شعار سال: دو هفته نامه ‌نشنال ریویو می نویسد: توافق بین ایران و چین در حال برنامه ریزی است، یعنی بخشی از چشم انداز استراتژیک 25 ساله بین دو کشور. این شایعات اوایل جولای و زمانی در ایران منتشر شد که این کشور دست خوش انفجارهایی اسرار آمیز بود که برنامه های موشکی و هسته ای آن را متاثر می کرد. رسانه های ایراني این گونه بیان مي کنند که گرایش جدید به شرق، چالشی علیه آمریکا در خاورمیانه است. ایران همچنین این شایعات را رد کرده است که تهران در حال واگذاری چند جزیره و همچنین بخش هایی از اقتصاد خود است تا نظر پکن را جلب کند.

گرایش ایران به چین، بخشی از جنبش ساختاری در سراسر خاور میانه است. کشورها و گروه های مرتبط با ایران اکنون تلاش می کنند از نقاط ضعف آمریکا به عنوان فرصتی برای مقابله با تحریم های آمریکا و تقویت پکن بهره برداری کنند.

چین تا همین جا هم تلاش کرده است از طریق مشارکت در پروژه های ساختاری نظیر بنادر و آب شیرین کنی، سایر متحدان آمریکا نظیر اسرائیل را تحت تاثیر قرار دهد.

پکن همچنین به متحدان اصلی آمریکا نظیر عربستان سعودی، امارات عربی متحده و اردن، پهباد فروخته است. اکنون چین احساس می کند فرصتی دست داده است تا تهران و متحدان ایران در عراق، سوریه و لبنان را در آغوش بکشد.

تصمیم تهران برای روی گردانی به سمت چین در شرایط تحریم های بی سابقه و تحت عنوان سیاست فشار حداکثری واشنگتن رخ می دهد. ایران به شدت به متحدان قوی تر نیاز دارد.

ایران توانسته است برای پایان دادن به تحریم های تسلیحاتی که به زودی موعد آن فرا می رسد، حمایت روسیه و چین را در شورای امنیت سازمان ملل کسب کند. ایران همچنین توانسته است دست کم 9 نفتکش حامل بنزین به ونزوئلا ارسال کند. اما منافع اقتصادی این موارد، در مقایسه با آن چه که چین می تواند عرضه کند، بسیار ناچیز هستند.

موضوع مورد بحث چیست؟ روابط ایران-چین چندین لایه دارد. نخست، افرادی که در رژیم ایران چین را ترجیح می دهند، رئیس جمهور حسن روحانی و ظریف وزیر خارجه اش را متهم می کنند به این که بیش از حد در قبال غرب کرنش می کنند.

 

در عین حال، صداهای ملی گرایانه فرا-راستی نیز وجود دارد، نظیر محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق که معتقد است توافق با چین، منابع ایران را به حراج می گذارد. تمام این تحولات به صورت عجیب در رسانه های ایران منعکس می شود... مثلا خبرگزاری فارس در مقاله ای در 10 جولای تصریح کرد "غربی سازی" سیاست خارجی ایران مانع از حرکت به سمت چین شده است.

پس از هفته ها مباحثات داخلی، وزارت خارجه ایران می گوید که این کشور آماده است نقشه راهی را اجرا کند که بیانگر بیش از دو دهه همکاری ایران-چین است. مهم تر این که متحدان ایران در منطقه نیز در حال روی آوردن به چین هستند.

 

پکن از مدت ها قبل طرح کمربندی منطقه ای خود را اعلام کرده است؛ طرحی که چین را از طریق ایران به اروپا متصل می کند.

 

عراق که دولت آن عمدتا در کنترل احزاب سیاسی طرفدار ایران است نیز در سال های متمادی در صدد برآمده است با ایران در زمینه های نفتی و ساختمان سازی، معاملات بزرگ انجام دهد. چین می تواند در بازسازی سوریه نیز نقشی گسترده تر ایفا کند. سوریه، متحد ایران است و دو کشور در 8 جولای، یک پیمان دفاع هوایی امضا کردند.

سخنرانی سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان در 7 جولای، نمادی از رویگردانی متحدان ایران به چین است.

 

وی با اشاره به رویکرد دوستانه اخیر پکن در قبال بیروت، گفته بود، "اگر می خواهید تاثیر پیشنهاد چین را ببینید، به پاسخ خشم آلود آمریکا نگاه کنید."

 

نصرالله گفت لبنان باید به سمت شرق روی آورد. وی این سخنان را هم زمان با تهدید سفیر آمریکا در بیروت، و همچنین در آستانه سفر فرمانده "سنت کام" (فرماندهی مرکزی آمریکا)، "کنت مک کنزی" به لبنان بیان کرد.

چین تاکنون محتاطانه در خاورمیانه گام برداشته است. مثلا در دسال 2019 با روسیه و ایران مانور دریایی انجام داد. اما در مجموع، منافع اصلی چین در گرو صبر و تلاش برای حصول معاملات زیرساختی و اقتصادی است. افزایش درگیری ها با آمریکا، احتمالا چین را تشویق می کند با سرعت بیشتری به سمت ایران حرکت کند.

کشورهایی مانند سوریه، عراق، لبنان و ایران مشتاق معامله با پکن هستند. در حالی که آمریکا درنظر دارد از سوریه عقب نشینی و نیروهایش را در عراق جابجا کند، فرصت رویگردانی به پکن در حال افزایش است. چین احتمالا ترجیح می دهد با ایران و روسیه همکاری کند، زیرا این وضع می تواند قابلیت هایش را به خوبی با توانایی های آن دو کشور تلفیق کند.

 

روسیه در سازمان ملل به عنوان وزنه ای سنگین ایفای نقش کرده در سوریه نیروهای نظامی را تامین می کند، در حالی که چین فعالیت های زیرساختی انجام می دهد و ایران نیز با گروه های مذهبیِ محلی همکاری می کند تا در عراق، سوریه، یمن و لبنان اِعمال نفوذ کند. واشنگتن برای مقابله با تاثیر مشارکت ایران-چین باید بلافاصله در خلیج فارس و سایر مناطق، متحدانش را تقویت کند.

ارتباط بین ایران و چین، هم اکنون هم وجود دارد. اما در حال حاضر شاید ایران تماما ضرر اقتصادی برای چین باشد زیرا کشورهایی مانند ایران و متحدانش در سوریه، عراق و لبنان در آشفتگی اقتصادی هستند. این به معنای آن است که چین بدون عواید چندان، سرمایه گذاری کند.

 

آمریکا تا همین جا هم بعد از سال 2003 در عراق سرمایه گذاری کرده اما به دلیل فعالیت های تروریستی و بعد از آن ظهور داعش، عواید چندانی به دست نیاورده است. لذا چین با احتیاط حرکت خواهد کرد.

 

چین نمی خواهد بخشی از یک مناقشه محلی باشد، بلکه ترجیح می دهد به عنوان یک غول بزرگ و مهربان اقتصادی به نظر بیاید که مایل است با هر کسی همکاری کند. چین و آمریکا احتمالا در ایران یارگیری خواهند کرد تا برای مناقشه گسترده تر پیش رو آماده شوند.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ انتشار: 27 تیر 1399، کد خبر  3990427001،  www.alef.ir