اما آن چه که بیش از پیش حائز اهمیت است بررسی چگونگی پیدایش این معضل و ارائه راهکارهای لازم برای جلوگیری از هدر رفت آب و ایجاد بسترهای مناسب برای مدیریت آب در کشور است.

 نیز به منظور بررسی این بحران جهانی گفت‌وگویی را با محمد تقی حسین زاده مدیرعامل سابق آبفای مازندران و کارشناس مسائل مرتبط با آب ترتیب داده که در ادامه از نگاهتان می‌گذرد.

چه چالش‌هایی در حوزه آب پیش رو داریم؟

حسین زاده: در ارتباط با آب مشکل جدی در جامعه وجود دارد. آب بعد جهانی دارد و هم بعد منطقه ای دارد. در بعد جهانی با ذوب شدن یخ‌ها مشکلی پدید آمده که علم امروز قادر به رفع این معضل طبیعی نیست اما می‌تواند با ارائه راهکارهای لازم شرایط کنونی را مهار و مانع از دخل و تصرف بیش از حد طبیعت شود و از سوی دیگر از تولید بیش از اندازه گازهای گلخانه ای جلوگیری کند و مانع از گسترش شرایط فعلی شود.

 آیا کشور ایران از بحران آب رنج می‌برد؟

حسین زاده: بله سالهاست که در ایران بحران آب ایجاد شده و یک معضل جدیدی نیست، بلکه در برخی دوران خشکسالی‌های سختی را به وجود آورده است. کل مساحت کره زمین 510 میلیون کیلومتر مربع بوده که 149 میلیون کیلومتر مربع از آن را خشکی در برگرفته و 7.5 میلیارد نفر بر روی این میزان خشکی زندگی می‌کنند که در هر سه سال این جمعیت به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند و این وضعیت پاسخگوی نیاز بشر امروزی نیست و باید راهی را پیمود تا با افزایش جمعیت بتوان معیشت افرادی که در زمین ساکن هستند تامین شود.

یکی از دلایلی که در ایران بحران آب ایجاد شده و از دیرباز این مشکل وجود داشته حضور ایران از نظر جغرافیایی بر روی کمربند بیابانی و نیمه بیابانی و از نظر شرایط اقلیمی بر روی کمربند خشک و نیمه خشک است.

برای رفع بحران آب در ایران چی باید کرد؟

حسین زاده: اجداد ما از سه هزار سال پیش خلاقیتی را ایجاد کردند و برای مدیریت آب طرح ایجاد قنات را در کشور اجرایی کرده اند. در منطقه ما کنترل و استفاده از آب به دو روش اعمال می‌شد یک از طریق کمی یعنی پیدا کردن رودخانه و لایروبی آنها و دوم مدیریت از طریق کشت دیم و ایجاد آیش و با این روش‌ها آب مورد نیاز را تامین و مدیریت می‌کردند. در بسیاری از مواقع میراب‌هایی داشتند که بلد بودند آبررا از کدام نقطه زمین وارد کنند که کمترین هدر رفت آب را داشته باشند.

اما بعدها جامعه کشاورزی به سمت حفر و تجهیز چاههای عمیق و نیمه عمیق رفتند که بحث تجهیزات آب شروع شد و تا سال 1350 هجری شمسی ادامه یافت و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تجارت آب گسترش یافت و هیئت واگذاری، زمین‌های بایر و کشاورزی را بین کشاورزان تقسیم که تعدادی از این زمین‌ها کوچک و قابلیت کشاورزی را نداشتند که صاحبان این زمین‌ها به دنبال دریافت مجوز رفته و در حقیقت میزان بهره برداری و منابع آب زیر زمینی افزایش پیدا کرد.

علت پدیداری بحران آب در کشور چیست؟

حسین زاده: کاهش آب‌های زیر زمینی دارای معلولی بوده است. در گذشته به سه روش کشت کشاورزی صورت می‌گرفت و با ورود آب فراوان، آن بخشی که به صورت دیم کشاورزی می‌کردند به سمت کشت آبی گرایش پیدا کردند و این موضوع سبب شد تا آب کمیاب شود و در نتیجه دچار بحران آب شدیم. برداشت‌های اینچنینی و افزایش رشد جمعیت و ساختار ناهماهنگ در مدیریت آب سبب بحران آب شده است.

در شرایط کنونی از چه راهکاری برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی و آشامیدنی باید اتخاذ کرد؟

حسین زاده: یکی از راهکارهایی که از سالها پیش برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی و آشامیدنی دنبال شد بحث مهار آب‌های سطحی بوده که اصل درستی است ولی اشکال بزرگی به وجود آورده و آب‌های سدهایی که وجود دارد باید به صورت جدید و مکانیزه مهار تا مانع از تبخیر بیش از حد آب شود.

میزان بارش باران در ایران به طور متوسط بین 200 تا 250 میلیمتر در سال بوده که این رقم در مازندران حدود 600 تا 700 میلیمتر است. به طور متوسط 420 تا 430 میلیارد متر مکعب آب از طریق بارش باران ایجاد می‌شود که متاسفانه به طور مستقیم 70 درصد آن تبخیر می‌شود. حدود 12 میلیارد متر مکعب از طریق مرزها وارد کشور می‌شود و مجموع آب‌های تجدید پذیر ما نگهداری این آب برای پوشش جمعیت نیازمند مدیریت قوی بوده که باید راهکاریی نظیر جایگزین صنایع و ایجاد مشاغلی مانند گردشگری، مدرنیزه کردن، فرهنگ‌سازی در مصرف آب، بازیافت پساب که نیاز به نگرش در بحث مصرف و مدیریت آب دارد اتخاذ تا مانع از هدر رفت آب در کشور شود. آب‌هایی که به صورت روان در کشور وجود دارد اگر به درستی مهار شود نیاز به جلوگیری از کشت دوم نیست.

کدام استان‌ها یا مناطق بیشترین آمادگی را برای تسهیل در روند پروژه مهار آب در کشور دارند؟

حسین زاده: اگر زیرساخت‌های لازم به لحاظ جاده‌های دسترسی فراهم و آب، برق و گاز کامل‌تر شود و نگاه و نگرش مسئولان بیشتر شود زمینه خوبی برای گردشگری و ایجاد اشتغال بالا در صنایع تبدیلی و گسترش و توسعه اقتصاد کشاورزی بر مبنای اقتصاد در منطقه بالاتجن قائمشهر وجود دارد.

 منطقه بالا تجن در کجا واقع شده و چه برتری‌هایی نسبت به سایر مناطق کشور دارد؟

حسین زاده: منطقه بالا تجن در شهرستان قائم‌شهر مازندران واقع شده و به عنوان پایتخت مرکبات مطرح بوده و از سویی بخش زیادی از گردش اقتصادی شهرستان قائم‌شهر را به تنهایی بر دوش دارد. دستیابی به ظرفیت‌های توسعه ای نیازمند فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم نظیر گاز، برق و راه دسترسی است. متاسفانه جاده دسترسی این منطقه مربوط به دوران پیش از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی بوده و اکنون نیز با ظرفیت جمعیتی فعلی برقرار است.

متاسفانه علی رغم اینکه منطقه بالاتجن به مثابه نگینی در شهرستان قائمشهر مطرح بوده اما به فراموشی سپرده شده و مورد توجه مسئولان قرار نگرفته است. در زمان احداث راه دسترسی در این منطقه 20 دستگاه اتومبیل وجود نداشت اما امروز بالغ بر 11 هزار خانوار با بیش از هشت هزار دستگاه خودرو در این جاده در حال تردد بوده که به عنوان یک اشکال جدی در مازندران محسوب می‌شود.

با توجه به اینکه این منطقه در مسیر جاده بین المللی قرار گرفته فهذا علاوه بر احداث جاده آسفالتی می‌توان احداث جاده ریلی در این منطقه را در دستور کار قرار داد. یکی از شاخص‌های منطقه آب و هوایی است که در منطقه زبانزد بوده و با ایجاد زیرساخت‌های لازم می‌توان به سمت توسعه پایدار از جمله گردشگری گام برداشت.

در حوزه مرکبات نیز با توجه به اینکه اغلب تولیدات این منطقه در زمینه برنج و مرکبات بوده با راه اندازی صنایع تبدیلی در این منطقه می‌توان زمان‌های مختلف برای مصرف را برای این محصولات ایجاد کرد. با توسعه مناطقی از این دست در مازندران به ویژه منطقه بالاتجن قائمشهر می‌توان در راستای تبدیل مشاغل و توسعه گردشگری و مدیریت در آب در سراسر کشور گام برداشت.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 16 شهریور 97، کدمطلب: 1820837،www.tasnimnews.com