شعار سال: جهان همچنان درگیر همه گیری ویروس کروناست؛ ویروسی که علاوه بر زیانِ جانی، چرخه اقتصادی را هم فلج کرده و موجی از بیکاری نیروی کار در اقتصادهای کوچک و بزرگ را رقم‌زده است. تبعات این بیکاری بیش از همه گریبان گیر مشاغل غیررسمی است؛ کارگرانِ قربانیِ رسمی‌زدایی که سال‌ها به طور غیررسمی و بدون بیمه کار کرده‌اند، در صورت تعطیلی موقت مشاغل، شغل خود را از دست خواهند داد و بدون درآمد، به امان خدا رها می‌شوند. بررسی آمارهای سازمان بین‌المللی کار نیز نشان می‌دهد در سطح جهان دو میلیارد نفر در بخش غیررسمی شاغل هستند که کرونا زندگی و معیشت ۱.۶ میلیون نفر از آنان را در سال جاری تحت‌تاثیر قرار داده است. در ایران نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد، درحال حاضر از بیش از ٢٣ میلیون نفر شاغل کشور، ٣۰ درصد از آن ها یا معادل بیش از ٧ میلیون نفر در بخش غیررسمی شاغل هستند که فاقد بیمه و خارج از چتر حمایتی اعم از بیمه بازنشستگی، بیمه درمانی و سایر حمایت. ها قرار دارند. طبق اظهارات معصومه ابتکار،معاون وقت رییس جمهور در سال ٩٧، «زنان در این نوع اشتغال بدون شناسنامه، سهم ٢۱ درصدی دارند و باید از آن ها حمایت شود». همچنین براساس آمارهایی که در سامانه ملی اطلاعات بازار کار آمده است، طی سال‌های ٩۴ تا ٩٧ حدود ۶٩ درصد اشتغال ایجاد شده در کشور از نوع غیررسمی (فاقد حمایت بیمه‌ای) است که از پایداری بالایی برخوردار نیستند و احتمالا درآمد مکفی برای شاغلان ایجاد نمی‌کنند.

کارگران غیررسمی و رنجنامه ای به نام کار!

در تعریف اشتغال غیررسمی، سازمان بین‌المللی کار این شاخص را شامل کلیه افرادی می‌داند که در مشاغلی که فرد شاغل در آن بدون داشتن قرارداد رسمی کار، با کمترین دستمزد و بدون برخورداری از حداقل مزایای استخدامی، بدون مرخصی سالانه با حقوق، بدون مرخصی استعلاجی و بدون پرداخت حق بیمه از طرف کارفرما مشغول به کار است. کارگران غیر رسمی اکثرا بیمه ندارند و در کارگاه‌های کوچک و دور از چشم بازرسان کار، به صورت روزمزدی یا حقوق ثابت کار می‌کنند. این کارگران سال‌ها بدون برخورداری از بیمه و حمایت‌های اجتماعی و بدون قرارداد، کار کرده‌اند و در واقع زیر شاخه اقتصاد غیررسمی و زیرزمینی هستند که زیر پوست جامعه جریان دارد؛ در سال ۹۶، علی ربیعی، وزیر کار وقت، از اشتغال چند میلیون کارگر در اقتصاد غیررسمی بدون بیمه و حقوق حداقلی خبر داده بود؛ آماری که حالا به بیش از ٧ میلیون نفر رسیده است. حال در نظر بگیرید این جمعیت ٧ میلیون نفری در دوران کرونا و اعمال محدودیت ها، باید چه سختی هایی را به جان بخرند. از این جمعیت، آن‌هایی که به مشاغل کاذب مانند دستفروشی یا مسافرکشی مشغول هستند اما برای خودشان و بدون داشتن کارفرمای ثابت کار می‌کنند، اگر نتوانسته باشند در سال های اشتغال، بیمه خویش‌فرما را به حساب تامین اجتماعی بریزند (که قاعدتاً درصد بالایی از آن‌ها به دلیل شرایط بد اقتصادی نتوانسته‌اند)، در صورت بیکاریِ کرونا، هیچ منبع درآمدی نخواهند داشت!

سهم استان های مرزی در مشاغل غیررسمی

گفته شد طی سال ٩٩ در کل کشور حدود ٣۰ درصد از شاغلان(٧ میلیون و ٨٩ هزار نفر) فاقد بیمه و حمایت‌های اجتماعی و در یک کلمه شاغل بخش غیررسمی هستند. بررسی‌های منطقه‌ای نیز نشان می‌دهد در استان‌های مرزی کشور سهم شاغلان غیررسمی که فاقد بیمه هستند، به حدود ۶۰ درصد نیز می‌رسد. همچنین آمارها نشان می‌دهد نزدیک به ۶۰ درصد از افراد شاغل کشور در بخش غیررسمی، مربوط به چهار دهک کم‌ درآمد هستند. داده‌ های آماری مرکز ایران و داده‌های سامانه ملی اشتغال و کسب‌وکار نشان می‌دهد میانگین نرخ ٣۰ درصدی شاغلان کشور درحالی است که در استان‌های آذربایجان غربی و سیستان‌وبلوچستان حدود ۵٨ درصد از کل شاغلان در بخش غیررسمی فعال هستند. در استان خراسان شمالی این میزان حدود ۵۴ درصد، در کردستان و کرمانشاه این نرخ برای هر کدام حدود ۵۱ درصد و در اردبیل نیز این مقدار حدود ۴٨ درصد است. این میزان برای استان‌های گیلان حدود ۴۰ درصد و برای گلستان نیز ٣٩ درصد است. همچنین طبق گزارش فرهیختگان، چهارمحال و بختیاری، قزوین، مازندران، آذربایجان شرقی، ایلام، خوزستان، قم، سمنان، اصفهان، مرکزی، یزد، البرز، بوشهر و تهران به ترتیب استان‌هایی هستند که کمترین میزان شاغلان غیررسمی از کل اشتغال را دارند.

تکالیف جدید وزارت کار در پی سخنان رهبری

به دنبال فرمایشات مقام معظم رهبری در جلسه با ستاد ملی کرونا و در خصوص بیمه بیکاران و آسیب دیدگان از کرونا، وزیر کار دستور فوری تشکیل کمیته ای ویژه را در این وزارتخانه برای پیگیری دستورات ایشان صادر کرد. آن چه رهبری مورد تاکید داشتند، «شاغلان غیررسمی بودند که بیکار شدند». در همین رابطه، علی ربیعی سخنگوی دولت، اظهار کرده که «از صندوق توسعه ملی ۳۰۰ میلیارد تومان به این موضوع اختصاص داده شده است». رقمی که پس از دو ماه هنوز نتایج اجرایی آن اعلام نشده است! با این حال اول دی ماه سال جاری، علیرضا محجوبی، رییس فراکسیون کارگری مجلس، اظهار کرده که «افزایش مشاغل غیررسمی و کاذب در پایتخت نیز نشانه دسترسی آسان و مطلق به کار است بنابراین در پایتخت تنها باید به فارغ التحصیلان بیمه بیکاری پرداخت شود»!

باید گفت که بیکاری و نگرانی برای بیکار شدن جدی و یکی از اصلی ترین دغدغه های امروز مردم است. طبیعی است در شرایطی که دهه‌های متوالی «حقوق زدایی و رسمیت زدایی از کارگران» با این شدت عملی شده، امروز در بحران کرونا دیگر نمی‌توان امید داشت که دست حمایت بر سر مشاغلی کشیده شود که در میان اختلافات قوا لگد می خورند؛ از مجلسی که اصلا آن ها را به رسمیت نمی شناسد تا دولت که علیرغم به رسمیت شناختن کماکان در اجرای وعده های خود منفعل عمل می کند!

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از فراز، تاریخ انتشار:  8 دی ۱۳۹۹، کد خبر:_، faraz.ir