شعار سال : آنچه در انتخابات های مختلف خود را نمایان کرده، نقش رسانه ها است؛ یعنی این رسانه ها هستند که خط و جهت ها را مشخص می کنند و می توانند در ایجاد شور انتخاباتی و اینکه کدام نامزد موفق تر عمل کند، سهیم باشند. بنابراین با نزدیک شدن به انتخابات ۱۴۰۰ در ایران، می بایست بیشتر به رسانه ها توجه کرد زیرا در شرایطی که یکی از مهم ترین مساله های کشور مشارکت مردم در انتخابات است، رسانه ها می توانند به ایجاد شور انتخاباتی کمک کنند. البته اینکه کدام رسانه ها موفق تر هستند و اینکه از رسانه ها چگونه می بایست استفاده کرد، کارشناسان و پژوهشگران این حوزه باید وارد عمل شوند و مسایل مهم را مطرح کنند. از این رو پژوهشگر ایرنا گفت و گویی با «روح‌الله مهرجو» استاد دانشگاه و فعال حوزه رسانه انجام داده است که در ادامه می خوانیم:

تاثیر شبکه های اجتماعی بر انتخابات

مهرجو در مورد تاثیر رسانه بر انتخابات گفت: انتخابات سال ۲۰۱۶ آمریکا و پیروزی ترامپ، عظمت و تاثیر شبکه‌ های اجتماعی را نشان داد. در حالی که اکثر روزنامه‌ ها و رسانه‌ های با قدمت آمریکا از هیلاری کیلنتون حمایت می‌کردند، اما به یکباره ترامپ برنده انتخابات شد. او در شبکه‌ های اجتماعی به ویژه فیسبوک خیمه زده بود. اینجا شکست روزنامه در برابر فضای مجازی بود. بنابر این فضای مجازی پس از تولد شبکه‌ های اجتماعی با گذشته قابل تصور نیست، بلاگ‌ ها و وبسایت‌ ها هرگز نتوانستند سطح نفوذ شبکه‌ های اجتماعی و پیام رسان‌ ها را پیدا کنند. مردم عادی و عوام که علاقه‌ای به جملات و گفتار های روشنفکران و لفظ قلم نویسان ندارند، ترجیح می‌دهند در شبکه‌های اجتماعی فالور یک خانم شوند که نه هنرمند است و نه قابلیت خاصی دارد، بلکه تنها عکس‌ های مختلف از خود در اینستاگرام منتشر می‌کند. در اصل می‌توان گفت که شبکه‌ های اجتماعی دوران پادشاهی روزنامه‌ ها و حتی صدا و سیما را بر افکار عمومی پایان دادند و امروز هر فرد، گروه و جناحی که بتواند بهتر از این فضا استفاده کند در به دست آوردن اهداف خود موفق‌ تر است.

باید برای شور انتخاباتی به صورت جدی برای فضای مجازی فکری کنیم

این مدرس دانشگاه در مورد رسانه و ایجاد شور انتخاباتی اظهار داشت: همانطور که در سال ۱۳۹۲ هم مطرح شد، این پیام رسان تلگرام بود که در پیروزی آقای روحانی موثر بود. بنابراین امروز هم دست بالا برای افرادی است که بتوانند از این فضا استفاده کنند. حالا اگر ما خواهان ایجاد شور و نشاط در انتخابات هستیم باید جدی بر روی فضای مجازی فکر کنیم و از آن استفاده بهینه را ببریم. در نتیجه باید پاسخ سوال شما را اینگونه بدهم که فضای مجازی به ویژه شبکه‌ های اجتماعی رکن اول ایجاد شور و نشاط هستند، باید ببینم که آیا می‌تواند موجی که در سال‌های ۱۳۷۶، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۲ در انتخابات ایجاد شد و مردم مشارکت بالایی داشتند را دوباره دید یا مشکلات و موانع موجود از جمله دلسردی که به دلیل مسایل اقتصادی در کشور حاکم شده، بر فضای مجازی غلبه می‌کند.

روزنامه‌ ها باید در پیوند با شبکه‌های اجتماعی حرکت کنند

این فعال رسانه‌ای در مورد روزنامه ها به عنوان یکی از رسانه های ریشه دار بیان داشت: روزنامه‌ها از زمانی که پا به عرصه وجود گذاشتند، جولانگاه متفکران و اندیشمندان بودند و اغلب به دست افراد دانشگاهی و یا دارای سواد اداره می‌شدند و ضریب نفوذ بالایی هم داشتند که با آمدن فضای مجازی تضعیف شد اما آنقدرقدرتمند بود که جایگاهش را همچنان حفظ کند و ما دکه‌ های روزنامه فروشی را در خیابان‌ ها شاهد باشیم. بنابراین روزنامه برای مخاطبین خاص خودش که همچنان نسبت به کاغذ تعصب دارند و از صدای آن لذت می‌برند، مهم است. در اصل منبع اصلی کانال‌ها و صفحات در شبکه‌های اجتماعی همین رسانه‌ ها هستند و امروزه می‌بینیم که فضای مجازی به نوعی حکم واسطه گری هم بین رسانه‌ های با قدمت و مردم را به انجام می‌رساند. بنابراین روزنامه‌ ها که این روز ها خبری برای انتشار ندارند-چون خبر را خبرگزاری‌ها، فضای مجازی و ... بلافاصله منتشر می‌کنند و مجالی برای چاپ خبر در روزنامه باقی نمی‌گذارند و باید به تحلیل، گفت و گو و گزارش بپردازند، سهم خود را در ایجاد شور و نشاط دارند و باید در پیوند با شبکه اجتماعی حرکت کنند.

عملکرد صدا و سیما در ایجاد شور انتخاباتی

مهرجو در خصوص نقش صدا و سیما در ایجاد شور انتخاباتی در جامعه خاطرنشان ساخت: صدا و سیما که باید همچنان آن را در ایران به دلیل اینکه رقیبی ندارد، موثر و تریبون اصلی دانست. بخش‌ های خبری در حال حاضر تلاش می‌کنند که با بیان اخبار و هیجان دادن به آن در انتخابات شور و نشاط ایجاد کنند و تا به امروز موفق نبودند و همچنان نظرسنجی‌ها از عدم تمایل مردم برای شرکت در انتخابات سخن می‌گوید. بنابراین صدا و سیما باید دست به کار شود. اولا که شاید صدا و سیما ما تنها تلویزیونی باشد که از روزنامه‌ نگاران برای تحلیل وقایع استفاده نمی‌کند و یا کم استفاده می‌کند. تمام کمپانی‌های بزرگ مانند بی بی سی و یا سی ان ان به صورت مداوم با روزنامه‌نگاران در حال گفت و گو هستند و نظرات آن ها را جویا می‌شوند. اما در مجموع در صدا و سیما از ظرفیت‌ های موجود در کشور استفاده نمی‌شود و از ابتکار و خلاقیت افراد کمتر بهره برده می‌شود. هنوز صدا و سیما دست به کار نشده است و به صورت روتین پیش می‌رود. حتی خود صدا و سیما را در بی علاقگی مردم برای شرکت در انتخابات سهیم دانست چون در مقابل شبکه‌ های ماهواره‌ای و شبکه مجازی حرفی برای گفتن ندارد. البته در پایان این بحث به شما بگویم که در جامعه امروز هیچ یک از رسانه‌ ها به تنهایی نمی‌توانند در تمام موارد موفق باشند و قطعا همه باید تلاش کنند. ضمن اینکه هر موج و رویدادی هم رخ دهد همه رسانه‌ها را در بر می‌گیرد و نمی‌شود گفت یکی درگیر است و باقی درگیر نیستند.

جایگاه روزنامه‌ ها در انتخابات

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا روزنامه به عنوان رسانه‌ای که به صورت چاپی وارد بازار می شود هنوز توانسته جایگاه خودش را در انتخابات حفظ کند؟، گفت: بخشی از پاسخ را پیشتر گفتم، بله رسانه‌ های چاپی هنوز مخاطب خود را دارند. ضمن اینکه روزنامه‌ ها، خبرگزاری‌ ها و پایگاه‌ های خبری همچنان به عنوان منبع اصلی تولید کننده محتوا برای فضای مجازی به حساب می‌آیند و بخشی از جامعه که بیشتر هم اقشار اهل مطالعه و دانشگاهی را شامل می‌شود، همچنان به رسانه مکتوب اعتقاد دارند. بنابراین تحلیل‌ ها و گزارش‌ هایی که در آن نوشته می‌شود، محل بحث و گفت و گو است. هنوز برخی از افراد برای به دست آوردن تحلیل از یک اتفاق به رسانه‌های مکتوب روی می‌آورند. ضمن اینکه در حال حاضر فرصت خوبی هم برای رسانه‌های مکتوب به وجود آمده که با ارایه تحلیل‌ ها و یادداشت‌ ها عمر خودشان را از یک روز به چندین سال ارتقا دهند. به طوری که با چاپ مطالب استخوان دار خود را در قفسه کتابخانه‌ها می‌توانند ثابت کنند و این اتفاقی است که می‌تواند رخ دهد.

اینستاگرام در راس شبکه های اجتماعی

این فعال رسانه ای در پاسخ به اینکه کدامیک از شبکه های اجتماعی در ایجاد شور انتخاباتی دست بالا دارد، اظهار داشت: طبیعی‌ است که در حال حاضر اینستاگرام به دلیل اینکه محدودیت ارایه اطلاعات ندارد، دست بالا را در کشور ما دارد، ساعات ها هر فردی را در شبانه روز درگیر خود کرده است و طبیعتاً بر روی افکار افراد تأثیر می‌گذارد. با توجه به ساختاری هم که اینستاگرام دارد، کافی است شما یک مطلب یا سوژه را دنبال کنید تا این اپلیکیشن محبوب، اطلاعات مرتبط را برای شما بیاورد و شما را هدایت کند به سمت مطالب مرتبط. در اصل در اینستاگرام شروع کننده کاربر هست اما ادامه کار دیگر در دست فرد نیست و این دنیای بیکران داده شما را هرجا بخواهد می‌برد. حالا اگر افراد شیوه استفاده از آن را به خوبی بلد باشند قطعاً می‌توانند کاربران را به نقطه‌ای که می‌خواهند سوق دهند و در اذهان آثار مورد نظر خود را حک کنند. در واقع امروز هر اتفاقی و به طور مصداقی انتخابات در گرو این است که گروه‌های مختلف از جمله علاقمندان به مشارکت در انتخابات و یا تحریم انتخابات یا طرفدار هر کاندیدا چطور از اینستاگرام بهره می‌برند.

ما نیازمند مجموعه‌ای هستیم؛ آشنا با رمز و راز رسانه برای ایجاد شور انتخاباتی

مهرجو در پایان یادآور شد: شور و نشاط انتخاباتی از طریق رسانه است که در جامعه ایجاد می‌شود. از مشروطه تا کنون این روزنامه‌ ها و بعد ها اشکال دیگر رسانه بودند که بازار انتخاباتی را داغ کردند. امروز هم همین مصداق را دارند. مجادله حال حاضر جامعه این است که آیا رسانه‌ های موافق شور و نشاط انتخاباتی می‌توانند با فرآیندهای روانی و رسانه‌ای خود افراد خسته از مشکلات اقتصادی را راضی کنند که در انتخابات شرکت کنند و آنچه شما شور و مشارکت می‌خوانید محقق شود یا خیر؟ در اصل ما نیاز به مجموعه‌ هایی داریم که اگر نه متحد اما با دغدغه‌ های جدی و البته آشنا با رمز و راز رسانه در راه ایجاد شور و نشاط انتخاباتی فعالیت کنند. اگر افراد کاربلد پای کار بیایند، می‌توانیم امیدوار باشیم و در غیر این صورت انتخاباتی مانند سال ۱۳۸۴ رخ می‌دهد که انتخابات چنگی به دل نمی‌زد. رسانه‌ ها امروز باید بدانند که کدام نقاط را مد نظر قرار دهند و با چه زبانی سخن بگویند. خودشان معتقد به حضور در انتخابات هستند یا خیر؟ اگر هستند چه استراتژی در کمک به برگزاری انتخابات هدفمند انتخاب می‌کنند. در حال حاضر رسانه‌ های موافق حضور حداکثری ۲ مشکل عمده دارند، اول مشکلات اقتصادی و بی علاقگی مردم برای شرکت در انتخابات است و از سوی دیگر رسانه‌ های معاند و یا مخالف حضور در انتخابات که تدابیری به خرج می‌دهند و باید آنها را خنثی کرد. شاید تحلیل اینکه چقدر موفق خواهند شد را باید بگذاریم پس از برگزاری انتخابات.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 21 اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: 84324677، www.irna.ir