شعار سال: جهش تولید از طریق ابزارهای متعارفی در اقتصاد انجام پذیر است و استفاده از ابزارهای نامتعارف نه تنها ما را به جهش تولید نمیرساند بلکه موجب ایجاد اختلال در سیستم اقتصادی کشور میشود.
دکتر کیوان شهاب لواسانی، استاد اقتصاد دانشگاه: اساسا جهش تولید از طریق ابزارهای متعارفی در اقتصاد انجام پذیر است و استفاده از ابزارهای نامتعارف نه تنها ما را به جهش تولید نمیرساند بلکه موجب ایجاد اختلال در سیستم اقتصادی کشور میشود. به طور کلی ابزارهای متعارف برای جهش تولید به شرح ذیل میباشد:
افزایش بهره وری عوامل تولید:افزایش بهره وری عوامل تولید مسئلهای بلند مدت است که در کوتاه مدت تقریبا نمیتوان انتظار تغییر محسوسی در آن را داشت. عواملی مثل آموزش و افزایش سرمایه انسانی، صرفههای مقیاس، پیشرفت تکنولوژی میتواند موجب افزایش بهره وری کل عوامل تولید (TFP) گردد.
پل کروگمن برنده نوبل اقتصاد بیان میکند که بهره وری در کوتاه مدت تقریبا نقش بسیار اندکی در توضیح تفاوت بین اقتصاد کشورهای مختلف دارد، ولی در بلند مدت بهره وری تقریبا همه چیز است و مهمترین متغیر توضیح دهنده تفاوت کشورها و اقتصادها با هم همان نرخ رشد بهره وری آنهاست.
بررسی دادههای تاریخی موید این است که نرخ رشد بهره وری کل عوامل تولید در یک دوره بیست ساله در اقتصاد ایران حدود صفر است. برخی از مطالعات نشان داده که نرخهای تورم بالا و دو رقمی ارتباط منفی با بهره وری کل عوامل تولید دارد و افزایش نرخ تورم موجب کاهش بهره وری کل عوامل تولید میشود.
سیاست پولی:اصولا در چارچوب سیستم هدفگذاری تورم متعارف، بانک مرکزی با استفاده از ابزار نرخ بهره، به شکاف تورم محقق شده از تورم هدف و شکاف تولید محقق شده از تولید بالقوه واکنش نشان میدهد. یعنی در دستیابی به جهش تولید استفاده از سیاست پولی از طریق ابزار نرخ بهره در چارچوب عملیات بازار باز (O.M.O) ضروری است، ولی متاسفانه مقدمات و الزامات سیاست پولی فوق الذکر مثل وجود بازار REPO با عمق مناسب در کشور فعلا مهیا نیست لذا نباید امید زیادی به آن در فرآیند جهش تولید داشت.
اصولا با توجه به نرخهای رشد منفی تولید ناخالص داخلی کشور طی سالهای اخیر، میتوان گفت که پیش نیاز جهش تولید در شرایط فعلی در اقتصاد ایران کاهش نرخ رشد نقدینگی و برقراری تناسب بین نرخ رشد تولید و نرخ رشد نقدینگی در جهت کنترل تورم است، زیرا در فوق بیان شد که ارتباط منفی بین افزایش تورم و کاهش بهره وری کل عوامل تولید در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است.
سیاست مالی:اصولا به طور سنتی کاهش مالیاتها (سیاست مالی انبساطی) یکی از ابزارهای جهش تولید است. با توجه به اینکه در بودجه ۹۹ شاهد افزایش واقعی (Real) درآمدهای مالیاتی دولت نسبت به سال ۱۳۹۸ هستیم و با توجه به کاهش قیمت نفت و کاهش درآمدهای دولت لذا تمرکز دولت بر فشار بیشتر بر خانوارها و بنگاهها جهت وصول مالیاتهای این عاملان اقتصادی میشود که عملا سیاست مالی انقباضی میباشد
همچنین با مقایسه مخارج واقعی (Real) دولت نسبت به سال ۹۸ میتوان دریافت که مخارج دولت به صورت واقعی در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ کاهش داشته است که یک سیاست مالی انقباضی تلقی شده و قطعا باعث جهش تولید نخواهد شد. به نظر میرسد که با توجه به تصویب بودجه ۹۹ عملا راه برای اعمال سیاست مالی در جهت جهش تولید بسته شده است.
همچنین در مورد رفع موانع تولید و بهبود محیط کسب و کار شواهد سالهای اخیر حاکی از صعود و بهبود چشمگیر نبوده است بطوریکه رتبه جهانی کشور در بهبود فضای کسب و کار طی سالهای اخیر رشد قابل ملاحظهای نداشته است و در محدوده ۱۲۴ تا ۱۲۷ ثابت باقی مانده است؛ لذا کاهش هر چه بیشتر موانع و مجوزهای تولیدی میتواند موجبات جهش تولید را فراهم آورد در واقع اصل بر قانونی بودن یک فعالیت تولیدی است مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.
همچنین اگر در سال ۱۳۹۹ شاهد بازدهی نامتعارف و عجیب بازار سرمایه نسبت به بازار مسکن از طریق حمایتهای دولتی از بازار سهام باشیم، با توجه به اینکه بازار سهام رقیب بازار مسکن است لذا قطعا سرمایه گذاری مسکونی به شدت کاهش یافته و کاهش سرمایه گذاری مسکونی به عنوان یک شاخص پیشرو (leading indicator) در اقتصاد ایران موجبات کاهش رشد تولید یا کاهش نرخ رشد اقتصادی را فراهم میآورد ضمن اینکه از طریق کاهش عرضه مسکن موجب افزایش قیمت مسکن میشود و آثار رفاهی دارد.
باید توجه داشت که یکی از حقایق آشکار شده اقتصاد آمریکا این است شاخص قیمت سهام یک شاخص پیشرو است که نرخ رشد مثبت شاخص قیمت سهام حاکی از این سیگنال است که در فصول بعدی اقتصاد وارد دوره رونق و رشد اقتصادی مثبت میشود، ولی به هیچ وجه این مسئله در اقتصاد ایران صادق نیست و سالهای زیادی بوده است که شاخص قیمت سهام رشد چشمگیری داشته است، ولی نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در همان سال منفی بوده است. به نظر میرسد در اقتصاد ایران در سالهای اخیر یکی از کارکردهای بازار سهام، حبس نقدینگی فزاینده جهت جلوگیری از تورم در سایر داراییها بوده است.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از سایت خبری نوداقتصادی، تاریخ انتشار: 3 فروردین 1399، کدخبر: 2129337 ، www.90eghtesadi.com