شعارسال: به عقیده بسیاری از کارشناسان، بحران آب یکی از چالش‌های بسیار مهم سال‌های آینده در کره‌زمین خواهد بود. با توجه به این‌که ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع‌شده و میزان بارندگی در آن از متوسط جهانی کم‌تر است؛ مشکل کمبود آب به‌طور یقین حادتر بوده و ضروری است تا تدابیر لازم جهت پیشگیری از مشکلات فراروی آینده اندیشیده شود؛ لذا ضروری است که با توسعه طرح‌های آبخیزداری از هدر رفت منابع آبی جلوگیری شود. در این رابطه رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در نشستی که با اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی مجلس داشت، گفت: طرح‌های آبخیزداری برای جلوگیری از خسارت سیل بسیار مؤثرند و تاکنون سازمان جنگل‌ها ۳۰ میلیون هکتار اجرای طرح‌های آبخیزداری داشته است(وسعت ایران حدود ۱۶۴ میلیون و ۸۰۰ هکتار است، یعنی در حدود یک پنجم وسعت ایران) که بخش عمده‌ای از این فعالیت‌ها در یکی تا دو سال اخیر به‌خاطر عنایات و صلاح‌دید مقام معظم رهبری از محل صندوق توسعه ملی انجام شد.

مسعود منصور بیان داشت، سازمان جنگل‌ها در طول شکل‌گیری یک‌صد ساله خود با فراز و نشیب‌های مختلفی به لحاظ ساختاری و تشکیلاتی مواجه بوده است، به‌طوری‌که جایگاه تشکیلاتی آن در سال ۱۳۴۶ به وزارت منابع‌طبیعی ارتقاء می‌یابد.  سال ۱۳۴۱ جنگل‌ها و مراتع کشور از سوی دولت ملی اعلام شده و تمامی جنگل‌ها، مراتع،  بیشه‌های طبیعی و اراضی جنگلی کشور جزو اموال عمومی محسوب و متعلق به دولت شده است، حتی این‌که قبل از این تاریخ افراد آن را متصرف شده و سند مالکیت گرفته باشند.

وی افزود: این سازمان در ستاد به‌عنوان سازمان جنگل‌ها و در استان‌ها به‌عنوان ادارات کل منابع‌طبیعی شناخته شده است و درحال‌حاضر ۴۲۰ واحد شهرستانی و ۶۸۰ واحد بخش منابع‌طبیعی در کشور وظیفه حفظ و احیای منابع‌طبیعی را برعهده دارند.  درحال‌حاضر ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار جنگل در پنج ناحیه رویشی، ۸۴ میلیون هکتار مرتع و ۵/۳۲ میلیون هکتار اراضی بیابانی در کشور وجود دارد که سازمان جنگل‌ها برای تمامی این عرصه‌ها برنامه‌های مدیریتی در دست اجرا دارد.

این مسئول منابع‌طبیعی کشور در ادامه به توقف بهره‌برداری چوب از جنگل‌های شمال اشاره کرد و گفت: خط قرمز سازمان بهره‌برداری چوبی از جنگل است که از سال ۹۶ متوقف شده است. حفظ جنگل‌ها برای سازمان از اولویت‌های نخست است؛ زیرا کارکرد‌های اقتصادی و زیست‌محیطی فراوانی دارد و تاکنون همه جوانب آن ارزش‌گذاری نشده است تا همگان متوجه اهمیت آن شوند.

وی گفت: یک‌هکتار جنگل ۶۹ تن گرد‌وغبار و ۵/۲ تن کربن جذب می‌کند.  جنگل منبع عظیم تولید آب است و علاوه‌بر تلطیف هوا از نابودی خاک جلوگیری کرده و خسارت سیل را کاهش می‌دهد. سال گذشته یک‌هزار و ۸۲۰ تن محصولات گیاهان دارویی از مراتع برداشت و به خارج از کشور صادر شده است و ارزش اقتصادی علوفه نیز در یک سال ۱۴۴ میلیارد تومان برآورد شده است، ضمن این‌که مرتع نقش قابل‌توجهی در زمینه تولید گوشت کشور دارد.

منصور در ارائه گزارش‌های خود به اعضای کمسیون کشاورزی و منابع‌طبیعی مجلس به اراضی بیابانی کشور نیز اشاره داشت و گفت: بخش عمده‌ای از اراضی کشور تحت‌تأثیر فرسایش بادی است و بسیاری از سکونت‌گاه‌ها، اراضی کشاورزی و زیرساخت‌های کشور تحت‌تأثیر هجوم شن‌های روان قرار دارد که به معیشت و اقتصاد مردم لطمه وارد می‌کند.

۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت‌تأثیر فرسایش آبی است

رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اجرای فعالیت‌های آبخیزداری را برای جلوگیری از فرسایش خاک و تقویت سفره‌های زیرزمینی و احیای قنات‌ها اثربخش و کارساز دانست و یادآور شد: ۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت‌تأثیر فرسایش آبی است و ۴۵۰ شهر و هشت‌هزار و اندی آبادی در معرض سیل قرار دارند. طرح‌های آبخیزداری برای جلوگیری از خسارت سیل بسیار مؤثرند و تاکنون سازمان جنگل‌ها ۳۰ میلیون هکتار اجرای طرح‌های آبخیزداری داشته است که بخش عمده‌ای از این فعالیت‌ها در یکی تا دو سال اخیر به‌خاطر عنایات و صلاح‌دید مقام معظم رهبری از محل صندوق توسعه ملی انجام شد.

آبخیزداری توانست روند مهاجرت از روستا‌ها را معکوس کند

منصور در زمینه دیگر کارکرد‌های آبخیزداری تصریح کرد: هر هکتار اقدامات آبخیزداری در عرصه می‌تواند ۵۳۰ مترمکعب آب را استحصال کرده و یک‌هزار مترمکعب آب را به سفره‌های زیرزمینی هدایت کند. وی در ادامه به پدیده فرسایش‌های خندقی (گرگروها) در شهرستان چابهار اشاره داشت و گفـت: این پدیده بر اثر فرسایش آبی ایجاد می‌شود و بسیار پدیده خطرناکی است و باعث هدر رفت حجم بسیار زیادی از خاک‌های حاصلخیز منطقه می‌شود.  در یک منطقه چابهار فرسایش خندقی بسیار پیشرفت کرده و تنها برای متصل شدن به یک رودخانه ۱۵۰ متر فاصله داشته است و اگر با اجرای طرح‌های آبخیزداری جلوی پیشرفت آن گرفته نمی‌شد، حدود ۱۳۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی را تخریب و به نابودی می‌کشاند.

رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور یادآور شد: آبخیزداری امید به زندگی در روستا‌ها را افزایش داده است،  به‌عنوان مثال در یکی از روستا‌های خراسان‌جنوبی که خالی از سکنه شده بود، آبخیزداری توانست با تقویت و احیای قنات‌ها روند مهاجرت از روستا را معکوس کند.

وی همچنین از تشکیل یک‌هزار و ۳۶۶ تعاونی منابع‌طبیعی، ۲۳ اتحادیه منابع‌طبیعی، تأسیس ۱۱ صندوق حمایت از منابع‌طبیعی، عضویت ۳۰۰ هزار همیار افتخاری طبیعت از سوی مردم و جوامع محلی خبر داد و گفت: بند «ب» ماده ۲۹ قانون دائمی کشور ظرفیت خوبی را ایجاد کرده که این تعاونی‌ها و تشکل‌ها بتوانند بدون واسطه و بدون انجام تشریفات در اجرای طرح‌های منابع‌طبیعی مشارکت کنند.

جلوگیری از قطع ۴ میلیون مترمکعب درختان جنگلی با تغییر الگوی سوخت

رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: بسیاری از مردمان حاشیه جنگل از سوخت برخوردار نیستند و برای تأمین سوخت درختان را قطع می‌کنند. اگرچه وظیفه سازمان جنگل‌ها تأمین سوخت مردم نیست، اما برای جلوگیری از قطع درختان این سازمان توانست به ۴۱۹ هزار خانوار آبگرمکن خورشیدی تحویل دهد و با این کار سالانه از قطع چهارمیلیون مترمکعب چوب درختان جنگلی جلوگیری کند.

منصور در ادامه به موضوع حریق به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم این سازمان پرداخت و افزود: در سال‌جاری حریق‌های متعددی را در جنگل‌ها و مراتع کشور شاهد بوده‌ایم که برخی از این آتش‌سوزی‌ها عمدی است.  بالای ۹۰ درصد این حریق‌ها در زمان کوتاه اطفاء شده و تعدادی از حریق‌ها که در مناطق صعب‌العبور اتفاق افتاد، به‌دلیل محدودیت‌هایی که در اطفای هوایی وجود داشت، مدتی به طول انجامید.

وی در ادامه وضعیت نیروی انسانی سازمان جنگل‌ها و منابع‌طبیعی کشور را ناکافی دانست و افزود: قرار بود برای سازمان حاکمیتی مثل سازمان جنگل‌ها به‌ازای خروج یک نیرو یک نفر جایگزین شود، ولی اکنون به‌ازای هر پنج نفر که بازنشسته می‌شوند، یک نفر وارد منابع‌طبیعی می‌شود و این کار‌های منابع‌طبیعی را در انجام وظایف با مشکل مواجه کرده است.

از پژوهشکده آبخیزداری صیانت می‌کنیم

رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی هم در این نشست با تأکید بر ضرورت مردمی‌شدن آبخیزداری گفت: آبخیزداری امروز در عرصه‌های منابع‌طبیعی کشور معجزه ایجاد کرده است.
سیدجواد ساداتی‌نژاد، نماینده مردم کاشان، آران و بیدگل با تأکید بر این‌که آبخیزداری با جایگاهی که دارد، باید مردمی شود تا بهتر حفظ شود، گفت: منابع‌طبیعی و اثرات آن در تمامی مراحل زندگی ما ساری و جاری است.

وی فرهنگ‌سازی را یک اصل تأثیرگذار در حفظ و مراقبت از منابع‌طبیعی دانست و گفت: ذهنیتی منفی نسبت به منابع‌طبیعی و عملکرد آن در بخش توسعه و صنعت وجود دارد که با فرهنگ‌سازی این ذهنیت باید برطرف شود. طرح تنفس جنگل در برنامه هفتم توسعه از سوی این کمیسیون پیگیری می‌شود و اگر سازمان جنگل‌ها نظرات و پیشنهاد‌های تکمیلی داشته باشد، می‌تواند آن را مطرح و اضافه کند.

ساداتی‌نژاد تأکید کرد: اعضای کمیسیون کشاورزی و منابع‌طبیعی مجلس شاید در کم‌ترین دوره خود تا این اندازه به موضوعات منابع‌طبیعی پرداخته باشد. در این‌بازه زمانی کوتاه تنها در بخش زراعت چوب و توسعه آن در کشور این کمیسیون پنج جلسه با این موضوع برگزار کرده است.  آبخیزداری امروز در عرصه‌ها معجزه کرده و مجلس از پژوهشکده آبخیزداری صیانت خواهد کرد.

رئیس کمیسیون کشاورزی، منابع‌طبیعی و آب مجلس شورای اسلامی همچنین اظهار داشت: ارزش‌های کیفی و اقتصادی منابع‌طبیعی تاکنون بر روی کاغذ آورده نشده تا به‌خوبی برای همگان معلوم و مفهوم شود و صدای بلندگوی منابع‌طبیعی پایین است و با این خدماتی که ارائه می‌کند، باید همانند صنایع و فولاد صدایش بلند باشد.

حفاظت و بهره‌برداری از مراتع به مردم واگذار شود
نایب رئیس کمسیون کشاورزی، آب و منابع‌طبیعی هم در این نشست گفت: عدم‌تعادل دام و مرتع ازجمله مشکلات مردم در منطقه است و چرای زودرس و دیر خارج‌شدن از مراتع مشکلاتی را سبب شده است که ایجاد دامداری متمرکز می‌تواند این مشکلات را کاهش دهد.
جلال محمودزاده افزود: حفاظت و بهره‌برداری از مراتع باید به مردم واگذار شود تا مردم احساس کنند که مرتع مال خود آنان است، در این صورت از تخریب مراتع جلوگیری می‌شود.


آبخیزداری و آبخوانداری قنات‌ها را احیاء و پر آب کرده است

نماینده مردم جنوب کرمان و عنبرآباد هم در این نشست گفت: برای حفاظت از جنگل‌ها نیازمند چارت تشکیلاتی مصوب برای نیرو‌های حفاظتی هستیم.

ذبیح‌الله اعظمی افزود: برای جنگل‌کاری و ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت زحمات زیادی را منابع‌طبیعی متقبل شده، اما متأسفانه امروز شاهد آفات و امراض این درختان همچون بیماری لورانتوس هستیم و برخی جانوران مثل تشی و سوسک پوست‌خوار حیات این درختان در جنوب کرمان را به خطر انداخته است.

این نماینده مجلس از سازمان جنگل‌ها به خاطر اجرای طرح‌های آبخیزداری در منطقه جنوب کرمان تشکر کرد و افزود: آبخیزداری و آبخوانداری قنات‌ها را احیاء و پر آب کرده است و این روند باید ادامه داشته باشد تا امید به زندگی را در روستا‌ها افزایش دهد.