شعار سال: حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، استاد تمام جامعةالمصطفی (ص)، شامگاه پنجشنبه، ۳۰ بهمن‌ماه، در نشست علمی «علوم انسانی و کتاب عیون اخبارالرضا (ع)»، گفت: علوم به چند دسته عقلی، نقلی، تجربی و شهودی تقسیم می‌شود؛ علوم تجربی هم به دو دسته طبیعی و پزشکی و انسانی تقسیم می‌شود که رساله ذهبیه هم از امام رضا (ع) در موضوع طب وجود دارد.  

وی با بیان اینکه علوم انسانی هم به شاخه‌های بسیار زیادی قابل تقسیم است، افزود: بنابراین با وجود محدودیت‌های کتاب عیون نباید انتظار داشته باشیم که در آن به همه علوم انسانی پرداخته شده باشد، ضمن اینکه نباید انتظار داشته باشیم، جزئیات علوم در آیات و روایات آمده باشد؛ زیرا اصل و هدف هدایت انسان است، گرچه جهت‌دهی کلی در علوم انسانی و حتی طبیعی و ... دارد و در مواردی هم به جزئیات پرداخته است.

مترجم و مفسر قرآن با بیان اینکه در کتاب عیون، مباحث مدیریتی و سیاسی، اقتصادی، علوم اجتماعی، تاریخی، تربیتی و اخلاقی و هنر وجود دارد، اضافه کرد: یکی از موارد بیان شده در کتاب عیون، حکم انتصاب امامت امام رضا (ع) از سوی امام کاظم (ع) است که بحثی مدیریتی، سیاسی، اعتقادی براساس نصوصی است که از پیامبر (ص) و ائمه (ع) بعد از ایشان داریم و در تداوم این مسئله، امام رضا (ع) امام بعدی را معرفی کرده است تا مردم سرگردان نباشد.  

آموزه‌های مدیریتی و سیاسی ولایتعهدی امام رضا (ع)
وی با بیان اینکه پذیرش ولایتعهدی مامون به طور کلی بحثی سیاسی و مدیریتی است، گفت: علامات و نشانه‌های امامت در کلمات امام رضا (ع) هم مجموعه بسیار خوبی است که در عیون وجود دارد؛ علی بن فضال از امام رضا (ع) نقل کرده است که امام باید  باتقواترین، شجاع‌ترین، حلیم‌ترین و صبورترین مردم باشد که در قانون اساسی کشور ما هم در انتخاب رهبری، الهام زیادی از این مباحث گرفته شده است.  

استاد جامعةالمصطفی (ص) العالمیة با اشاره به مباحث اقتصادی عیون بیان کرد: در باب ۳۳ بحث زکات با نگرش جدیدی بیان شده است؛ اصل زکات در قرآن و نصاب‌های آن در روایات آمده، ولی حکمت‌های زکات مانند رفع فقر، حفظ اموال بیان شده همچنین حکمت‌های اقتصادی حج، حکمت حرمت ربا و سرقت و غصب اموال هم مورد توجه قرار گرفته است. بیانات امام در اینجا به گونه‌ای است که با تنقیح مناط می‌تواند ملاکات مدیریتی، سیاسی و اقتصادی در اختیار ما قرار دهد. مثلاً ایشان در باب حکمت زکات فرموده است که زکات، تأمین مالی برای فقرا و بیمه اموال اغنیاست.  

وی افزود: در بحث حرمت ربا هم نگاه قرآن این است که اعلان حرب و جنگ با خداست، ولی در روایات امام رضا (ع) ربا مایه فساد مالی و خلق پول و منتج به ایجاد فساد مالی و اخلاقی و اجتماعی است؛ یا غصب و سرقت اموال را گاهی تعبدی می‌پذیریم، ولی امام نگاه اجتماعی به این دو حرام را بیان کرده است؛ یعنی سرقت فی نفسه فقط حکم تعبدی نیست، بلکه زمینه جلوگیری از فساد اجتماعی است.

رضایی اصفهانی اظهار کرد: در باب ۳۴ به نماز جمعه پرداخته شده و فرموده است که خطبه‌ها برای ذکر مصالح و مفاسد اجتماعی است؛ همچنین در بحث زنا هم فساد اجتماعی را پررنگ فرموده که می‌تواند منجر به قتل و مسائل دیگر شود، در حالی که عمدتاً در حرمت زنا مباحث اخلاقی را مورد توجه قرار می‌دهیم. این مسئله برای صدور حکم به ما کمک می‌کند که باید به جنبه اجتماعی در صدور احکام شرعی بیشتر توجه کنیم.

نگاه اجتماعی اخلاقی به گناهان
این مفسر و مترجم قرآن کریم با اشاره به مباحث تربیتی و اخلاقی در عیون، اضافه کرد: مثلاً در باب ۳۳ در زمینه حرمت زنا نگاه تربیتی، اخلاقی و اجتماعی دارند؛ امام می‌توانست مانند قرآن به بحث حکم آن یعنی صد تازیانه اشاره کند، ولی امام فرموده است که زنا موجب افزایش قتل در جامعه، افزایش سقط جنین و از بین رفتن انساب و مایه از بین رفتن تربیت افراد است؛ امام درباره حقوق والدین هم به جنبه تربیتی رنگ و روی بیشتری داده است. این مسئله به ما نشان می‌دهد که باید در احکام شرعی و گناهان فضای تربیتی باز کنیم، اینکه عاق والدین و زنا چه نتایج تربیتی منفی در پی دارد.

استاد جامعةالمصطفی (ص) العالمیة با اشاره به بحث هنر در عیون، بیان کرد: این بحث مطرح است که هنر دانش یا مهارت است؟ اگر دانش باشد در زمره علوم انسانی قرار می‌گیرد؛ در این راستا عنایات امام به کسانی مانند دعبل قابل توجه است؛ روایتی از امام صادق (ع) هم داریم که اگر کسی شعری درباره اهل بیت (ع) بگوید برای او خانه‌ای در بهشت ساخته می‌شود و یا اینکه شعر نوعی الهام روح‌القدس است؛ این نگاه شعر را فاخر می‌کند و به آن جهت می‌دهد.

بومی‎‌سازی علوم انسانی نیم قرن زمان می‌خواهد
رضایی اصفهانی همچنین در پاسخ به پرسشی در مورد اسلامی‌سازی علوم با بیان اینکه ما از مرحله نظری در این عرصه عبور کرده‌ایم و در عمل به مرحله تولید پا گذاشته‌ایم، گفت: کسانی مانند علامه مصباح یزدی می‌فرمود اگر مبانی اهداف یک علم براساس مبحث دینی شکل بگیرد، علم اسلامی شده است. آیت‌الله جوادی هم گفته که اصلاً علوم غیر دینی نداریم ولو اینکه عالم علم نداند. رهبر معظم انقلاب هم معتقدند که تحول علوم باید قرآن‌بنیان باشد؛ براین اساس رشته‌های قرآن و علوم در حوزه علمیه و جامعةالمصطفی (ص) شکل گرفته است، لذا این مباحث عملیاتی شده است.  

مترجم قرآن کریم تصریح کرد: البته علوم انسانی در غرب سابقه طولانی دارد و در طی دو قرن در بستر بومی ایجاد شده و ما هم اگر بخواهیم مبانی و اصول و اهداف آن را تغییر داده و بومی کنیم شاید نیم قرن طول بکشد، ولی قطع یقین ما از امکان این مسئله عبور کرده و وارد کار شده‌ایم و تبیین معارف امام رضا (ع) هم که در قالب این نشست صورت می‌گیرد در همین راستا قابل تحلیل است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از ایکنا، تاریخ انتشار:۱ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر:۳۹۵۴۹۰۸، www.iqna.ir