک گوهر
اند
چو عضوی‌ به درد آورد روزگار
دگر عضو ها را نماند قرار

۲- اصل سلسله مراتب (Hierarchy):هر سیستم، از سیستم هائی کوچک تر (Sub-systems) تشکیل شده است به گونه ای که در سلسله مراتبی منظم در جهت هدف نهائی سیستم اصلی در تعامل با یکدیگر اند (مثال: چند سلول = بافت؛ > چند بافت = اندام؛ > چند اندام = دستگاه؛ > چند دستگاه = موجود زنده (مانند دستگاه گوارش، گردش خون، کلیه ها و دستگاه تنفس)

۳- اصل کنترل (Control):در هر سیستم‌ طبیعی و زنده، مکانیزم دفاعی وجود‌ دارد که سیستم را در برابر بی نظمی درونی یا حمله های بیرونی کنترل و‌حفاظت می کند.=(مانند مکانیزم دفاعی بیگانه خواری (فاگوسیتوز) گلبول های سپید و‌ نیز ترشح آنتی بادی در بدن ‌در مقابله با ویروس و میکروب؛ مثال دیگر در اکوسیستم های طبیعی : توالی اکولوژیک یا ecological succession موجب تنظیم ‌تعادل در زیست بوم‌ میشود ‌و‌جمعیت ‌وحوش با میزان و ظرفیت علوفه مراتع طبیعی همواره در تعامل می باشد؛ همچنین آتش سوزی های طبیعی در جنگل های دست نخورده نمونه دیگری از ساز و کار خود تنظیمی در طبیعت است)

۴- اصل رابطه متقابل یا تعامل (Interaction):تمامی اجزای یک سیستم با یکدیگر در تعامل‌ مستمر و‌دائمی اند و هیچ‌زیر مجموعه ای نسبت به رفتار ناهماهنگ یکی از زیر مجموعه های دیگر هرگز واکنش (re-action)از خود نشان نمی دهد بلکه رفتار تعاملی و تنظیم کننده برای برگرداندن نظم و تعادل سیستم از خود بروز می دهد به عبارتی در برابر کن کاری یک عضو، عضو دیگر هیجان و عصبانیت نشان نمیدهد بلکه همیاری و همکاری می‌کند.

۵- اصل تغییر و‌ دگرگونی(Transformation ):سیستم ها در برابر استرس و یا بی نظمی(chaos)به سرعت از خود انعطاف نشان می دهند و تغئیر ایجاد می‌کنند اگر میکروبی به موجود زنده حمله کند ، سیستم‌ دفاعی بدن آن موجود زنده، هم درجه حرارت و هورمون هایش دچار دکرگونی می‌شوند و هم عامل خارجی یا میکروب را با حمله، هضم و تغییر می‌دهند.

۶- اصل صفات و نقش های پدیدار شونده (Emergent properties)هرچه در سلسله مراتب یک سیستم بالا تر رویم، نقش ها و صفت های تازه ای خود نمائی و بروز می کند.مثلا یک‌میکروب یا بک‌ ویروس در سیستم بدن به یک عضو‌ حمله می‌کند، اما با با ورود به سیستم اجتماع، و همه‌گیر شدن ویروس ، صفت های تازه ای از خود نشان می دهد که بسیار متفاوت تر از تخریب صرفا یک عضو بدن‌ می باشد بلکه به سیستم روابط خانواده و‌اجتماع و سیستم اقتصادی هم می‌تواند ضربه و آسیب هولناک وارد نماید و نقش آفرینی های پیش بینی نشده ای کند

 نتیجه گیری:
در برابر هر بحران بایستی از مکانیزم یا ساز و‌کار سیستم های طبیعی درس بیاموزیم:

۱- باید از هیجان و واکنش پرهیز کنیم

۲- باید با یکدیگر در تعامل‌ و هم کاری متقابل باشیم

۳ - بایستی از ساز و کار های تنظیم کننده برای کنترل منطقی بحران استفاده کنیم

۴- بایستی انعطاف پذیر بوده و قدرت تغییر و سازگاری با شرایط جدید را کسب و ایجاد کنیم

۵- بایستی خود را جزوی تفکیک ناپذیر از سیستم بحرانی به حساب آوریم و نه جدای از آن و با کنش و رفتار خود به تعادل یافتن سیستم کمک کنیم نه اینکه با خود محوری و منفعت جوئی فردی بر شدت بحران بیفزائیم ما همه در یک کشتی نشسته ایم و این یعنی مفهوم کل گرائی (Holism ) می باشد . بهترین مثال برای ادراک مفهوم کل گرائی
داستان فیل در مثنوی مولا نا است

۶- بایستی جایگاه و وظیفه خود را در سلسله مراتب بحران تعریف و مشخص کنیم.

منظور از از سلسله مراتب بحران این است:
بحران چند مرحله به هم پیوسته و وابسته دارد:
۱- مرحله پیش از بحران
۲- مرحله بحران
۳- مرحله پس از بحران

جامعه ای هوشمند است که پیشاپیش بتواند با علائم سنجی دقیق، بحران های پیش رو را شناسائی و آمادگی لازم را برای پیشگیری و مقابله با بحران تمهید نماید.باید برای درون بحران و نیز برای پس از بحران برنامه اقدام (Action Plan) مشخص داشته و تدارکات لجستیکی لازم در اختیار باشد.
۱۲ اسفند ۱۳۹۸ (۲ مارس ۲۰۲۰)

منبع فضای مجازی