شعار سال: ۳۲ سال پیش یکی از اساتید اقتصاد دانشگاه شیراز روزی مرا به دفترش دعوت کرد و بعد کشوی میزش را باز کرد و گفت:"ببینید من نسخه درمان مشکلات اقتصادی کشور را نوشته‎ام و آن را در اینجا بایگانی کرده‎ام و آن را در اختیار مسئولین کشور قرار نمی‎دهم و الان هم نسبت به مشکلات اقتصادی و رفتار و سیاست‎های اقتصادی مسئولین اقتصادی کشور سکوت می‎کنم". آن روز احساس بدی به من دست داد و شاید اگر بگویم مرا در وان پر از یخ قرار داده‎ بودند اغراق نکرده‎ام، زیرا احساس کردم اقتصاددانان فعال در دانشگاه در خدمت حل مشکلات جامعه نیستند و شاید بهتر باشد گفته شود از جامعه دور شده‎اند و یا آن‎ها را از جامعه دور کرده‎اند. آن روز‌ها فکر می‎کرده‎ام باید پیوند بین دانشکده‎های اقتصاد و جامعه و درواقع آشتی بین این دو را برقرار کرد. ۳۲ سال بعد، همچنان می‎بینم اکثر اقتصاددانان کشور در قامت عضو هیئت‌علمی که به‌نوعی مسئول تربیت مدیران اقتصادی کشور هستند این رویه را در پیش‌گرفته‌اند و سکوت اختیار کرده‎اند. همان‎هایی که در کلاس‎های درس سیاست‎ها و برنامه‎های اقتصادی کشور را نقد عمیق می‎کنند و پیشنهاد‌ها برای بهبود دارند، اما به روز نیاز به نقد واقعی، روشنگری اقتصادی و پیشنهاد برای اصلاح ساختار‌ها و سیاست‎های اقتصادی تنها نظاره‎گر هستند و سکوت ۳۲ سال پیش استاد دانشگاه شیراز را سرلوحه خود قرار می‎دهند و مانده‎ام که این دانش و تجربه اقتصادی چه زمانی قرار است مورد استفاده قرار گیرد و جامعه از میوه‎های آن بهره‎مند شوند.

 

❇ به نظر می‎رسد در حوزه اقتصاد باید دو مفهوم واردشده در ادبیات را با دقت بیشتری بررسی کرد: اقتصاددانان بدون مرز و اقتصاددانان محصور در جغرافیای دانشگاه. اقتصاددانان بدون مرز افرادی هستند که اقتصاد را در خدمت جامعه می‎د‎انند، نسبت به سیاست‎ها و کارکرد‌های اقتصادی و به‌تبع آن نسبت به شاخص‎های اقتصادی که با آن‎ها حرف می‎زند، واکنش‎های انتقادی و اصلاحی از خود نشان می‎دهند و علم اقتصاد را صرفاً در خدمت آموزش نمی‎بینند و هدف نهایی آن را جریان‎ یافتن آن در رگ‎های فعالیت‎های اقتصادی می‎دانند. به همین دلیل اقتصاددان‎های بدون مرز به‎طور پیوسته سیاست‎های اقتصادی و تأثیر آن را بر رفتار فعالان اقتصادی و درنهایت بر روی رفاه جامعه رصد کرده، از خود واکنش مناسب برای بهبود نشان می‎دهند و به‌نوعی جنبش اقتصاددانان را رهبری می‎کنند تا نشان دهند تنها راه مدیریت اقتصاد گذار از مدار و ریل دانش است و استفاده از مشورت شبکه نخبگانی اقتصاد کشور.

اما در مقابل اقتصاددانان بدون مرز، اقتصاددانان محصور در مرز‌های دانشگاه‎ها قرار می‎گیرند که در فضای دانشگاه رجز‌های اقتصادی بسیاری می‎خوانند، پیشنهاد‌های رنگارنگ ارائه می‎دهند و تصور می‎کنند مشتری نهایی آن‎ها دانشجویان هستند و ارضای دانشجویان در حوزه اقتصاد کفایت می‎کند درحالی‌که مشتری نهایی آن‎ها مردم کوچه و بازاری هستند که به‌شدت درگیر تورم بالای‎۴۰ درصد که زندگی آن‎ها را تهدید می‎کند، قدرت خرید پول بسیار کاهش‌یافته که گویی گلوله برفی شده که آخرین رمق‎های خود را می‎گذراند به‎گونه‎ای که از ۳.۵۲ در سال ۱۳۷۶ به ۰.۰۷ در سال ۱۳۹۹ رسیده است که خود بازگوکننده آن است که وزنه حداقل ۵۰ تنی بر پیکر جامعه تحمیل‌شده است‎ و به‌زودی استخوان مردم نه‌تن‌ها خواهد شکست بلکه له خواهد شد، رشد اقتصادی ۰.۶۳ و رشد سرمایه‎گذاری ۰.۲ که در تاریخ اقتصاد ایران سابقه ندارد که به چنین مرز دردناکی رسیده باشد خود بازگوکننده آن است که اقتصاددانان باید فعالانه و نه منفعلانه در عرصه حضور تأثیرگذار داشته باشند.

سؤال این است که این گروه بالاخره چه زمانی می‎خواهند به مسئولیت اجتماعی خود عمل کنند، چه زمانی قرار است نسبت به رخداد‌های اقتصادی واکنش مناسب داشته باشند که نشان دهند دانشگاه به‎طور جد نسبت به اوضاع کنونی اقتصادی کشور نقد دارد و پیشنهاد‌هایی برای اصلاح. چه زمانی قرار است نسبت به رویداد‌های مهمی، چون انتخابات ریاست جمهوری واکنش نشان دهند. چه زمانی می‎خواهند نسبت به سیاست‎های اقتصادی برخی اقتصادخوانده‎ها و به‌اصطلاح خودشان اقتصاددانان مسئولیت یافته از رانت‎ها و فامیل‎بازی‎های سیاسی واکنش مناسب و مستدل نشان دهند تا جامعه به اعضای هیئت‌علمی دانشکده‎های اقتصاد امیدوار شوند. تا چه زمانی قرار است نظاره‎گر گفتگو‌های اقتصادی بود، تنها گوش داد، در درون سوخت و واکنش نشان نداد. امیدوارم اقتصاددانان محصور در جغرافیای دانشگاه سکوت را بشکنند و به جنبش اقتصاددانان بدون مرز بپیوندند و نشان دهند نسبت به رخداد‌های اقتصادی و سیاسی منتج به رخداد‌های اقتصادی بدون حساسیت نبوده و نقش خطیر خود را در تنویر افکار عمومی جامعه در خصوص سیاست‎های غلط اقتصادی گذشته که انباره‎ای از فقر، فساد و تبعیض را بر پیکر جامعه تزریق کرده است و آن را به‌سوی مرگ می‎برد، ایفا ‎نمایند.

امید این‎که جنبش بزرگ اقتصاددانان در انتخابات ریاست‎جمهوری در روز‌های آینده نقش‎آفرینی بزرگ خود را برای ورود به میدان خدمت به جامعه و هوشیارسازی انتخاباتی جامعه در خصوص عملکرد اقتصادی افرادی که هنوز مسئولیت گذشته خود را نمی‎پذیرند، داشته باشند تا با روی کار آمدن دولت جدید بتوان اقتصاد کشور را بر مدار علم و دانش اقتصادی مدیریت کرد، بخشی از خسارت‎های واردشده به کل مردم ناشی از سیاست‎ها و برنامه‎های اقتصادی غلط گذشته را جبران و زمینه‌‎های ارتقای رفاه و تأمین اجتماعی واقعی را برای مردم فراهم نمود.

محمد قربانی. استاد دانشگاه فردوسی مشهد

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال معجزه توسعه