شعار سال:کاهش آورد آب رودخانه‌ها و ذوب زودهنگام برف ارتفاعات طی سه ماه نخست سال، ذخایر آبی سدها و آب‌بندان‌های مازندران را به شکل محسوسی کاهش داده و زنگ خطر خشکسالی عمیق را برای کشاورزی مازندران ، بویژه در سال آینده به صدا در آورده است.
 
تراز آب سدهای مازندران که طی دو سال اخیر با توجه به افزایش بارندگی‌ها شرایط مناسبی از نظر موجودی آب داشتند ، این روزها به شکل محسوسی کاهش یافته است و با توجه به گرمای شدید هوا طی چند هفته اخیر ، پیش‌بینی می‌شود که میزان آب موجود در این مخازن کمتر شود. این وضعیت ، با توجه به ضرورت استفاده از ذخایر آبی باقی مانده پشت سدها برای ادامه کشاورزی طی سال زراعی جاری و کاهش بارندگی در ماه‌های پیش رو ، می‌تواند به صورت جدی بر میزان ذخیره آبی سال زراعی آینده اثرگذاری کرده و کشاورزی استان را با آسیب جدی مواجه کند.
 
کاهش آب پشت سدهای مازندران را این روزها می‌توان به صورت عینی و از اختلاف خط آب روی دیواره پشت سد و دامنه کوه‌های اطراف مشاهده کرد ؛ اتفاقی که از ابتدای امسال پیش‌بینی و هشدارهایی نیز مبنی بر احتمال بروز تنش آبی به استناد همین پیش‌بینی‌ها داده شده بود.
 

کاهش ذخایر آبی
 
آمارهای شرکت آب منطقه‌ای مازندران از میزان ذخایر آب پشت سدهای استان نشان می‌دهد تقریبا تمام سدها نسبت به سال قبل با کاهش ذخیره آبی مواجه هستند ؛ وضعیتی که مدیر تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای مازندران آن را مخاطره انگیز توصیف می کند و نسبت به ضرورت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه هشدار می دهد.
 
جواد طوسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به ظرفیت ۳۲۸ میلیون متر مکعبی سدهای مازندران ، می‌گوید: ابتدای سال زراعی جاری ۹۶ درصد مخازن سدهای استان پر شده بود ، اما کاهش ۶۲ درصدی حجم ورودی آب نسبت به سال گذشته و کاهش ۴۰ درصدی نسبت به میانگین درازمدت ، شرایط را برای سال آبی جاری و آتی با مشکل مواجه کرده است.
 
وی اظهار می‌کند : تا کنون ۱۰۸ میلیون متر مکعب آب پشت سدهای مازندران برای مصارف کشاورزی، آشامیدنی و تولید انرژی برق رهاسازی شده است که ۱۰۲ میلیون متر مکعب از این مقدار مربوط به دو سد بزرگ شهید رجایی و آیت‌الله صالحی مازندرانی یا همان سد البرز است.
 
این مسئول به ظرفیت بالای آب‌بندان‌های مازندران در ذخیره‌سازی آب مورد نیاز کشاورزی اشاره می‌کند و می‌افزاید : ۸۵۹ قطعه آب‌بندان با ظرفیت ۴۰۱ میلیون مترمکعب آب در استان وجود دارد که تاکنون ۱۴۳ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده در این سازه‌های آبی استان نیز صرف آبیاری کشاورزی شده است.
 
طوسی با اشاره به شرایط اقلیمی و قرار گرفتن در آستانه خشکسالی تأکید می‌کند که تغییر الگوی کشت و پرهیز از کشت دوم برای صرفه‌جویی در مصرف آب با هدف تأمین آب مورد نیاز سال آینده ضروری است.
 
کشت دوم ممنوع
 
تأکید بر ممنوعیت کشت دوم در اظهارات سایر مسئولان مازندران نیز بارها مشاهده شده است. مدیر امور آب و خاک جهاد کشاورزی مازندران به خبرنگار ایرنا می‌گوید: تنش آبی کنونی محدودیت‌ها برای انجام کشت دوم را افزایش داده است و انتظار می‌رود که ممنوعیت کشت دوم امسال جدی گرفته شود.
 
فرزین فرهادی می‌افزاید: همواره تأکید شده که کشت دوم فقط در مناطقی که آب مورد نیاز از منابع سطحی تأمین شده باشد مجاز است. حتی در شرایط ترسالی نیز برداشت آب از چاه برای کشت دوم را تأیید نمی‌کردیم.
 
وی خاطرنشان می‌کند: با توجه به شرایط کنونی انجام کشت دوم در مناطقی که تنش آبی دارند چه از سوی جهاد کشاورزی و چه از طرف وزارت نیرو مورد تایید نیست.
 
نگاهی به وضعیت سدهای مازندران و آمار آب پشت سدها نشان می‌دهد که وضعیت ذخایر آبی مازندران چگونه است. بر اساس آمارهای شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران، در حال حاضر آب پشت هشت سد مازندران نسبت به سال گذشته کاهش چشمگیری یافته است. میزان کاهش در سد گلورد و شهید رجایی ۳۸ درصد است و سد البرز هم ۳۳ درصد کاهش ذخیره نسبت به سال گذشته دارد. اینها سدهای بزرگ مازندران به شمار می روند.
 

وضعیت در سدهای کوچک هم چندان تعریفی ندارد. میزان کاهش در سد شیاده ۵۱ درصد ، سد سنبل‌رود هشت درصد ، سد الیمالات پنج درصد و سد میجران ۱۹ درصد است.
 
البته در بین سدهای مازندران ، بیشترین اثرگذاری مربوط به سدهای شهید رجایی و البرز است که در مجموع ۲۰۵ میلیون متر مکعب آب را ذخیره می‌کنند و تا کنون حدود نیمی از ذخایرشان برای بهره برداری شالیکاران رها شده است.
 
شرایطی بدتر از کشور
 
با وجود مشکلاتی که کم‌آبی می‌تواند امسال در برخی مناطق مازندران برای کشاورزان ایجاد کند و بخشی از این مشکلات نیز تا کنون ایجاد شده ، ولی نیمه پنهان این مشکل ، اثرگذاری وضعیت موجود بر کشت و کار کشاورزان مازندران در سال زراعی آینده و ضرورت پیشگیری از تنش آبی و عمیق تر شدن ردپای خشکسالی در آن زمان است.
 
یک دکترای علوم و مهندسی آب در این زمینه به خبرنگار ایرنا می‌گوید: سال ۱۳۹۶ که کل کشور درگیر خشکسالی بود، در حوضه آبریز دریای خزر میزان کاهش نزولات جوی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بود ؛ یعنی آن تنش خیلی در این ناحیه به اندازه کشور احساس نشد ، اما امسال شرایط حادتر است و به نظر می‌رسد با استمرار روند موجود خشکسالی مازندران این بار نسبت به شرایط کشوری بدتر باشد.
 
دکتر بابک مؤمنی اظهار کرد: برای مثال طی دو سال قبل در مخزن سد شهید رجایی به خاطر شرایط ترسالی ذخیره مناسبی داشتیم که بخشی از آن در همان سال و بخشی دیگر به عنوان ذخیره برای سال بعد مورد استفاده قرار می‌گرفت. سال گذشته ورودی مخزن سد شهید رجایی تا ۲۷۰ میلیون متر مکعب بود ؛ یعنی پشتوانه بارش‌های زمستانی سال ماقبل خوب بود ، اما امسال چون میزان بارش‌ها کم شد و پیش‌بینی‌ها نیز وضعیت خوبی را نشان نمی‌دهد برای سال بعد احتمالا مشکلات جدی در تأمین آب خواهیم داشت.
 
به نظر می‌رسد آسیب خشکسالی و تنش کم‌آبی در مازندران عمیق‌تر از میزانی است که در حال حاضر از آن یاد می‌شود و بر خلاف تصورات موجود مبنی بر بروز مشکلات ناشی از کم‌آبی در ادامه فصل زراعی جاری ، در صورت ادامه روند خشکسالی، کشاورزان مازندران باید از حالا خودشان را برای سال زراعی سخت‌تری نسبت به سال جاری آماده کنند.

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا  ، تاریخ انتشار:  7 تیر   1400، کدخبر: ، www.irna.ir،84384151