شعار سال: طی جدیدترین تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا، در مراکز استان‌ها و کلانشهر‌های کشور سطح تازه‌ای از محدودیت‌ها در نظر گرفته شده و تمام مشاغل (به جز مراکز عرضه مایحتاج ضروری، امداد و نجات، مراکز درمانی و زیرساختی) تعطیل شده است. همچنین براساس این تصمیمات، تردد‌های بین‌شهری نیز در سطح هشدار سه و دو است. چیزی که کمتر مورد اشاره قرار گرفته است این است که حتی برگزاری تجمعات و نشست‌های عمومی نیز در شهر‌های قرمز با حداکثر سقف نفرات ۱۵ نفر و با حفظ فاصله‌گذاری دو متری باید برگزار شود (این رقم برای شهر‌های نارنجی و زرد ۲۰ نفر و ۳۰ نفر تعیین شده است).

اما آیا اتخاذ این مقررات سفت و سخت، به معنای رها کردن تیری در تاریکی است؟ آیا اکنون که راهکار‌های دیگر به نتیجه نرسیده است باید شانس خود را با اعمال محدودیت‌های گسترده جدید امتحان کنیم؟ در این گزارش از جنبه علمی مروری بر اثرگذاری محدودیت‌های جدید بر کاهش نرخ انتقال کووید-۱۹ خواهیم داشت.

فاصله‌گذاری و ماندن در خانه‌ها

کشور فنلاند با آمار مرگ و میرِ کمتر از چهارصد مورد ناشی کووید-۱۹ در میان کشور‌های اروپایی کمترین میزان تلفات را به تناسب جمعیت خود داشته و ازین‌رو موفق‌ترین کشور اروپایی در مبارزه با کووید-۱۹ بوده است. دولت فنلاند در آغاز ورود کووید-۱۹ به اروپا بدون معطلی، محدودیت‌های سراسری دو ماهه را در این کشور صادر کرد (با عنوان قرنطینه). طی این محدودیت‌ها، سفر به مناطق دیگر کشور ممنوع شد. تمام مدارس و رستوران‌ها و مجموعه‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و... بسته شدند (چقدر به محدویت‌های تازه کشورمان شبیه است). به این ترتیب، کرونا ویروس جدید در فنلاند به تدریج تحت کنترل درآمد و امروز شاهد آن هستیم که ظرف چهار روز اخیر، تنها چهار شهروند فنلاندی جان خود را از دست داده‌اند.

تبعیت از الگوی موفق مبارزه با کووید-۱۹ یک راه حل منطقی برای مبارزه با آن است. اما به جز این، طبق تحقیقات تازه‌ای که محققان برای مدلسازی تعداد موارد ابتلای جدید کووید-۱۹ انجام داده‌اند، فاصله‌گذاری فیزیکی و اجتماعی در مقایسه با سایر روش‌های کاهش نرخ انتقال بیماری، به عنوان مؤثرترین روش شناخته شده است. از اینرو ضرورت محدودیت‌های اخیر کشورمان از جنبه‌های مختلف قابل دفاع است.

یافته‌های علمی نشان می‌دهد اعمال محدودیت‌ها قوی‌ترین سلاحی است که فعلاً در اختیار داریم

در مطالعه تحقیقاتی منتشر شده توسط آکادمی ملی علوم (PNAS) مشخص شده است که فاصله‌گذاری اجتماعی و عدم حضور در تجمعات قدرتمندترین ابزار برای کاهش نرخ ابتلا در همه سناریو‌های مختلف کووید-۱۹ است. این نتایج پس از آن به دست آمد که پژوشگران این مطالعه اشکال مختلف شیوع بیماری را بسته به احتمال نرخ انتقال، در سناریو‌های مختلف ارزیابی کردند.

از اینرو به نظر می‌رسد در عین حال که محدودیت‌های گسترده در مراکز استان‌ها و تجمعات گام خوبی برای مقابله اساسی با کووید-۱۹ است، باید همزمان با اتخاذ قوانین جدید تردد اتومبیل‌ها، تدابیر خاصی را در سرویس‌دهی به مسافران وسایل حمل و نقل عمومی نیز اندیشید، چرا که از تصاویر منتشر شده در فضای مجازی به نظر نمی‌رسد فاصله‌گذاری فیزیکی در آن‌ها چندان رعایت شده باشد.

در مطالعه PNAS همچنین تأثیر نسبی «حباب اجتماعی» نیز مورد بررسی قرار گرفته است. حباب اجتماعی به معنی محدود کردن تماس با گروه کوچکی از افراد است. نتایج مطالعات PNAS نشان می‌دهد این روش در صورتی مؤثر است که اختلاط جمعیتی به هیچ وجه صورت نگیرد. صحبت از اثرگذاری حباب اجتماعی پیشتر در تحقیقات دانشگاه آکسفورد در ماه ژوئن نیز منتشر شده بود. مطالعات دانشگاه آکسفورد نشان می‌داد که شکل‌گیری «حباب‌های اجتماعی» می‌تواند به طور قابل توجهی دامنه شیوع کرونا را محدود کند. در حباب‌های اجتماعی افراد تعاملات و ارتباطات روزانه خود را به تماس‌های تکراری با گروهی اندک (در حد خانواده و در نهایت همکاران) محدود می‌کنند. مزیت دیگر حباب‌های اجتماعی این است که ردیابی ویروس را آسان می‌کند.

با این وجود نتایج مطالعه PNAS نشان می‌دهد در یک محیط واقعی، حباب‌های اجتماعی به سختی قابل پیاده‌سازی است و همیشه فردی پیدا می‌شود که با حضور در جمع‌های دیگر این حباب‌ها را می‌شکند. اگر حباب اجتماعی به دقت قابل اجرا بود موارد ابتلا به سرعت کنترل می‌شد و منحنی صعودی بیماری پایین می‌آمد، اما ویروس کرونای جدید تا این لحظه (صبح روز ۲۲ نوامبر) بیش از ۵۵،۶ میلیون مورد رسمی ابتلا را در جهان به نام خود ثبت کرده است (سهم ایران ۸۴۱ هزار نفر بوده است).

دوری از اعتماد به نفس کاذب

در حال حاضر درمان‌های کووید-۱۹ محدود هستند و هر روز درمان‌های پیشین از طریق مطالعات تازه زیر سوال می‌روند. از سوی دیگر، با وجود تبلیغات گسترده، هنوز هیچ کدام از واکسن‌هایی که روزانه اخبار موفقیت‌شان از سوی مدیران آن‌ها در رسانه‌ها اعلام می‌شود توسط نهاد‌های نظارتی تایید نشده است (و تازه اگر هم بشوند تولید میلیارد‌ها دوز و توزیع آن‌ها به کشورمان ماه‌ها زمان خواهد برد). در این شرایط رعایت موارد بهداشتی و ایمنی ضروری است، اما ثابت شده است که هر چند رعایت کردن بهداشت شخصی، استفاده از ماسک، شستشوی دست‌ها و... ضروری است، اما کفایت نمی‌کند.

اکنون انتظار می‌رود محدودیت‌های گسترده اجتماعی، تراکم حضور مردم را در سطح جامعه کم کند و این اقدام در کنار رعایت بهداشت شخصی و حباب‌های اجتماعی (تا آنجا که ممکن است) در محدود کردن نرخ انتقال همه‌گیری در جامعه به کار آید.

محققان PNAS در مطالعه خود میزان انتقال، تعداد تماس‌ها و حجم تعاملات افراد را از داده‌های گزارش شده از رویداد‌های مختلف مورد بررسی قرار دادند و سپس موارد ابتلای جدید را از میان شرکت‌کنندگان در آن رویداد‌ها محاسبه کردند. نتایج تحقیقات نشان می‌داد برگزاری نشست‌ها و رویداد‌ها همواره اقدامی مخاطره‌آمیز بوده است. اما رویداد‌هایی که فاصله‌گذاری اجتماعی را در دستور کار خود قرار داده بودند به نسبت رویداد‌هایی که فاصله‌گذاری در آن مورد توجه قرار نگرفته بود، به میزان محسوسی کمتر موارد ابتلا داشتند.

آن‌ها برای مطالعه رویداد‌های مختلف شاخصی را به نام R معرفی کردند که تعداد موارد ابتلای جدید را به دلیل حضور یک فرد مبتلا در آن رویداد می‌سنجید. شاخص R با چهار پارامتر رابطه‌ای اساسی داشت: شدت انتقال، مدت زمان قرار گرفتن در معرض فرد مبتلا، نزدیکی افراد و میزان اختلاط. در تمام رویداد‌ها رعایت فاصله‌گذاری موثر بود، با این حال در رویداد‌هایی که شرکت‎کنندگان در آن ثابت بودند (حباب اجتماعی)، کاهش نرخ انتقال در حالت خطی بسیار ملموس بود. اما برای رویداد‌هایی که در آن اختلاط وجود داشت، حباب اجتماعی به سرعت در هم می‌شکست؛ بنابراین تعطیلی‌ها و دورکاری‌های سراسری در نهایت به کاهش تردد در جامعه منجر خواهد شد و این عامل به طور خودکار امکان فاصله‌گذاری اجتماعی را مقدور خواهد ساخت.

چرا اینقدر از فاصله‌گذاری یکی دو متری صحبت می‌شود؟

آیا فاصله‌گذاری بین یک تا دو متر، تنها ناشی از حدس و گمان دانشمندان در مورد پخش ویروس است؟ چه مدرکی هست که نشان دهد قطرات تنفسی در اندازه‌های مختلف چطور حرکت می‌کنند؟ منشأ قانون فاصله اجتماعی یکی دو متری در مورد بیماری‌های واگیردار به زمانی خیلی قبل‌تر از کووید-۱۹ برمی‌گردد. مقاله‌ای که سال ۱۹۴۲ توسط جنیسون (Jennison) منتشر شد را می‌توان به عنوان اولین تحقیق علمی قلمداد کرد که در آن به فاصله‌گذاری ۱-۲ متری توصیه شده است.

در مطالعه مزبور برای تشخیص ترشحات بسیار ریزی که از دهان خارج می‌شدند، از عکاسی با سرعت بالا استفاده شد و مشخص شد که اکثر قطرات خارج‌شده در دامنه حدود یک متری بیرون رانده می‌شوند. با این حال، فناوری آن زمان برای ضبط قطرات کوچکتر ناکافی بود و میدان مورد نظر بین ۱ تا ۲ متر تعیین شد تا پخش قطرات احتمالی به فواصل بیشتر را نیز تحت پوشش قرار دهد. با گذشت زمان، مطالعات اپیدمیولوژیک و شبیه‌سازی‌شده از بیماری‌هایی مانند راینوویروس شواهد تازه‌ای را در دسترس دانشمندان قرار داد که از نظریه فاصله اجتماعی حمایت می‌کرد و آن را به یک اصل اپیدمولوژی مبدل ساخت.

 

شعار سال با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از آنا،تاریخ انتشار:3آذر1399،کدخبر:542564،ana.press