چهارشنبه ۲۸ خرداد ۱۴۰۴ - 2025 June 18 
شعار سال : سرزمين کهنسال هرمزگان که تاريخ ، فرهنگ ، سنت ها ، آداب و رسوم ديرپايش همواره گوياي جاودانگي و قدمت ريشه دارش بوده و درپهنه خود هزاران رمزو راز دارد. يادها ، يادبودها و آثارباستاني که تاريخ پر بارش را به نظاره مي نشيند ، در کنار دستاوردهاي بزرگ صنعتي و اقتصادي چهره روشن هرمزگان معاصر را به تصوير مي کشد و در مجموع هرمزگان ديدني و شنيدني را در پيش چشم سياحان و مسافران مشتاق به نمايش مي گذارد
*موقعیت جغرافیایی: هرمزگان با ۶۸/۴۷۶ کیلومتر مربع در شمال آب‌های نیلگون خلیج فارس و بخشی از دریای عمان قرارگرفته است وهمسایگانش را استان کرمان در شمال و شمال شرقی، سیستان و بلو چستان در جنوب شرقی و استان‌های فارس و بوشهردر مغرب تشکیل می‌دهند. این استان به خاطر مشرف بودن بر تنگه استراتژیک هرمز و دارا بودن تقریبا اکثرجزایرایران ازاهمیت ویژه‌ای برخورداراست.
*ویژگی‌های طبیعی : استان هرمزگان، از نظر پستی و بلندی و ناهمواری‌ها، به دو قسمت تقسیم می‌شود:
۱- مناطق کوهستانی که بخش مهمی ازناحیه‌ی شمالی تنگه‌ی هرمز و قسمت شمال و مشرق میناب (بشاگرد) را تشکیل می‌دهد. کوه‌های استان در حقیقت، دنباله‌ی کوه‌های زاگرس اند که به تدریج از شمال به جنوب از ارتفاع آنها کاسته شده و به تپه‌های آهکی، گچی و نمکی تبدیل می‌شوند. از کوه‌های بلند این استان می‌توان به کوه فارغان در شمال بندرعباس با ارتفاع ۳۲۶۷ متر، کوه شب با بلندی ۲۶۸۱ متر در شمال شرق شهرستان بندرلنگه، کوه گنو با ۲۴۴۷ متربلندی در شمال بندرعباس و کوه بشاگرد در شمال شهرستان میناب اشاره کرد.
۲- ناحیه پست کناره یا جلگه که در تمام طول ساحل به موازات خلیج فارس و دریای عمان گسترده شده است.
*خلیج فارس : خلیج فارس با مساحت حدود ۲۴۰۰۰۰ کیلومترمربع، در جنوب ایران واقع شده و طول آن از دهانه تنگه هرمز تا اروند رود حدود ۱۲۵۹ کیلومتراست. کم عرض‌ترین قسمت آن ۱۸۵ کیلومتر و طویل ترین قسمت ان ۳۵۰ کیلومتر است. عمیق نقطه آن نیز در ۱۵ کیلومتری جنوب تنب بزرگ واقع شده و عمق آن ۹۳ متر است. خلیج فارس به علت دارا بودن منابع عظیم نفتی و منابع غذایی فراوان و صید مروارید، یکی از مناطق استراتژیک جهان به حساب می‌آید.
*تنگه هرمز: این تنگه با ۵۵ کیلومتر عرض و ۱۲۸ متر عمق، ارتباط نزدیک به هزار کیلومتر راه آبی جنوبی کشور را به آب‌های آزاد جهان از طریق دریای عمان امکان پذیر می‌سازد و از این لحاظ، از موقعیت جغرافیایی خاصی برخوردار است. استان هرمزگان به ویژه بندرعباس کیش، قشم و لنگه، چون در حاشیه خلیج فارس و در همسایگی تنگه هرمز قرار دارد، از نظر اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، و اجتماعی دارای اهمیت بسیار است. از این رو همیشه مورد توجه و طمع استعمار گران بوده است.امروزه از تنگه هرمز به عنوان گلوگاه اقتصادی در اختیار ایران یاد می‌شود.
*آب و هوا : اکثر مناطق استان هرمزگان دارای دو فصل، گرمای طولانی و زمستان‌های کوتاه و معتدل است. فصل گرما همراه با شرجی ۹ ماهه که درماه تیر و مرداد به اوج خود می‌رسد و فصل معتدل سه ماهه که از اوایل آذرماه شروع می‌شود تا اسفند ماه ادامه می‌یابد.
*ویژگی‌های اجتماعی و جمعیتی : جمعیت استان هرمزگان براساس آمارسال ۱۳۷۹ بالغ بر ۱۱۹۸۱۰۷ نفر بوده که ازاین تعداد ۶۸۱۳۰۸ نفر در روستا‌ها و ۵۱۶۷۹۹ نفر در شهر‌های استان سکونت دارند. مردم هرمزگان از لحاظ نژادی به دو گروه تقسیم می‌شوند:سفیدپوستان شامل آریایی‌های مهاجر، اعراب و مهاجران جویای کار و سیاه پوستان باقی مانده تیره پوستان بومی و سیاهپوستان مهاجر که از آفریقا و سواحل عربستان هستند.
زبان اکثر مردم استان گویشی از زبان فارسی است که به بندری معروف است. در این لهجه تعدادی لغات عربی، بلوچی و انگلیسی وجود دارد. در بعضی از مناطق استان به زبان عربی و گویش‌های محلی تکلم می‌کنند. دین اکثریت مردم اسلام است و پیرو مذهب تشیع و تسنن (شافعی) هستند.
*سابقه تاریخی : خلیج فارس در گذشته، بزرگترین مرکز نیروی دریایی هخامنشینان در جهان آن روز به شمار می‌رفته و جزایر بزرگی همچون قشم، لارک، هنگام کیش و هرمز مرکز قدرت عظیم دریانوردی آن زمان بوده است. در مدت کوتاهی برخی از این جزایر تحت تسلط یونانیان قرار گرفت و ازآن به عنوان پایگاهی برای تصرف هند استفاده می‌کردند. بر اثر زوال سلسله پارت و روی کار آمدن ساسانیان گروه‌های بزرگی از اقوام این سلسله به پایگاه‌های دریایی ایران در خلیج فارس سرازیر شدند و شهر‌های بزرگی در سواحل خلیج فارس و دریای عمان به وجود آوردند. دراواخر قرن هفتم هجری قمری، خربس، قلات، سوزا، دیرستان، لافت و قشم رونق خاصی یافت. در قرن هشتم سپاهیان امیر تیمور به شهر‌های ساحلی هرمز کهنه یورش برد و قلعه‌های آنجا را تسخیر کرده و به آتش کشید.
اولین گروه استعمارگران از سال ۹۰۸ ه. ق به سرپرستی واسکودوگاما در بنادر خلیج فارس پیاده شدند. در سال ۱۵۰۷ میلادی گروهی از پرتغالی‌ها به فرماندهی آلبوکرک وارد خلیج فارس شده و به نابسامانی‌های خلیج فارس دامن زدند تا اینکه الله وردیخان ازجانب شاه عباس اول مامور دفع پرتغالی‌ها شد. در سال ۹۲۲ ه. ق برای سومین بار پرتغالی‌ها با نیروی زیاد به خلیج فارس روی آورده و بندر گمبرون را همراه با جزیره هرمز و تمامی شهر‌های هرمزگان از جاسک تا لنگه را تحنت سیطره خود در آوردند
در سال ۱۰۳۲ ه. ق شاه عباس صفوی شهر‌های اشغال شده هرمز، کنگ، لنگه و بندر گمبرون را به فرماندهی امام قلی خان حاکم فارس ازتصرف پرتغالی‌ها از منطقه به تدریج هلندی‌ها و انگلیسی‌ها به هرمزگان آمدند و با افتتاح تجارتخانه‌ها و احداث عمارات عالی، خود به رقابت تجاری با یکدیگر پرداختند. دولیت فرانسه نیز به دست ژنرال گاردن با تاسیس کنسولگری در بندرعباس، منابع مالی عظیمی را به یغما برد. در این زمان کشور‌های دیگری مانند بلژیک، روسیه و اسپانیا نیز دراین شهر امتیازاتی داشتند.
* میناب: میناب از شهرستان‌های سرسبز آباد و با رونق استان و دومین شهر بعد از بندرعباس است. رودخانه پر آب و شیرین میناب، علاوه برآبیاری نخلستان‌ها و مزارع، آب شرب شهر بندرعباس را نیز تامین می‌کند. فاصله میناب تا بندرعباس ۱۰۴ کیلومتر است. قلعه هزاره، باغات انبه، سد استقلال از جاذبه‌های دیدنی میناب هستند. پنجشنبه بازار که محل فروش صنایع دستی میناب است از رونق خاصی برخوردار می‌باشد.
* بندرلنگه: این شهر به بندر مروارید شهرت داشته و دارای بافت شهری بسیار زیبایی است. بندرلنگه از لحاظ قدمت دارای دومین مدرسه کشور، دومین فرودگاه کشور ونیز شهرداری آن با قدمتی صد ساله دارای اولین طرح جامع شهری در کشور می‌باشد. از آثار تاریخی این شهر می‌توان به خانه فکری، خانه بلوکی، خانه شیخ سلطان العلما، خانه بستکی، مسجد ملک بن عباس و برکه‌های متعدد اشاره کرد
* بستک: شهرستان بستک در شرق بندرعباس قرار دارد و دارای فرهنگ و تاریخی غنی است. از جاذبه‌های گردشگری آن می‌توان به حمام بستک، کاروانسرا و بازار قدیم بستک اشاره کرد.
* رودان: این شهرستان در شرق استان هرمزگان واقع و دارای استعداد‌های طبیعی و یکی از قطب‌های مهم کشاورزی محسوب می‌شود. فاصله رودان تا بندرعباس ۱۱۰ کیلومتر است.
* حاجی آباد: این شهرستان در ۱۷۵ کیلومتری شمال بندرعباس واقع است. نسبت به سایر شهرستان‌های استان دارای آب و هوایی مطبوع تری می‌باشد. از نقاط دیدنی و تفریحی این منطقه می‌توان به آبشار تزرج اشاره کرد.
* جاسک: جاسک یکی از مهمترین بنادر تجاری و صیادی است که آنرا جک و راس الجاسک نیز نام نهاده اند. از جاذبه‌های دیدنی این منطقه می‌توان به ساحل شنی و صخره‌ای، جنگل حرا، غار‌های سادرمن وآبگرم پوراف اشاره کرد. شایان ذکر است که غار‌های سادرمن درمیان کوهستان‌های شمال شرقی جاسک و در امتداد یکی از شعبات رودخانه جاسک کهنه قرار دارد.
* فین: فین یکی از بخش‌های شهرستان بندرعباس است و در ۹۰ کیلومتری شمال بندرعباس واقع است. از پتانسیل‌های گردشگری این بخش می‌توان به جاذبه‌های طبیعی (چشمه، رودخانه، آبشار و نخلستان‌های متراکم) جاذبه‌های تاریخی (قلعه فین و آسیاب) و مجموعه استخر اشاره نمود.
* قشم: بزرگترین جزیره ایرانی خاورمیانه در خلیج فارس است. فاصله قشم تا بندرعباس ۲۲ کیلومتر بوده. از جاذبه‌های توریستی این منطقه می‌توان به قلعه پرتغالی‌ها، غار خربس، کارگاه‌های لنج سازی درگهان، باشگاه هوایی و معماری محل لافت اشاره کردد. جنگل حرا (مانگرو) یکی از منحصربه فردترین اکوسیستم‌های سواحل جنوبی ایران می‌باشد که مساحتی بالغ بر ۲۰ هکتار را شامل می‌شود.
* کیش: جزیره کیش حدود ۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. فاصله آن از راه دریایی تا بندرعباس ۳۰۰ کیلومتر و جزیره قشم ۲۵۵ کیلومتر می‌باشد. جزیره قشم ۲۵۵ کیلومتر می‌باشد. جزیره مرجانی کیش یکی از جذاب‌ترین جزایر خلیج فارس بوده واز طبیعی زیبا، سبز و منحصر به فرد با سواحلی آرام، ماسه‌های مرجانی، آب زلال و دریای شفاف با انواع ماهی‌های رنگارنگ و تزیینی برخوردار می‌باشد.
* ابوموسی: شهرستان ابوموسی از جنوبی‌ترین شهرستان کشور ایران محسوب می‌شود و مجموعه‌ای از جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک، فارور سیری را داراست. سواحل بکر و ماهی‌های زیبا و رنگارنگ از جاذبه‌های این شهرستان است.
*امامزاده سيد مظفر (بندرعباس) : وي از نوادگان امام موسي ابن جعفر(ع) مي باشد که از ساليان دور مورد توجه عموم مردم خصوصا مردم استان هرمزگان بوده و هر ساله پذيراي زائران بي شمار مشتاق خود مي باشد.
*امامزاده شاه محمد تقي (بندرعباس): اين امامزاده مورد توجه بسياري از مردم قرار دارد به حدي که در گذشته زواري که ازپاکستان و بنگلادش به زيارت امام رضا مي رفتند ابتدا به اين زيارت مي آمدند.
*معبد هندوها (بندرعباس): ساختمان معبدوها در سال ۱۳۱۰ه . ق احداث شده . اساس ساختمان اين معبد عبارت است از يک اتاق چهار گوش مياني که بر روي آن گنبدي قرار گرفته است .سبک معماري اين گنبد آن را نه تنها از بناهاي کرانه خليج فارس بلکه از کل ايران متمايز مي سازد .طرح اين بنا کاملا متاثر از معماري هندي مي باشد .
*مسجد جامع دلگشا (بندرعباس) : اين بنا در نبش بلوار طالقاني ( ساحلي ) و خيابان مسجد جامع بندرعباس قرار گرفته و از آثار قرن دوازده و سيزده هجري قمري محسوب مي گردد . اين بنا شامل شبستان دو قسمت قديمي الحاقي است . بخش قديمي داراي ستونهاي متعدد با سر ستون هاي گچبري شبيه به مسجد گله داري و مسجد دژگان است . اين بنا به شماره ۱۵۹۹به ثبت آثار ملي ايران رسيده است .
*مسجد گله داري (بندرعباس) : این مسجد در سال ۱۲۹۶ ه. ق در شهر بندرعباس ساخته شده و دارای صحن، شبستان و مناره است. شبستان بزرگ مسجد دارای ۳۶ ستون مزین به گچبری است.
*خانه گله داري (بندرعباس): اين بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوايل پهلوي مي باشد و مالک آن حمزه گله داري است . بنا در دو طبقه که طبقه پايين فاقد ارزش معماري است ساخته شده .
* حمام گله داري (بندرعباس): اين حمام تنها حمام باقيمانده قديمي شهر بندرعباس است و احداث آن دراواخر قرن سيزدهم هجري قمري صورت گرفته است .در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسي استان هرمزگان مورد بهره برداري مي باشد .
در حاشیه خلیج فاری و در بلوار ساحلی شهر بر روی بستری رُسی که قابلیت نفوذپذیری آن به دلیل اشباع شدن از آب دریا بسیار زیاد است، یکی از حمام‌های قدیمی به جا مانده شهر بندرعباس بنا شده است. قدمت این حمام به دوره قاجاریه می‌رسد و تاریخ احداث اواخر قرن ۱۳ ه. ق است. حمام وقفی متعلق به مسجد گله داری و واقف آن تجارتخانه حاج شیخ احمد گله داری است. حمام گله داری دو دوره مرمت را در سی سال گذشته پشت سر گذاشته است.در گذشته مردم از آن به عنوان حمام عمومی استفاده می‌کردند. این اثرتاریخی به شماره ۲۰۰۳ درفهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. از آنجا که اين ناحيه داراي رطوبت بالايي است در اين بنا بيشتر از سنگ هاي دريايي - اسفنجي و ساروج محلي وگچ دستکوب استفاده شده است . لازم به ذکراست که سنگ هاي اسفنجي که داراي قابليت جذب رطوبت بالايي هستند از درياي همجوار تهيه مي شده اند . تنها عامل تخريب طبيعي بنا رطوبت بسيار بالاي منطقه است و مصالح بکار رفته در کف حمام آجر فرش است .
فضاي معماري :حمام گله داري مانند ساير حمام هاي ديگر نواحي کوير مرکزي داراي فضاهاي بينه ، سر بينه ، گرمخانه و خزينه است . بنا داراي پنج گنبد بزرگ و کوچک است . در ورودي حمام گله داري راهرو هشتي کوچک قرار دارد تا دما و رطوبت ، فضاي داخلي تنظيم شود .
بينه : فضاي بينه به شکل هشت گوش ساخته شده ودر اطراف آن چهار صفه يا سکوي نشيمن و رختکن ديده مي شود . وسط سالن بينه حوضچه هشت ضلعي کوچک قرار دارد . فضاي اين قسمت بايد سرد و خشک بوده زيرا فضاي ورودي در ارتباط مستقيم با فضاي خارح قرار مي گرفت .
مياندر : ارتباط بين بينه وگرمخانه ازطريق مياندر صورت مي گيرد و فضاي درون آن سرد و مرطوب است .
سربينه : سربينه فضاي شست شو است و دو صفه يا سکوي نشيمن دارد و بخار اندرون به آن مي رسد . سربينه به خزينه متصل مي شود که فضايي گرم وخشک دارد .
خزينه : محل گرم شدن آب مورد استفاده حمام است و آب گرم از اين طريق تامين مي شود . در خزينه کانال هايي از سنگ و ساروج براي انتقال آبگرم به کليه فضاها در نظر گرفته شده است .
سيستم گرمادهي و آبرساني :سيستم گرمادهي حمام شامل انبار سوخت ، آتشدان ، ديگ ، دودکش ها و گودال جمع آوري خاکستراست . فضاي گرم کننده حمام که به علت نگهداري گرما در عمق زمين قرار گرفته است ، آب مصرفي حمام از چاهي به عمق ده متر که هنوز پابرجاست ، تامين شده است . در دوره اي هم که از آب برکه براي حمام استفاده مي شده اين عمل با استفاده از نيروي کمکي گاو که در مسير" گاورو "دائم در حرکت بوده و آب را از چاه به انبار ذخيره آب مي ريخته صورت مي گرفته است.
روشنايي :در وسط سقف حمام روزنه هايي به عنوان نورگير در هر يک از فضاها وجود دارد که عمل نورگيري و تهويه در حمام توسط همين روزنه ها صورت مي گرفت ، بدين ترتيب که با بازو بسته کرودن در فصولي ازسال دما و رطوبت داخل حمام را تنظيم مي نمودند .
اين بنا ساليان زيادي به يک مکان متروکه تبديل شده بود . در سال هاي ا خير ميراث فرهنگي استان هرمزگان سعي بر اين داشته تا ضمن حفظ ، احيا ومرمت اين بناي ارزشمند براي موزه مردم شناسي استان درنظر گرفته شود . بدين منظور در سال ۱۳۷۹ براي اولين بار مجسمه هايي در آن نصب شده که به فضاي حمام رونقي ديگر بخشيده است .
*اسکله قدیم (بندرعباس): اسکله قدیم بندرعباس، هم اکنون از مراکز دیدنی مورد توجه مسافران استان هرمزگان است که در کناره جنوبی بلوار طالقانی قرار گرفته است. این اسکله در سال ۱۳۱۸ شمسی ساخته شده و دارای ۱۸۵ متر طول و ۴.۲۰ متر عرض است. عظمت اسکله جدید و تاسییسات آن نیز بسیاری از تازه واردان به این شهر را جذب خود می‌کند.
*مجموعه برکه هاي باران (بندرعباس) : این مجموعه شامل ۵ برکه آب انبار مربوط به دوران صفویه است ودر گذشته منابع ذخیره آب شیرین شهر بندرعباس ازاین برکه‌ها تامین می‌گردید که دارای گنبد‌های موزون زیبا و منحصر به فردی بوده و مصالح آن سنگ و ملات ساروج است، این برکه‌ها دارای چهار دهانه اصلی برای بهره برداری از آب بوده است.
* بناي کلاه فرنگي (بندرعباس) : اين بنا گمرک قديم و تاريخي شهر بندرعباس و محل تجارتخانه داخلي و خارجي بوده است ومربوط به دوره صفويه مي باشد از آنجا که از معماري اروپايي آن زمان تاثير پذيرفته به عمارت کلاه فرنگي معروف شده است .
*پل لاتيدان (جاده مسير بندرعباس لار) : این پل که به پل کول نیز معروف است در ۵۰ کیلومتری غرب بندرعباس بر روی رودخانه کول قرار دارد. این پل با داشتن حدود ۲۰۰ دهانه و ۱۵۰۰ متر طول طویل ترین پل قدیمی در ایران محسوب می‌شود قدمت آن به دوره صفویه می‌رسد.
*خانه احمدي : اين بنا مربوط به دوره قاجاريه مي باشد که توسط شخصي به نام آقاي حاج احمد گله داري بنا شده است .
*قلعه هزاره (میناب) : قلعه هزاره تا اواخر دورهی قاجاریه مرکز حکومت بوده است مردم بومي اين قلعه را بي بي مينو مي نامند و معتقدند که در روزگاران گذشته دو خواهر به نام هاي بي بي مينو و بي بي نازنين اين قلعه را ساخته اند . گويا در گذشته دو قلعه بوده که يکي از آنها ويران شده است .
*پنجشنبه بازار (میناب) : اين بازار در مرکز شهر ميناب قرار دارد . از يک سو به بازار مي رسد و از سوي ديگر به ميدان اصلي شهر متصل مي گردد . اين بازار محل عرضه صنايع دستي و توليدات سنتي و خانگي است . در اين بازار انواع حصير ، ظروف حصيري ، سفال ، لوازم دوخت لباس ، پوشاک زنان ، برقع ، ماهي و انواع مواد غذايي عرضه مي گردد .
*مسجد خداداد (بندرلنگه) : اين مسجد ، اولين مسجد تشيع در بندرلنگه بوده ، اين مسجد در محله مساح بندرلنگه قرار دارد ، از نظر زيبايي يکي از کاملترين مساجد بندرلنگه به شمار مي رود . محراب مسجد حاجي خداداد ، داراي تزيينات گچبري ارزنده اي است و قدمت آن به دوره زنديه مي رسد .از ديگر مساجد و حسينييه هاي با ارزش تاريخي بندرلنگه مي توان به مسجد شيخي ، مسجد غياث ، مسجد سلطان العلماء ، حسينيه بنگلي و حسينيه غضنفري اشاره کرد .
*خانه فکري (بندرلنگه) : قدمت این بنا حدود ۷۵ سال می‌باشد و توسط مرحوم عبدالواحد فکری، از تجار معروف بندرلنگه ساخته شد و مساحتی بالغ بر ۲۶۰۰ متر مربع دارد. دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی، پنج بادگیر، ۲۵ اتاق، ۱۰ سرویس بهداشتی و دو سرسرا می‌باشد.
*مسجد افغان (بندر لنگه) : این مسجد در محله افغان بندرلنگه واقع شده است از بناهاي مرحوم حاج عبدالله افغان ، بازمانده افغاني هاي بستک و بندرلنگه از دوره افشاریه مي باشد . اين مسجد داراي يک شبستان تابستاني و يک شبستان زمستاني مي باشد . ستون این مسجد با گچ بری های زیبا و برجسته تزئین شده است . تاريخ ساخت اين بنا ۱۲۷۰هجري است .
*قلعه حاجي آباد (حاجي آباد): قدمت اين قلعه را مي توان به قرون ميانه و متاخر اسلامي از ايلخانيان تا صفويان نسبت داد . احتمالا قلعه در زمان صفويان مورد استفاده بوده است ، مي باشد و هر ساله افراد زيادي را براي تماشا به سوي خود مي کشد .
*کاروانسراي بستک (بستك): این بنای دوره صفویه در بخش شرق میدان آزادی بستک، واقع در ۱۷۴ کیلومتری شمال غربی بندرلنگه قرار دارد. این بنا به صورت دو ایوان با حجره‌هایی در طرفین و دو اصطبل در ضلع شرقی و غربی ساخته شده است.
*حمام خانی بستک (بستك) : اين حمام در شهر بستک واقع شده و از آثار دوره قاجاريه مي باشد.از نکات بارز در اين حمام سيستم مسير آب در جداره ديوارهاي آن است. این حمام در ابتدای خیابان سپاه پاسداران بستک قرار دارد و از آثار دوره قاجاریه است.
*مجموعه بازار بستک (بستك) : شامل سه بازار است که قدمت آن به دوره قاجاريه ميرسد . اين بنا در سال ۱۲۹۵ه . ق به همت استاد عبدالله مينابي معروف به حاجي استاد ساخته شده است . معماري بازار مدني بستک که درنوع خود بي نظير است به صورت فضاي مربع شکلي است که فضاي مرکزي آن مرکب از دو رديف حجره است .
*مسجد جامع (بستك): اين مسجد از معماري منحصر به فرد و قابل توجهي برخوردار است . بر سطح داخلي و بيروني ديواره مسجد در قسمت بالايي ديوارها تزييناتي بکار رفته که اين تزيينات بيشتر طرح هاي هندسي وگل و بوته مي باشد .
*موزه مردم شناسي جناح: اين موزه توسط ميراث فرهنگي بخش جناح راه اندازي گرديده و داراي 6 گالري است . دراين موزه انواع وسايل پخت و پز آب کشي و نگهداري آب ، پوشاک محلي ، صنايع دستي ،نسخ خطي ، سکه هاي قديمي و ... نگهداري مي شود .
*غار خربس (جزيره قشم): در پانزده کيلومتري شهر قشم در سمت راست جاده قشم قرار دارد ، در دل ارتفاعات اين منطقه آثار باشکوهي از معماري صخره اي ديده مي شد که به عقيده برخي از محققين نيايشگاه پيروان آيين ميترائيسم يا آناهيتا بوده است . قدمت اين اثر به دوره مادها مي رسد .
*قلعه تاريخي (جزيره قشم): اين قلعه که از آثار پرتغالي ها در دوره صفويه است ، داراي بارويي محکم از سنگ هاي مرجاني ، گچ و ملات ساروج و چهار برج است . درون اين قلعه آثار يک آب انبار بزرگ و اتاق هاي متعدد به چشم مي خورد .
*قلعه لافت (لافت): اين قلعه به قلعه نادري است و شاملیک بخش اصلی و دو برج با پلان مربع در فاصله ۱۲۰ متری از آن و یک برج هشت گوش در حدود ۲۸۰ متری بخش اصلی می‌باشد.
*چاه هاي لافت (لافت) : چاه هاي لافت معروف به طلا در پشت قلعه لافت و در داخل گودال مجاور قلعه به تعداد روزهاي سال کيسه حلقه مي باشد و براي جمع آوري آب باران حفر شده است برخياز محققين قدمت آنها را به دوران هخامنشي مي رسانند .
*شهر باستاني حريره (جزيره كيش): در شمال جزیره کیش، آثاری دیده می‌شود که یادگای از شهر باستانی، حریره است. زمان رونق یا دوران طلایی شهر حریره کیش از سال ۳۶۷ تا ۹۱۲ هجری قمری بوده است. وسعت این شهر باستانی ۱۲۰ هکتار است. محوطه باستانی حریره، براساس نتایج کاوش‌های باستان شناسی انجام شده، از مجموعه ساحلی و خانه اعیانی، حمام، مسجد و قنات‌های قدیمی تشکیل یافته است و این محوطه به شماره ۱۸۸۶ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
*قلعه پرتغالي هاي (جزيره هرمز) : این قلعه با پلان چهار ضلعی نامنظم، دارای دیوار‌های به قطر حدود ۳/۵ متر و برج‌هایی به ارتفاع حدود ۱۲ متر در چهار گوشه قلعه است. قلعه پرتغالي هاي قشم شامل انبارهاي تسلياتي ، آب انبار بزرگ ، اتاق هاي سرباز خانه ، زندان ، کليسا ، مقر فرماندهي ، تالار و ... است . کليساي اين قلعه ، داراي دو رديف ستون هاي سنگي دايره اي شکل با قوس هاي زيبايي از سنگ هاي مرجاني تراش خورده است .
*قلعه فين (فين): قدمت اين قلعه را از روي سفال هاي بدست آمده مي توان به قرون ميانه اسلامي نسبت داد .اين قلعه بر روي تپه اي مرتفع قرار دارد و احتمالا در زمان ساخت جنبه نظامي داشته است .
*جنگل هاي حرا (جزيره قشم ، بندرپل و بندرخمير): در نواحي جزيره قشم ، بندرپل و بندرخمير مجموعه اي از درختان سر سبز حرا به چشم مي خورد که با آبراهه هايش با پرندگان زيبا و طبيعت بکر وحشي اش از منابع توريستي و ديدني استان مي باشد . و هر ساله افراد زيادي را براي تماشا به سوي خود جلب مي کند .
*چهار طاقي يا مکتب خانه: این بنا مربوط به دوره پیش از تسلط پرتغالی‌ها بر این جزیره می‌باشد و احتمالا مربوط به قرون ۷ و ۸ ه. ق است که در نزد مردم به مکتب خانه معروف است. در کنار این بنا دو بنای دیگر نیز به همین نام معروف می‌باشد. چهار طاقی احتمالا آرامگاه بزرگان جزیره بوده است.
*مدرسه شريعتي: اين بنا در دوره پهلوي مي باشد و توسط جري پولاک طراحي شده است . اين مدرسه به گونه اي احداث گرديده که با شرايط آب و هوايي منطقه سازگار بوده و جريان باد به سهولت به تمام قسمت بنا حرکت مي کند .
*خانه زعفرانيه: اين بنا مربوط به دوره صفويه بوده و مصالح بکار رفته در ساخت آن سنگ هاي مرجاني و ملات ساروج مي باشد .
*قلعه لارک (جزيره لارك): اين بنا در بخش هرمز واقع در جزيره لارک قرار دارد که مربوط به دوره تسلط پرتغالي ها براين جزيره است و همزمان با دوره صفويه مي باشد .
*خانه جري پولاک: اين بنا مربوط به دوره پهلوي مي باشد که توسط شخصي بنام جري پولاک که به آن منطقه آمده بود ساخته شد و درآن زندگي مي کرد .
*مسجد ملک بن عباس: به دستور محمد بن عباس بحريني براي سيد محمد عالم ساخته شد . اين مسجد به جاي مسجدي قديمي تر در همان مکان ساخته شده ، بنای مسجد از دوره ی صفویه و مسجد کنونی متعلق به دوره ی قاجار است .مناره این مسجد در سال ۱۲۳۷ شمسی ساخته شد مناره این بنا با شبستانی بزرگ با طاق‌های کلیل و گچ بری‌های زیبا ویک مناره‌ی جالب و منحصر بنحصر به فرد ۳۲ متر ارتفاع دارد.
*برج قلعه پرتغالي ها: اين بنا به همراه آثاري در اطراف آن ، باقيمانده قلعه اي بسيار بزرگ و وسيع مي باشد که حدود ۴۰۰ سال پيش توسط پرتغالي ها ساخته شد. ارتفاع اين برج 8 متر است و پايه آن به علت فرسايش باريک شده بود ، مجددا بازسازي شده .
*قلعه مغويه (بندر مغیه): اين بنا در بندر مغیه واقع و متعلق به شيخ سلطان احمد مرزوقي مي باشد . ساختمان قلعه داراي دو حياط اندروني و بيروني بوده که قدمت حياط اندروني از بيروني بيشتر است . اين بنا در دو طبقه و در قسمت هايي نيز در سه طبقه ساخته شده و داراي تعداد زيادي اتاق به همراه حمام سنتي ، يک برج نگهباني و دو بادگير مي باشد . ساخت اين بنا در سال ۱۳۲۱ ه . ق پايان يافته است .
* پنج برکه: این بنا به صورت یک آب انبار مدور مرکزی به قطر ۱۴ متر و عمق ۶ متر و چهار آب انبار طولی در چهار طرف آن به طول ۱۸ متر می‌باشد. مصالح آن سنگ و ساروج است.
*برکه دريا دولت: این بنا به صورت یک آب انبار مدور به قطر ۲۸ متر و عمق ۱۴ متر بوده که فاقد سقف می‌باشد. ضخامت دیوار پیرامونی آن ۱ متر و ارتفاع آن ۳ متر است.
*گنبد سرخ (روستاي گنبد سرخ): اين بنا در ۶۰کيلومتري شمال شرقي شهرستان بندرعباس در روستايي به نام گنبد سرخ قرار دارد . اين بنا مربوط به سده مياني دوره اسلامي است که در ميان قبرستان قديمي واقع مي باشد .
*موزه بزرگ استان: اين موزه با مساحت بالغ بر ۲۰۰۰ متر مبع در سه طبقه احداث گرديده و داراي چهار گالري شامل مکتب ، خانه و سکونت ، بازار و کسب ، زراعت و حياط مي باشد .
*قلعه پرتغالي ها (بندرکنگ): شهر کنگ در ۵ کيلومتري شرق بندرلنگه قرار دارد و داراي بافت شهري تاريخي با ارزش و منحصر به فرد و خانه هاي قديمي و مساجد زيبا است . از آثار تاريخي بجاي مانده در اين شهر ، ستون عظيمي به ارتفاع هشت متر و عمارتي از سنگ و ملات ساروج در درون دريا است . با توجه به آثار بجا مانده به نظر مي رسد اين دو بنا بازمانده يک قلعه قديمي مربوط به دوره هاي پيش ازاسلام باشد که در دوره صفويه پرتغالي ها به وسعت آن افزوده اند . اين بنا به شماره ۲۳۳۱ به ثبت آثار ملي ايران رسيده است .
*خانه گلبتان (بندركنگ): از بناهاي بسيار زيباي قاجاريه در بندر کنگ مي باشد که داراي تعداد اتاق در پيرامون يک حياط مرکزي و چند بادگير است . طاق ها و گچبري هاي زيباي آن نمايانگر هنر استادکاران آن دوره مي باشد .
*کارگاه هاي لنج سازي (بندرکنگ): شهر بندرکنگ را مي توان شهر دريانوردان و لنج سازان ناميد . هنوز بسياري از استادکاران لنج ساز در اين منطقه به ساخت و ساز لنج هاي عظيم مشغولند . اين لنج ها به بسياري از کشورهاي حاشيه خليج فارس و کشورهاي آفريقايي رفت و آمد دارند .
*قلعه لشتان (شمال غربي بندرکنگ) : این قلعه در شش کیلومتری مشرق بندرلنگه و شمال غربی بندرکنگ بر فراز کوهی به ارتفاع ۱۰۰تر قرار گرفته است. پاره‌ای از مورخان، آن را متعلق به زمان هخامنشینان می‌دانند که بعد‌ها به دست پرتغالی‌ها افتاده است. این قلعه در سال ۹۰۴ هجری قمری مورد مرمت قرار گرفت. این قلعه ۳۰۰۰۰ متر مربع وسعت دارد که بدور این قلعه ده‌ها راهروی سنگی، دخمه، اتاق و آب انبار قرار دارد.
*چشمه هاي آب گرم هرمزگان : از ديگر ديدني هاي هرمزگان چشمه هاي آب گرم متعددي است که از نظر طبي و رفع انواع امراض پوستي و رماتيسمي و کمردردهاي مزمن و درد مفاصل و مو ثر است . مهمترين اين چشمه ها عبار تنداز : آب گر م گنو، آب گرم خورگو ، آب گرم بندر خمير و آب گرم چستانه
*آبگرم گنو : چشمه آب معدني گنو در فاصله 34 کيلومتري شمال شرقي بندرعباس در کناره راه بندرعباس سيرجان واقع شده است . اين چشمه در دره اي قرار دارد که کوه گنو و ارتفاعات سخت آهکي از شمال و جنوب آن را در بر گرفته است .
*منطقه حفاظت شده گنو : اين منطقه حفاظت شده در ۲۹ کيلومتري شمال غربي بندرعباس و روي کوه گنو واقع شده است اين کوه داراي آب و هواي نسبتا معتدل و از پوشش گياهي جالبي برخوردار است . تنوع پوشش گياهي اين کوه از دامنه تا قلعه کوه مشتمل بر درختان گرمسيري ، استپ کوهپايه اي و گونه هاي نواحي سردسير است . جانوران منطقه حفاظت شده عبارتند از : قوچ ، بزکوهي ، آهو ، گرگ ، خرس ، روباه و ...
*صنايع دستي : صنايع دستي هرمزگان همانند بسياري از نقاط کشورمان حالتي مکمل اقتصاد کشاورزي را داشته و در اثر موارد تامين کننده بخشي از نيازهاي منطقه است .
گلابتون دوزي ، خوس دوزي ، بادله دوزي و زردوزي از مهمترين صنايع بومي است که در واقع منحصر به استان هرمزگان است و مشابه آنها در مناطق ديگر کشور يافت نمي شود . اين هنرها در ميان اهالي بندرعباس ، بندرلنگه و ميناب کاملا رايج ست و از ديرباز براي تزيين لباس از آنها استفاده کرده اند .حصيربافي از جمله صنايع دستي است که در ميناب ، بشاگرد و روستاهاي اطراف آن رواج فوق العاده دارد و تقريبا تمامي زنان و دختران با آن آشنا هستند .سفالگري نيز در منطقه ميناب ، از صنايع دستي سنتي منطقه محسوب مي شود .
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال ، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از وب سایت دریا، تاریخ نشرخبر: ۱۰ آبان ۱۳۸۵ کد مطلب: ۷۳۷ www. daryanews.ir
