شعار سال: پیش از این که موضوع غیزانیه هم در کشور و فضای مجازی مطرح شود بسیاری مسئله آب را بحران پیش روی کشور می‌دانستند. بحرانی که حالا مرکز پژوهش‌ها از آن با عنوان تنش یاد می‌کند و در گزارشش می‌نویسد: «تنش‌های ناشی از کمبود آب شرب به سرعت به صورت نارضایتی‌های اجتماعی نمود پیدا می‌کند و به چالشی امنیتی تبدیل می‌شود.» این یعنی چیزی فراتر از بحران. این مرکز همچنین هشدار داده است که ادامه روند فعلی تخریب محیط زیست در ایران تنش‌های اجتماعی گسترده‌ای را در پی خواهد داشت. بر‌اساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس در اواخر سال ۱۳۹۷، در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۰ میلیون ایرانی، یعنی حدود ۸۰ درصد از مشترکان شبکه آب شرب کشور با تنش بی‌آبی مواجه خواهند شد. با این حال با جست وجوی ساده بی آبی در کشور نام شهر‌ها و روستا‌های زیادی در سیستان و بلوچستان، کرمان و ... به چشم می‌خورد که از آب شرب پایدار و لوله کشی محروم اند و در برخی از این مناطق برای تهیه آب از هوتگ‌هایی استفاده می‌کنند که تا کنون جان چندین کودک را هم گرفته است. امروز سعی داریم در کنار معرفی و خطرات هوتگ‌ها صدای مردمی باشیم که در این روز‌های گرم، آب شرب هم برای نوشیدن ندارند.

هوتگ چیست و چه کارایی دارد؟

برخی قدمت هوتگ را به بیش از چند هزار سال قبل از اسلام می‌دانند که همچنان تا به امروز آب آشامیدنی و کشاورزی مردم منطقه را تامین می‌کند. هوتِگ یا هوتَک نام گودال مصنوعی یا طبیعی نسبتاً بزرگی است که آب حاصل از بارندگی‌ها در آن هدایت و جمع آوری می‌شود و در طول سال به مصارف کشاورزی و آشامیدنی انسان و حیوانات اهلی و وحشی می‌رسد. این گودال در زبان بلوچی به هوتِگ یا هوتک مشهور است و این سامانه سنتی برای مهار، کنترل و بهره برداری از سیلاب و به عنوان یکی از راه‌های متداول تامین آب محسوب می‌شود. ساخت هوتِگ در منطقه دشتیاری و چابهار با توجه به وضعیت آب و هوایی منطقه از زمان‌های بسیار دور مرسوم بوده و گودال‌های حفر شده با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع و به عمق بیش از ۵، ۱۰، ۲۰ مترو حتی بیشتر است که در زمینی با بافت ریزدانه (رسی و سیلتی) توسط بومیان منطقه ساخته شده و اطراف آن دیواره خاکی با ارتفاع حدود یک تا ۲ متر ایجاد می‌شود. در جنوب سیستان وبلوچستان بیش از دو هزار از این هوتگ‌ها وجود دارد. در برخی از روستا‌ها مردم از آب همین هوتگ‌ها که مورد استفاده حیوانات اهلی و وحشی هم هست، استفاده می‌کنند.

هوتگ یا استخر مرگ!

در کنار مشکلات بهداشتی استفاده از آب هوتگ‌ها به عنوان آب شرب که ممکن است به دلیل استفاده احشام از همان آب آلودگی‌های زیادی را به انسان منتقل کند هر سال در فصل گرما کودکان زیادی در این هوتگ‌ها غرق می‌شوند به عنوان مثال در حدود یک سال اخیر هشت کودک و نوجوان از ۵ تا ۱۶ ساله در این هوتگ‌ها غرق شده اند.
منیره ۹ ساله، مریم ۱۰ ساله و یسرا ۱۰ ساله در هشتمین روز خرداد سال گذشته هنگام برداشت آب به داخل هوتگ افتادند و غرق شدند. سارا ۱۴ ساله و بسمه ۱۶ ساله هم مهر ماه سال پیش بود که برای برداشتن آب به منظور شست وشوی ظروف و لباس به هوتگ رفته بودند درون آب افتادند و در دم جان باختند. علی اصغر ۵ ساله هم ۲۲ فروردین امسال به داخل یکی از همین هوتگ‌ها در روستای عارف آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان دشتیاری افتاد و غرق شد. تازه‌ترین مورد هم تا لحظه تنظیم این گزارش مربوط به نوجوان ۱۵ ساله‌ای است که در یکی از هوتگ‌های روستای چیلسر چابهار غرق شد.

مصائب تأمین آب در روستا‌های سیستان و بلوچستان

شاید باورش برای تان سخت باشد، اما متاسفانه هنوز هستند کسانی که از شبکه آب لوله کشی محروم اند و روز‌ها و هفته‌ها منتظر تانکر‌های آب می‌نشینند تا شاید بتوانند آب شرب شان را تامین کنند. به گفته مسئولان وزارت نیرو بیش از ۷۰۰ هزار نفر در روستا‌های استان سیستان و بلوچستان شبکه آب رسانی ندارند و آب آشامیدنی آن‌ها با تانکر تامین می‌شود و سهمیه هر نفر از آب این تانکر‌ها روزانه ۱۵ لیتر است که به گزارش تسنیم، همین مقدار هم به ساکنان روستا‌ها نمی‌رسد و ساعت‌ها باید در صف بمانند. در این میان فاصله آب رسانی در برخی روستا‌ها به دلیل این که رانندگان تانکر‌ها حاضر به عبور از جاده‌های خاکی و صعب العبور نیستند گاهی به بیش از دو ماه می‌رسد و مردم منطقه برای تامین آب مجبورند به هوتگ‌ها که پیشتر درباره شان نوشتیم مراجعه کنند تا بتوانند آب آشامیدنی و مورد نیازشان را تامین کنند. نماینده مردم خاش در یازدهمین دوره مجلس هم در گفتگو با ایسنا گفته است که این روز‌ها تانکر‌ها در فاصله زمانی ۴۰ روزه به مردم آب رسانی می‌کنند و سهم هر فرد برای بیش از یک ماه به ۴۰ لیتر هم نمی‌رسد!

سدی برای تبخیر آب!

اما آن چه گفتیم وقتی دردناک می‌شود که بدانید آب سال هاست در پشت دو سد «زیردان» و «پیشین» در استان سیستان و بلوچستان به دلیل تکمیل نشدن شبکه آب رسانی پایین دست در حال تبخیر است. سد زیردان مهم‌ترین سد منطقه بلوچستان در جنوب سیستان و بلوچستان است که حالا به لطف بارندگی‌های اخیر پر شده است، قرار بود با تکمیل شبکه پایین‌دستش به ۱۰۰ هزار نفر از روستاییان بلوچستان آب رسانی و شاخص آب رسانی در سیستان و بلوچستان محروم‌ترین استان در شبکه آب و آب رسانی ایران را متحول کند، اما متاسفانه شواهد نشان می‌دهد که اتفاقی در این زمینه هنوز رخ نداده و در بسیاری از روستا‌های پایین دست لوله کشی صورت نگرفته و مردم هنوز برای تهیه آب به سراغ هوتگ‌ها می‌روند. جالب است بدانید استاندار سیستان و بلوچستان در اسفند سال ۹۷ گفته بود، طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده مجتمع آب رسانی «سد زیردان» تا اردیبهشت ۹۸ به بهره‌برداری می‌رسد! احداث ۱۸ مجتمع آب رسانی در این استان از سال ۸۶ شروع شده که متاسفانه بخش بزرگی از آن هنوز تحقق نیافته است.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از سایت خبری خراسان نیوز، تاریخ انتشار 10 خرداد    99، کد خبر:    697991، www.khorasannews.com