شعار سال: دلایل متعددی برای تمایز انسان از سایر موجودات وجود دارد، اما قطعا یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های انسان‌ها با حیوانات زبان است. زبان عاملی برای ارتباط انسان‌ها با یکدیگر و ابزاری برای انتقال دانش به صورت گفتاری یا نوشتاری است. اگرچه زبان انسان در طول قران‌های گذشته دچار تغییرات زیادی شده، ولی هنوز هم بشر برای نشان دادن خلاقیت و رمزگشایی از ساختار‌های پیچیده به تا حد زیادی از زبان استفاده می‌کند.

 

درک محدود انسان‌ها از زبان

به همان اندازه که زبان در تکامل بشر نقش داده است انسان‌ها اطلاعات ناچیزی از چگونگی تکامل زبان در اختیار دارند. تعدادی از زبان‌های دنیا دارای سابقه طولانی و حتی بیش از تاریخ تمدن‌های شناخته شدند هستند. درک این زبان‌ها می‌تواند راز‌های ارزشمندی از تاریخ گمشده انسان‌ها را روشن سازد.

محققان در دهه‌های گذشته توانسته‌اند برخی از زبان‌های فراموش شده را بازآفرینی کنند، ولی روند رمزگشایی از این زبان‌ها و درک ماهیت هر واژه و حرف فرایندی طولانی است. رمزگشایی از زبان‌های باستانی گاهی بیش از ۵۰ سال طول می‌کشد و در این مدت عمر تعدادی از کاشفان اولیه آن زبان به پایان می‌رسد. سال‌ها پیش دانشمندان، نوشتاری باستانی از تمدن مینوسی‌ها را کشف کردند، ولی با وجود تلاش‌های گسترده هنوز نتوانسته‌اند معنا و مفهوم آن را درک کنند.

 

به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی برای کشف بزرگ‌ترین اسرار زبان

زبان‌شناسان امروزی همانند همتایان خود در دهه‌های گذشته برای اکتشاف و بازدید از آثار باستانی به مناطق مختلف کره زمین سفر می‌کنند، ولی آنچه فعالیت این دانشمندان را نسبت به سال‌ها و شاید قرن‌های پیش متمایز می‌سازد استفاده آن‌ها از ابزار‌های دیجیتال برای تسریع در فرایند‌های تحقیقاتی است. در واقع دانشمندان امروزی از فناوری هوش مصنوعی برای رمزگشایی از اسرار زبان‌های باستانی استفاده می‌کنند.

در همین راستا به تازگی دانشمندان در دانشگاه ام‌آی‌تی (MIT) موفق شدند زبانی باستانی به نام لاینر بی (Linear B) که به تعبیر تعدادی از زبان‌شناسان همان زبان مینوسی‌ها است را رمزگشایی کنند. این زبان از سال‌ها پیش مورد بررسی قرار گرفته بود، ولی هیچ دانشمندی نتوانسته بود مفهوم آن را درک کند. اکنون این امیدواری در بین زبان‌شناسان به وجود آمده است که با به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی بسیاری از سوالات بشر در مورد نحوه ارتباطات انسان‌هایی که هزاران سال پیش روی کره زمین می‌زیستند پاسخ داده شود.

 

احیای زبان‌های باستانی

درست همانند فرایند پوست‌اندازی در جانواران تعدادی از زبان‌های باستانی نیز چنان دچار دگرگونی شده‌اند که احیای آن‌ها نیازمند فرایند‌هایی بسیار بچیده و کسب اطلاعات گسترده در مورد ماهیت و ریشه آن‌ها است. در واقع بسیاری از زبان‌ها در ابتدای مراحل اکتشاف هیچ سابقه نوشتاری ندارند و ردیابی نوع و محل کاربرد آن‌ها دشوار است.

در حال حاضر هنگامی که دانشمندان آثاری از یک زبان باستانی را کشف می‌کنند یا جزئیات زبان‌هایی را که در گذشته کشف شده بررسی می‌کنند برای رمزگشایی از آن‌ها داده‌های به‌دست آمده را با داده‌های موجود در بانک اطلاعاتی هوش مصنوعی مقایسه کرده و با کمک رایانه در مدت زمانی کوتاه ریشه آن زبان را به‌دست می‌آورند.

 

ایجاد تحولی بزرگ در زبان‌شناسی

بررسی‌ها نشان می‌دهد هوش مصنوعی تحولی بزرگ در پروژه‌های زبان‌شناسی به وجود آورده و الگو‌های شناخت زبان را چنان تغییر داده که این معیار‌ها دیگر تنها به زمان و مکانی خاصی محدود نبوده و در هر لحظه قابل استفاده هستند. جیامینگ لو محقق و باستان‌شناس در خصوص به‌کارگیری فناوری در حوزه زبان‌شناسی گفت: «اکنون هوش مصنوعی این فرصت را در اختیار انسان‌های زیادی در کشور‌های مختلف قرار داده تا در هنگام مواجه با کتیبه یا لوحی باستانی تنها نظاره‌گر آن نباشند و با استفاده از دستگاه‌های مجهز به نرم‌افزار‌های پیشرفته زبان‌شناسی تا حدودی مانند دانشمندان عمل کرده و از دست نوشته‌های قدیمی را رمزگشایی کنند.»

ورود فناوری هوش مصنوعی به حوزه زبان‌شناسی مرز‌های تحقیق و توسعه در این رشته را جابه‌جا کرده است. اکنون دانشمندان نرم‌افزار‌هایی را در اختیار دارند که حتی اگر معادل باستانی کلمه‌ای در زبان مورد استفاده آن‌ها وجود نداشته باشد در زبان‌های دیگر نمایش داده می‌شود. یعنی زمانی که باستان‌شناسی با واژه‌ای در زبان تمدن اینکا مواجه می‌شود معنی و معادل آن نه تنها در زبان انگلیسی بلکه به زبان‌های فرانسوی، آلمانی و چند زبان دیگر نیز نمایش داده می‌شود.

جیامینگ لو زبان‌شناسی مدرن را این گونه توصیف می‌کند: «انسان در زمان سفر کرده و تنها با گوشی خود مکالمه بین شهروندان تمدن‌های باستانی که هزاران سال پیش زندگی می‌کردند را رمزگشایی می‌کند.»

 

افزایش سرعت پروژه‌های علمی و ارتقای دانش بشر

یکی از ارزنده‌ترین نتایج به‌کارگیری هوش مصنوعی در پروژه‌های اکتشافی کاهش مدت رمزگشایی از زبان‌های باستانی است. در زبانی‌های مانند زبان کشور‌های شرق آسیا تعداد حروف الفبا به حدی زیاد است که یادگیری و کاربرد همه آن‌ها بیش از اندازه دشوار است. با این وجود زبان‌شناس مجبور است برای درک نوشتار‌های باستانی همه حروف را یاد بگیرد و قطعاً این یادگیری فعالیتی بسیار طولانی است.

هوش مصنوعی دانشمندان را تقریباً از یادگیری کلیه حروف در زبان‌هایی مانند زبان چینی بی‌نیاز کرده و به صورت خودکار در مدت زمانی کوتاه نوشته‌ای باستانی را به زبان امروزی ترجمه کرده و یا کلیدواژه‌های صحیح برای ترجمه‌ای روان را در اختیار محققان قرار می‌دهد.

فناوری هوش مصنوعی در صورت به‌کارگیری اصولی می‌تواند عامل قدرتمند برای ترویح علم در رشته‌های مختلف باشد و شرایطی را به وجود آورد که هر شهروندی در جامعه تا اندازه مناسبی از علوم مختلف آگاهی داشته باشد. قطعاً شناخت دقیق گذشته می‌تواند چراغ راهی پیش روی انسان مدرن قرار داده تا تصمیماتی کارامد برای آینده اتخاذ کند.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از آناپرس، تاریخ انتشار: ۲۹ آبان ۱۳۹۹، کدخبر: ana.press، ۵۲۵۹۸۱