شعار سال: بارش‌های یک سال اخیر، توهم فراوانی آب و پایان مشکل کم آبی، موضوعی است كه در ذهن بعضی افراد و حتی كارشناسان ایجاد شده و آنها بدون آن که خشکسالی بیش از یک دهه‌ گذشته را به یاد بیاورند، با خوشحالی از دوره ترسالی خبر می‌دهند. افزایش مصرف آب در روزهای کرونایی نیز می‌تواند متاثر از این شائبه باشد. در گزارش پیش رو ضمن بیان دیدگاه‌های كارشناسان دراین‌باره، میزان بارش‌ها در سال‌های اخیر را نیز مورد بررسی قرار داده‌ایم.

كارشناسانی كه از ترسالی خبر می‌دهند
 برخی كارشناسان باتوجه به میزان بارش‌های یك سال گذشته معتقدند وارد دوره ترسالی شده‌ایم. نظر 2 نفر از این كارشناسان كه البته یكی از آنها آن را احتمالی می‌داند، چنین است.

پروفسور حسین اردکانیان استاد علم هواشناسی و از بنیان گذاران هواشناسی: از سه سال پیش در خصوص بارندگی‌های گسترده در کشور خبر داده بودم. بارندگی‌های ایران در این سال‌ها نرمال و بالاتر از نرمال بوده است. بهبود وضعیت بارش‌ها باعث ورود ایران به دوره ترسالی شده است و از این بابت باید مسوولان را از عدم اطلاع رسانی دقیق درباره تغییر نُرم بارش‌ها در کشور مورد انتقاد قرار داد.
بارندگی‌های بهاره امسال تا اواسط خردادماه ادامه خواهد یافت و با این حجم بارش‌ها مخزن سدهای کشور وضعیت بسیار مناسبی دارند و باید به فکر جمع‌آوری رواناب‌ها برای سال‌های آتی باشیم. از ماه گذشته نیز پیش‌بینی بارش‌های بالاتر از حد نرمال را کرده بودم و با تداوم این بارش‌ها وارد ترسالی شده‌ایم.

دکتر جهانگیر پرهمت، قائم مقام ستاد توسعه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری: در حال حاضر نه در ایران بلکه در کل دنیا روش‌های پیش‌بینی خشکسالی و ترسالی ارائه نشده است و در این زمینه نمی‌توان به طور قطعی اظهار نظر کرد ولی روند موجود یک روند ترسالی را نشان می‌دهد و امیدواریم روند ترسالی رخ داده باشد.
روندی که در ۲۰ سال گذشته شاهد بودیم مشابه یک دوره حدوداً ۲۰ ساله‌ای بوده که از اوایل دهه ۳۰ خشکسالی در کشور آغاز شد و تا اواخر دهه ۴۰ ادامه داشته است به طوری که در آن مقطع نیز خشکسالی‌های بسیار شدیدی در کشور رخ داده است. در دهه ۸۰ و ۹۰ خشکسالی تقریبا طولانی ۲۰ ساله را تجربه کردیم. این خشکسالی از اواخر سال ۱۳۷۷ آغاز شد و تا ۱۳۹۷ ادامه داشت. بر اساس آمار و اطلاعاتی که داریم، تشابهاتی میان این دو دوره خشکسالی وجود دارد. پس از دوره‌ خشکسالی اول، دوره ترسالی ایجاد شد به گونه‌ای که از سال ۱۳۵۳ به بعد دوره ترسالی آغاز شد و تا سال ۱۳۷۷ ادامه داشته است. اینکه گفته می‌شود دوره ترسالی، ‌به این معنا نیست که در همه سال‌های دوره بارندگی بیش از میانگین 
دراز مدت است یا بارندگی با بارش‌های زیاد داریم بلکه مقدار بارش سالیانه در بیشتر سال‌های دوره ترسالی از متوسط درازمدت بیشتر بوده و در طول این دوره نیز خشکسالی‌هایی نیز بوقوع می پیوندد. بنابراین در ترسالی، سال‌های با بارش‌های خوب داریم ولی در طی این سال‌ها خشکسالی‌هایی نیز اتفاق افتاده است.
روندی که در یکی دو سال اخیر مشاهده می‌کنیم، برگشت روند را به دوره ترسالی نشان می‌دهد ولی این گفته به صورت احتمال است و نمی‌توان در خصوص پدیده‌های طبیعی به طور قطعی اظهار نظر کرد. 

كارشناسانی كه می‌گویند خشكسالی ادامه دارد 
 در نقطه مقابل كارشناسانی كه از ترسالی خبر می‌دهند بسیاری از كارشناسان معتقدند روند استفاده ناصحیح از آب و سوء‌مدیریت در این زمینه همچنان وجود دارد و صرف بارش‌های یكی، دو ساله نمی‌تواند نشانه ترسالی باشد. نظر برخی از این كارشناسان در پی می‌آید.

پرویز کردوانی، جغرافیدان و فعال حوزه محیط زیست: نباید از یاد برد كه گرمایش زمین همچنان ادامه دارد و این به برهم خوردن روند بارندگی‌ها منجر می‌شود. موضوع وارد شدن ایران به دوره ترسالی استنباطی غیرواقعی است. فرارسیدن دوره‌ترسالی صحت ندارد و به هیچ عنوان وارد دوره ترسالی نشده‌ایم و هنوز به دلیل گرم شدن کره زمین، روند خشکسالی‌ها بخش‌های زیادی از نقاط مختلف جهان و از جمله ایران را تحت تأثیر خود قرار داده است. سایه خشکسالی هنوز بر سر کشور ادامه دارد و بارش‌های امسال و سال گذشته، کمبود آب در سفره‌های زیرزمینی را به طور کامل مرتفع نکرده است.

دکتر محمد جعفر ناظم السادات، رییس مرکز پژوهش‌های جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز: در طول تاریخ، سال‌های بسیاری وجود دارد که بارش‌ها از میانگین بلندمدت کمتر یا بیشتر بوده است. در دورانی که در اقیانوس آرام وضعیت ال نینو یا متمایل به آن حاکم باشد بارش در بسیاری از بخش‌های ایران بیشتر از میانگین بلندمدت خواهد بود و بالعکس در دورانی که در اقیانوس آرام وضعیت لانینا حاکم باشد بارش در اغلب نقاط ایران کمتر از حد نرمال خواهد بود که البته استثناء هم در این شرایط وجود دارد. در یک سال گذشته شرایط این منطقه متمایل به ال نینو بوده است اما در حال حاضر توانایی پیش بینی قطعی وضعیت بارندگی در سال‌های پیش رو در سطح دنیا وجود ندارد.

بهلول علیجانی، ‌استاد دانشگاه و متخصص آب و هواشناسی: با یک سال بارندگی نمی‌توان گفت دوران ترسالی فرا رسیده است و باید میانگین بلندمدت را بررسی کرد. یکی از بارزترین نشانه‌های خشکسالی، بارندگی‌های شدید است. به‌مدت طولانی بارندگی رخ نمی‌دهد. اما یکباره باران‌های شدید و سیل‌آسا انجام می‌شود، ‌این از ویژگی‌های اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک و همچنین از خصوصیات تغییرات اقلیمی نیز محسوب می‌شود. یکی دیگر از ویژگی‌های اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک، بی‌نظمی‌های اقلیمی است، ‌یعنی همین وضعیت عدم‌بارش و یکباره بارندگی‌های رگباری و سیل‌آسا که با بارش‌های آرام و همیشگی که از خصوصیات بارندگی در اقلیم مدیترانه است تفاوت دارد.
نقشه‌های مرکز ملی خشکسالی نیز نشان می‌دهند دلیلی بر پایان یافتن خشکسالی در کشور وجود ندارد. نقشه‌هایی که همچنان با وجود بارندگی‌های قابل توجه در کشور، ‌بر وجود نقاط خشک اشاره دارند و نشانه‌ای از خروج ایران از شرایط خشکسالی در آنها مشاهده نمی‌شود.

احد وظیفه، ‌رئیس مرکز ملی خشکسالی کشور: به‌رغم افزایش بارش‌ها، همچنان 10استان کشور مثل اصفهان، خراسان‌شمالی و یزد درگیر کم‌بارشی هستند؛ ‌استان‌هایی که همواره در این سال‌ها بارندگی‌های ناچیز را تجربه کرده‌اند. کمبود ذخایر آب زیرزمینی و کاهش سطح آب در آبخوان‌ها موضوعی است که در چند سال اخیر به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب رخ داده و عدم‌بارندگی‌های مورد انتظار نیز بر این خالی شدن افزوده است. هر زمان که بارندگی‌ها به‌مدت حداقل 2سال دیگر و هر سال به میزان 400میلی‌متر انجام شود و به داخل زمین و آبخوان‌ها نفوذ و آنها را پر کند، می‌توان گفت احتمالا وارد دوران ترسالی شده‌ایم. اما هم‌اکنون ما به آبخوان‌ها بدهکاریم و از منظر آب‌های زیرزمینی و تامین آب برای کشاورزی در فقر به سربرده و در خشکسالی قرار داریم.

آمارها چه می‌گویند؟
سال‌های آبی از اول مهرماه یك سال تا آخرین روز شهریور سال بعد مورد بررسی قرار می‌گیرند. سال آبی امسال از اول مهر 98 آغاز شده و اعداد براساس گزارش دفتر مطالعات پایه منابع آب وابسته به وزارت نیرو استخراج شده‌اند. برای مقایسه، دوره‌های مشابه 11 سال گذشته نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
مطابق آنچه در نمودارها مشاهده می‌شود، فاصله میزان بارش بین استان‌های گیلان به عنوان پربارش‌ترین استان و یزد به عنوان كم‌بارش‌ترین استان، اختلاف زیادی در دراز مدت بارندگی مشاهده می‌شود. این درحالی است كه سال گذشته آبی كه بارش‌های فراوانی در ابتدای فروردین 98 رخ داد، بلندمدت بارندگی در گیلان به بیش از 1000 میلی‌متر رسید درحالی كه در یزد باوجود افزایش بارش‌ها كمتر از 100 میلی‌متر گزارش شده بود. بنابراین افزایش بارش در چند استان قاعدتا نمی‌تواند به همه كشور تعمیم داده شده و نشانه ترسالی باشد.
ازسوی دیگر میانگین 11 ساله بارش در مدت یاد شده برابر 191.6 میلی متر گزارش شده و میانگین 51 ساله معادل 205.9 میلی‌متر است. میزان بارش‌ها در چند سال گذشته حول و حوش همین میانگین می‌چرخد اما خشكسالی سال آبی 97-96 و در مقابل میزان بارش‌های دو سال اخیر از این میانگین فاصله دارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه صبح نو، تاریخ انتشار 27 فروردین 99، شماره: 914