شعار سال:مدتی است موضوع بازارگاه نهاده‎ها به‎ویژه نهاده‎های دامی و سامانه‎ آن مورد ارزیابی، کنکاش و نقد جدی قرار گرفته است به‎گونه‎ای که بسیاری از فعالان بازار نهاده‎ها بر ناکارایی و ناکارآمدی آن در خدمات‎رسانی اثربخش تأکید داشته و به‎نوعی تقاضای تجدید ساختار آن را دارند؛ اما به‌راستی بازارگاه نهاده‎ها یک بازار با نگاه‎ جزیره‎ای محسوب می‎شود که معتقد به خط لوله انتقال نهاده‎های وارداتی به سطح تولید‎کننده است و در برخی از مکان‎ها دارای ایستگاه‎های پمپاژ تقویت‎کننده فشارهای دستوری است برای اطمینان از رسیدن نهاده‎ها به سطح تولید‎کننده یا این‎که مجموعه‎ای از بازارهای به‌هم‌پیوسته و یکپارچه و دارای ارتباطات ساختاریافته و قدرتمند شکل‌گرفته در گذر زمان هستند که باید در ساختاری هوشمند و به‎نوعی منظومه‎ای آن‎ها را مورد توجه قرار داد و برای آن نقشه راه‎ پویایی تدوین کرد و بدان قالب قوام‎یافته‎ای بخشید که مورد توافق همه ذی‎نفعان بازار نهاده‎ها باشد تا بتواند پایداری لازم را داشته باشد و صدالبته فراتر از آن اثربخشی به لحاظ سودمندی در خدمات‎رسانی بدون وقفه و سیستماتیک و نظام‎یافته؟

به‎ نظر نویسنده در شرایط کنونی بر بازارگاه نگاه‎ جزیره‎ای حاکم است که کاملاً مشخص بوده و در عمل نیز ثابت شده است دارای کارآمدی لازم نه بوده و نه‎ خواهد بود و هزینه‎های زیادی را بر فرایند تولید و منافع تولیدکنندگان و مصرف‎کنندگان وارد کرده است. به همین دلیل باید بر ساختار منظومه‎ای و هوشمند متمرکز شد تا بتوان ناکارآمدهای موجود در ساختار جزیره‎ای را کاهش داد و به سمت کارآمدی حرکت کرد. برای دستیابی به این مهم باید مجموعه‎ای ترکیبی از فروض و اقدام‎ها را مدنظر قرار داد تا در نهایت بتوان ساختار هوشمند و منظومه‎ای را در بازارگاه حاکم کرد به‎گونه‎ای که یک ساختار شکل یافته بر روی کاغذ یا فضای مجازی مبتنی بر برنامه‎های رایانه‎ای بدون استفاده اثربخش نباشد بلکه ساختاری عملیاتی منتج به آثار مثبت و مطلوب همه‎ذی‎نفعان بازار نهاده‎ها باشد. این فروض و اقدام‎ها عبارت‎اند از:

1. طراحی بازارگاه در ساختار مبتنی بر زنجیره تأمین کشاورزی. به‌بیان‌دیگر نمی‎توان بازار نهاده را در نظر گرفت اما بازار محصولات تولیدی شکل گرفته بر اساس نهاده‌‎های تخصیص‌یافته در این سازوکار را در نظر نگرفت.

2. فرض وجود داده‎ها و اطلاعات اولیه برای طراحی و نیز مشارکت ذی‎نفعان برای ارائه اطلاعات واقعی بر اساس ساختار طراحی شده.

3. لحاظ دیدگاه‎ها و نظرات همه ذی‎نفعان بازار نهاده‎ها و محصولات کشاورزی در طراحی ساختار عملیاتی بازارگاه به‎گونه‎ای که مورد توافق آن‎ها باشد.

4. لحاظ عنصر هوشمندی در ساختار ردیابی و رصد نهاده‎ها و محصولات کشاورزی (دامی) تولیدشده بر اساس این نهاده‎ها به‎گونه‎ای که در هر لحظه از زمان بتوان ردیابی از نوع و میزان نهاده‎ها و مقصد آن‎ها و نیز موجودی‎ها و قیمت آن‎ها را در سطوح مختلف بازار داشت (ایجاد مرکز هوشمند ردیابی).       

                                                                                                                                                                                                                                 
5.  ایجاد واحد تحلیل اطلاعات بازارگاه در دو محور نهاده‎ها و ستاده‎ها که نیازمند افراد متخصص و آشنا با علم تحلیل داده‎های بزرگ با لحاظ عنصر آشنایی با فعالیت‎های بخش کشاورزی، بازار نهاده‎ها و محصول و قیمت نهاده‎ها و محصولات کشاورزی (متخصصین اقتصادکشاورزی)

6.  لحاظ عنصر مشارکت همه ذی‎نفعان بازار نهاده‎ها و محصولات کشاورزی به‎گونه‎ای که برای هر کدام از گروه‎های انسجام‌یافته و اتحادیه‎ها یا بازارهای خرده‎فروش و عمده‎فروش ساختارمند نقش عملیاتی تعریف شود و عملاً همه در فرایند عملیاتی بازارگاه دخالت داشته باشند و به‌نوعی خود را سهام‎دار این ساختار بدانند.

7.  تدوین نقشه راه هوشمند و پویا برای بازارگاه برای افق‎های مورد توافق و تحت سناریوهای احتمالی آتی برای اقتصاد از بعد ملی و بین‎المللی و قابل قرائت و فهم برای همه ذی‎نفعان به‎منظور ایجاد هماهنگی در نگرش‎ها، سیاست‎ها، برنامه‎ها و اقدام‎های میدانی تضمین‎کننده منافع همه.

8.  انتشار اطلاعات بازارگاه به شکل کاملاً شفاف به‎گونه‎ای که همه ذی‎نفعان امکان دسترسی به اطلاعات را داشته باشند. این مهم موجبات ایجاد اعتماد را در بازار نهاده‎ها و ستاده‎ها فراهم می‎آورد. انتشار اطلاعات تأثیرگذار در بازار باید با نظم و مدیریت لازم و با اطلاع‎رسانی در بازارگاه، در زمان مناسبی صورت گیرد تا برای همگان در یک لحظه واحد قابل استفاده باشد و رانت اطلاعاتی ایجاد نماید.

9.  ساختار مدیریت عالی بازارگاه باید به‎گونه‎ای باشد که نمایندگان عالی فعالان بازار نهاده‎ها و ستاده‎ها در آن عضویت داشته باشند و دارای حق رأی در فرایند تصمیم‎گیری‎های کلان مرتبط با بازارگاه.

10.  واحد نظارت عالی بر فعالیت‎های بازارگاه باید در ذیل مدیریت عالی بازارگاه شکل گیرد تا بر مجموعه فعالیت‎های بازارگاه نظارت عالی و دقیق داشته باشند و هم‎ز‎مان برای مدیریت ریسک‎های مختلف قابل رخداد در بازارگاه، توان مشاوره، به‎گونه‎ای که بتوانند مسایل را به شکل دقیق و مستند به سطح مدیریت عالی انتقال دهند تا آن‎ها تصمیم‎گیری نهایی و به موقع و به‎ویژه در شرایط فوریتی داشته باشند.

امید‎ این‎که مجموعه نکات پیش‎گفته در ارتباط با بازارگاه نهاده‎ها و به‎تبع آن ستاده‌‎ها مورد توجه مسئولین نهاد عالی جهادکشاورزی قرار گیرد تا در ساختار جدید مدنظر وزارت جهادکشاورزی، ریسک‎های جدیدتر و در نتیجه با احتمال و شدت بالاتر در ارتباط با نهاده‎های کلیدی بخش کشاورزی حادث نشود که در صورت رخداد چنین فضایی، مدیریت این بازارگاه به‎دلیل شکل‎گیری بی‎اعتمادی یا دیگر ممکن نخواهد بود و یا این‎که با ناکارآمدی بیشتر و البته بدون اثربخشی عملیاتی و با هزینه بالایی مواجه خواهد شد.

محمد قربانی استاد دانشگاه فردوسی مشهد

پایگاه تحلیلی -خبری شعار سال ،برگرفته از فضای مجازی