شعار سال: وقوع بحران قره‌باغ و تبادل آتش میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مرز‌های شمالی ایران باعث نگرانی کشور‌های منطقه ازجمله ایران، ترکیه و روسیه شد. نگرانی مقام‌های ایران از تنش در مرز‌های شمال‌غربی باعث شد با باکو و ایروان رایزنی‌های دیپلماتیک انجام شود و تهران طرح صلح خود را به‌وسیله سیدعباس عراقچی، فرستاده ویژه کشورمان به منطقه برای حل مناقشه قره‌باغ به اطلاع سران کشور‌های فعال در مناقشه برساند.
در حالی که بنا به گفته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان تا روز دوشنبه هیچ خبری از موافقت یا اعلام موضع کشور‌های منطقه درباره طرح صلح ایران نبود و تهران در انتظار پاسخ پایتخت‌ها به‌سر می‌برد، دوشنبه شب آتش‌بس میان آذربایجان و ارمنستان اعلام شد. وزارت امور خارجه کشورمان روز سه‌شنبه بیانیه‌ای صادر و در بخشی از آن اعلام کرد: ایران امیدوار است این توافق که اصول آن در طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران نیز آمده بود، به ترتیبات نهایی برای استقرار صلح پایدار در منطقه قفقاز منجر شود.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه

طرح صلح ایران که تاکنون ابعاد و زوایای آن از سوی مقام‌های ارشد کشورمان و نیز وزارت امور خارجه مشخص نشده است، طرحی است که بر مبنای صلح منطقه‌ای ارائه شده و عراقچی نیز در گفتگویی که امروز با حضور در برنامه «صبح بخیر ایران» شبکه اول سیما انجام داد، بر آن تأکید کرده است.
عراقچی در این برنامه گفت: ما طرح پیشنهادی را با مشورت طرف‌های درگیری آماده کردیم که قرار شد این طرح را در سفری که به منطقه می‌روم، معرفی کنم و تلاش کنیم که درباره اصول طرح اجماعی حاصل شود، ضمن اینکه نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران را به این کشور‌ها منتقل کنیم تا آن‌ها نیز از نگرانی‌های کشور ما مطلع شوند.

سیدعباس عراقچی، فرستاده ویژه ایران برای حل مناقشه قره‌باغ

وی افزود: خوشبختانه اصول و چارچوبی که ما برای آتش‌بس و آغاز مذاکرات معرفی کردیم، جای خود را به‌خوبی باز کرد و توافقی که درنهایت میان ارمنستان و آذربایجان با میانجی‌گری روسیه به‌دست آمد، در همان چارچوب طرح پیشنهادی ما بود.

شباهت طرح ایران با خروجی مذاکرات مادرید
نکته‌ای که در اظهارات دو مقام ارشد وزارت امور خارجه و انتساب بخش‌هایی از بند‌های آتش‌بس قره‌باغ به طرح صلح پیشنهادی ایران وجود دارد، این است که روند آغازین و نیز بند‌های آتش‌بس ارمنستان و آذربایجان شباهت عجیبی به خروجی مذاکرات صلح مادرید دارد؛ گویی طرح صلح مادرید از سوی باکو و ایروان پذیرفته شده است.
طرح صلح مادرید با پیشنهاد گروه مینسک، خواهان بازگرداندن بخش‌هایی از خاک آذربایجان به‌عنوان آغاز مرحله نخست مذاکرات صلح شده بود. طرح «اصول مادرید» که در سال ۲۰۰۷ مورد توجه قرار گرفت، پیشنهاد کرده بود ارتش ارمنستان در نخستین مرحله از مناطق اشغالی قره‌باغ خارج و امنیت بازگشت مهاجران تأمین شود.
همچنین طبق «طرح غازان» باید شهر‌های اشغال‌شده و همه نهاد‌های دولتی و خصوصی به آذربایجان بازگردانده، رژیم حقوقی موقت قره‌باغ کوهستانی تعیین شود، نیرو‌های حافظ صلح روسی در منطقه میان شهر‌های آزادشده و آزاد نشده مستقر شوند و درنهایت رژیم حقوقی دائم قره‌باغ تعیین شود.

چه شباهتی میان طرح ایران و آتش‌بس قره‌باغ است؟
افشار سلیمانی، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در باکو در گفتگو با خبرنگار حوزه سیاست خارجه و بین‌الملل گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا درباره اظهارات عراقچی و طرح ارائه‌شده از سوی ایران برای صلح در قره‌باغ گفت: باید از عراقچی پرسید در کجای طرحی که شما ارائه کرده بودید، موضوع اعزام نیرو‌های حافظ صلح روسیه به قره‌باغ مطرح شده بود؟ این در حالی است که وقتی این توافق‌نامه امضا شد، طرف‌های توافق اصلاً نامی از ایران نبردند، گرچه البته از رایزنی و گفتگو با ترکیه نیز صحبتی مطرح نشد.

وی با بیان اینکه از سوی کشور‌های منطقه به طرح ایران بی‌توجهی شد و حتی از کشورمان دعوت نشد طرحی ارائه کند، عنوان کرد: این‌گونه ابراز مواضع با اصول عزت، حکمت و مصلحت مغایر است و جایگاه جمهوری اسلامی را تنزل می‌دهد. این طرح، طرح ایران نبوده و تقریباً مشابه طرح صلح مادرید و در ادامه طرح صلح غازان است که روس‌ها در نشست‌هایی که ولادیمیر پوتین با الهام علی‌اف و رئیس‌جمهور سابق ارمنستان انجام داده بود، پیگیری می‌کردند.
سفیر اسبق ایران در باکو گفت: روسیه همیشه می‌خواست محور طرح صلح قره‌باغ باشد و درنهایت این کار را انجام داد. البته در این میان توافقاتی با ترکیه انجام شد که دفتر مشترک روسیه-ترکیه در آذربایجان ایجاد شود. مسکو تأکید می‌کند که این توافق به معنای حضور نیرو‌های ترکیه در خاک آذربایجان نیست و آن‌ها چنین اجازه نمی‌دهند.

ارمنستان بازی قره‌باغ را باخت
سلیمانی گفت: نکته اصلی توافق آتش‌بس مناقشه قره‌باغ این است که ارمنستان بازی را باخت، زیرا «نیکول پاشینیان» به‌دنبال واگرایی از روسیه بود و مسکو نیز پاسخ آن‌ها را با حمایت نکردن از جنگ علیه جمهوری آذربایجان و حتی تهدید به واکنش، داد. این اقدام باعث شد آذربایجان چند شهر اشغال‌شده به‌وسیله ارمنستان را بازپس بگیرد و طبق توافق آتش‌بس قرار است ایروان کنترل باقی شهر‌ها را نیز واگذار کند.
وی افزود: نیرو‌های حافظ صلح روسیه در محور لاچین (Lachin) که میان قره‌باغ و ارمنستان است، یعنی در خاک آذربایجان مستقر می‌شوند. آذربایجان محدوده‌ای پنج کیلومتری را در شهر راهبردی لاچین اختصاص داده است که نیرو‌های روسی در آنجا مستقر شوند، زیرا از این شهر می‌توان به شهر «شوشی» و نیز قره‌باغ رفت. استقرار نیرو‌های روسی در آنجا به این معنی است که مسکو نظارت عالی را در اختیار خود گرفته است و می‌تواند مانع از تردد به سمت ارمنستان شود. درواقع قره‌باغ تحت نظارت روسیه قرار گرفته است.
سلیمانی گفت‌: توافق و معامله متقابلی انجام شده است که بر مبنای آن ارمنی‌ها میان قره‌باغ و ارمنستان تردد کنند، در حالی که قره‌باغ روی کاغذ در کنترل آذربایجان است و طبق اسناد بین‌المللی و قطعنامه‌ها باید به آذربایجان بازگردانده شود. همچنین طبق توافق آذری‌ها می‌توانند به همه مناطقی که در اختیار جمهوری آذربایجان بود و از سوی ارمنستان اخراج شدند، ازجمله قره‌باغ، تردد کنند.

احتمال شکننده بودن آتش‌بس منتفی است
 فضای حاکم بر ایروان نشان می‌دهد در ارمنستان پذیرش آتش‌بس به معنی ضعف و شکست تلقی شده و مردم معترض به ساختمان مجلس و محل اقامت پاشینیان حمله کرده‌اند. شکست ارمنستان موضوعی است که الهام علی‌اف نیز بر آن صحه می‌گذارد. با توجه به این اوضاع گمان می‌رود هر لحظه آتش‌بس توافق شده بشکند و دو طرف بار دیگر به روی هم آتش بگشایند.
سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان دراین‌باره گفت: با توجه به اینکه روسیه در مناقشه قره‌باغ نقش‌آفرینی کرده است، این توافق را تضمین می‌کند و نیز حضور نیرو‌های حافظ صلح روسیه در آنجا این گمانه‌زنی بعید به‌نظر می‌آید.
وی با بیان اینکه تا زمانی روسیه نخواهد، از سوی ارمنستان هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد، تأکید کرد: آذربایجانی‌ها در حال به کنترل درآوردن و بازپس‌گیری بیشتر شهرهایشان هستند و طبیعی است در حال حاضر اقدامی که اوضاع را برهم بزند، انجام نمی‌دهند. باید آواره‌ها به مناطق خود بازگردند، راه‌های ارتباطی باز و ارتباطات برقرار شود تا در آینده بتوانند درباره اوضاع قره‌باغ و نحوه کنترل آن صحبت کنند.

احتمال برکناری پاشینیان
سلیمانی درباره ناآرامی‌های داخلی ارمنستان تأکید کرد: ناآرامی‌های داخلی ارمنستان ممکن است به سقوط و ازهم پاشیدن حکومت پاشینیان بینجامد، زیرا عناصر وابسته به احزاب مخالف همچون حزب جمهوری‌خواه، حزب ارمنستان شکوفا و... در حمله‌ای که به مجلس شد، حضور داشتند.
وی افزود: معتقدم اگر روسیه بخواهد پاشینیان در ارمنستان باقی می‌ماند. در حال حاضر بیشتر نیرو‌های مخالف، روس‌گرا هستند و مردم حضور کمرنگی دارند؛ بنابراین در داخل ارمنستان با توجه به اتفاقی که رخ داده ممکن است تغییر و تحولاتی به‌وجود آید، زیرا مشروعیت پاشینیان تضعیف شده است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار: ۲۲ آبان ۱۳۹۹، کد خبر: ۵۲۹۸۴۰، ana.press