شاخص‌های اشتغال و بیکاری در گزارش مرکز آمار ایران

آخرین آمار بیکاری مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۹، آخرین سال دولت دوازدهم به زیر ۱۰ درصد رسید و تک رقمی شد.

شعار سال : براساس گزارش مرکز آمار ایران و بر مبنای نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال ١٣٩٩ نرخ بیکاری افراد ١٥ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که ٩,٦ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند.

بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به سال قبل (١٣٩٨)، ١.١ درصد کاهش یافته است. لازم به یادآوری است که نرخ بیکاری در زمستان پارسال ۹.۷ درصد و در پاییز ۹.۴ درصد بود.

کاهش نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۹ در حالی صورت گرفته است که آمار‌ها نشان می‌دهند که یکی از مهم‌ترین دلایل آن کاهش نرخ مشارکت اقتصادی بوده است. بنابر گزارش مرکز آمار ایران در سال ١٣٩٩، به میزان ٤١,٣ درصد جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به سال قبل (١٣٩٨) ٢.٨ درصد کاهش یافته است.

نرخ مشارکت اقتصادی یا فعالیت اقتصادی، نسبت جمعیت فعال اقتصادی بالاتر از ۱۵ سال به جمعیت در سن کار بالاتر از ۱۵ سال است. این نرخ در سال ۱۳۹۸ معادل ۴۴.۱ درصد بوده است. در همین خصوص بررسی جداول نشان می‌دهند که بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی در میان استان‌ها را استان هرمزگان با ۴۹ درصد و پایین‌ترین آن استان ایلام با ۳۴.۷ درصد داشته است.

از نگاه کارشناسان از دلایل کاهش نرخ مشارکت اقتصادی را می‌توان انتقال بخشی از جمعیت فعال کشور به خیل جمعیت غیرفعال دانست، مثل ادامه تحصیل یا عدم تمایل فعالیت اقتصادی بویژه در میان زنان.

اما از لحاظ آماری وضعیت جمعیت فعال و شاغلان کشور چگونه است؟ گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که جمعیت شاغلان ١٥ ساله و بیشتر در سال ١٣٩٩، برابر با ٢٣ میلیون و ٢٦٣ هزار نفر بوده که نسبت به سال قبل بیش از یک میلیون نفر کاهش یافته است.

به‌عبارت دیگر این به معنای آن است که بیش از یک میلیون نفر از بازار کار به دلایلی خارج شده‌اند. همچنین بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در سال ١٣٩٩، بخش خدمات با ٤٩,٣ درصد بیش‌ترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. این نرخ در سال ۱۳۹۸ معادل ۵۰.۳ درصد بوده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣٣,٣ درصد بود که نسبت به نرخ سال ۱۳۹۸ که ۳۲ درصد بود افزایش نشان می‌دهد و کشاورزی با ١٧.٤ درصد در مرتبه آخر قرار دارد، که اندکی – حدود ۳ دهم درصد – نسبت به سال ۱۳۹۸ کاهش نشان می‌دهد.

اگر نگاهی بیندازیم به نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ ساله، وضعیت بیکاری شفاف‌تر می‌شود. گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که حدود ٢٣,٧ درصد از فعالان این گروه سنی در سال ١٣٩٩ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات سالانه نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به سال قبل (١٣٩٨) ٢.٣ درصد کاهش یافته است. همچنین بررسی نرخ بیکاری گروه سنی ١٨ تا ٣٥ ساله در سال ١٣٩٩ نشان می‌دهد که ١٦,٧ درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به سال ١٣٩٨، به میزان ١.٢ درصد کاهش یافته است. شاخص دیگری که اوضاع بیکاری و اشتغال در کشور را شفاف‌تر می‌کند، اشتغال ناقص است.

بنابر تعریف افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی است که در هفته مرجع، حاضر در سرکار یا غایب موقت از محل کار بوده و به‌دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و... کمتر از ۴۴ ساعت کار کرده، خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته مرجع‌شان بوده‌اند. بررسی سهم جمعیت ١٥ ساله و بیش‌تر دارای اشتغال ناقص در سال١٣٩٩ نشان می‌دهد که ٩,٥ درصد جمعیت شاغل، به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٣٤.٤ درصد از شاغلان ١٥ ساله و بیش‌تر، ٤٩ ساعت و بیش‌تر در هفته کار کرده‌اند.

همچنین سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. سهم اشتغال ناقص در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال قبل ۴ دهم در صد کاهش داشته است. شاخص دیگر اشتغال را باید در فارغ التحصیلان مشاهده کرد. بررسی نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آموزش عالی نشان می‌دهد ۱۴.۲ درصد جمعیت فعال فارغ‌التحصیلان آموزش عالی بیکار بوده‌اند.

این نرخ در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط روستایی نسبت به نقاط شهری بیشتر بوده است. بررسی روند تغییـرات این نرخ حاکی از آن است که نسبت به سال قبل ۲.۵ درصد کاهش داشته است. مرکز آمار در این خصوص جدولی را منتشر نکرده است. در سال ۱۳۹۹ سهم جمعیت بیکار تحصیلکرده‌های دانشگاهی از کل بیکاران ۳۸.۹ درصد بوده است. این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بالاتر است. بررسی تغییرات این شاخص نشان می‌دهد که نسبت به سال قبل ۲.۷ درصد کاهش داشته است. همچنین، نتایج گویای آن است که در سال ۱۳۹۹، سهم جمعیت شاغل فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان ۲۵ درصد بوده است. با بررسی تغییرات مشاهده می‌شود، این شاخص نسبت سال قبل ۳ دهم درصد افزایش داشته است.

اما آخرین مرحله از اوضاع بیکاری به یک شاخص دیگر برمی‌خوریم که کار شایسته است. بررسی سهم شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر با ساعت کار معمول ۴۹ ساعت و بیشتر نشان می‌دهد ۳۴.۴ درصد شاغلان، به‌طور معمول، ۴۹ ساعت و بیشتر در هفته کار می‌کنند. این شاخص که یکی از نماگر‌های کار شایسته است نشان می‌دهد در کشور سهم زیادی از شاغلان بیشتر از استاندارد کار می‌کنند. این شاخص نسبت به سال قبل ۳.۶ درصد کاهش داشته است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار: ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۷۶۲۶، www.irannewspaper.ir