شعار سال: دو سال از طرح مجلس برای گرفتن مالیات از خانه‌ها و خودرو‌های لوکس در قالب مالیات بر دارای می‌گذرد. از سال ۹۹ که این نوع مالیات در بودجه نیز آورده شد، مخالفت‌های زیادی از سوی ثروتمندان و افراد صاحب نفوذ در این مورد صورت گرفت.

این مساله تاجایی ادامه داشت که دولت دوازدهم از اجرای این بخش بودجه خودداری کرد. در سال ۱۴۰۰ نیز مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس در بودجه آورده شده است. حال باید دید دولت جدید برای اجرای این شیوه مالیات ستانی چه اقدامی انجام می‌دهد.

قصری، کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس درباره مالیات بر خانه‌ها و ماشین‌های لوکس می‌گوید: در بحث مسکن هم، چون تخمین ارزش املاک کشور سخت است، میزان مالیات و تخمین آن سخت است، ولی میزان مالیاتی که در حداقل ارزش مسکن وجود دارد بین ۳۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان سالانه در بحث مسکن تخمین زده می‌شود. با توجه به حداقل‌های اعلام شده می‌توان در سال اول بین ۴۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از همین دو نوع مالیات برای دولت به دست آورد.

 

به عنوان اولین سوال درباره این مالیات جدیدی که مجلس و دولت عزم خود را جزم کرده اند تا دریافت کنند، توضیح دهید که اساسا این نوع مالیات چیست؟

بحث مالیات بر خانه‌های خالی و مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس ذیل مالیات بر دارایی محسوب می‌شود. یعنی این مالیات‌ها در فصل مالیات بر دارایی قرار می‌گیرند. پیشینه این پایه‌های مالیاتی نیز به بعد از انقلاب و به سال ۶۷ بر می‌گردد که این قوانین در ۵ فصل بوده است. این فصول عبارتند از مالیات بر خانه‌های خالی، زمین‌های بایر، مالیات سالیانه املاک، مالیات بر ارث و مالیات بر تمبر. در سال ۸۰ سه فصل اول که مربوط به املاک است، از این قانون حذف می‌شود. الان موضوعی که به عنوان مالیات بر دارایی داریم و در قانون از آن به عنوان مالیات بر دارایی نام برده می‌شود، مالیات بر ارث و تمبر است. یعنی این نوع مالیات در کشور نیز پیشینه زیادی دارد و این نوع مالیاتی که در مجلس مطرح شده است، فصل‌هایی از مالیات بر دارایی بوده که بحث ما مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس است.

* مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس با چالش‌های زیادی مواجه است

یعنی صاحبان خودرو و خانه‌های لوکس در کشور اساسا مالیاتی پرداخت نمی‌کنند؟

مالیات سالیانه خودرو در ایران سابقه قانونی ندارد. تنها مالیات‌هایی که از خودرو می‌گیریم مواد ۴۲ و ۴۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده است که در اصلاحیه سال ۱۴۰۰ این قانون، مواد آن‌ها نیز عوض شده که به عنوان عوارض شهرداری و مالیات نقل و انتقال مطرح شده و میزان آن نیز یک دهم درصد قیمت خودرو در زمان انتقال خودرو است. این موضوع نیز با چالش جدی مطرح است؛ در صورتی که نقل و انتقال خودرو در دفترخانه ثبت رسمی شود، می‌توان این مالیات را اخذ کرد. این قوانین پیشینه این چنین دارند.

* مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس در سال ۹۹ اجرا نشد
 

موضوع مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس در سال‌های اخیر باز هم داغ شده است. این نوع مالیات از چه سالی و چگونه وارد مباحث بودجه ریزی کشور شده است؟

موضوعی که الان به عنوان مالیات بر خودرو و املاک لوکس مطرح می‌شود، از سال ۹۹ در بودجه وارد شده است. در بند «ت» تبصره ۶ ماده واحده بودجه سال ۹۹ به این موضوع اشاره شده است. در بند آمده است: خودرو‌های بالای ۷۵۰ میلیون تومان و املاک بالای ۱۰ میلیارد تومان سالانه باید مبلغی را به صورت پلکانی از قیمت خودرو و ملکشان را به عنوان مالیات پرداخت کنند. علیرغم اینکه این موضوع در سال ۹۹ در بودجه قید شد، ولی دولت دوازدهم آن را عملیاتی نکرد. این مساله در حالی رخ داده است که آیین نامه آن نیز ابلاغ شد. امسال هم در بند ۳ تبصره ۶ بودجه ۱۴۰۰ این موضوع آورده شده است، ولی کف قیمت‌ها عوض شده است. خودرو‌ها از یک میلیارد تومان و املاک نیز از ۱۵ میلیارد تومان به بالا باید مالیات پرداخت کنند. البته مساله پلکانی برای مبالغ بالاتر نیز در قانون بودجه آورده شد است. برای خودرو یک تا یک و نیم میلیارد و یک و نیم تا سه میلیارد و سه میلیارد تا چهار و نیم میلیارد و همینطور به بالا. عددش به صورت دقیق در بودجه قید شده است. به صورت سالیانه حتی اگر شخص خودرو و یا ملکش را انتقال ندهد و ساکن باشد باید یک درصدی از آن قیمت ملک و قیمت خودرو را به عنوان مالیات پرداخت کند.

* دهک‌های ثروتمند مخالف اجرای این قانون هستند
 

از همان زمانی که این نوع مالیات چه در محافل کارشناسی و چه در مجلس مطرح شد، افراد زیادی به مخالفت با آن پرداختند. در حال حاضر که دو سال است این نوع مالیات در قانون بودجه آورده شده است، باز هم مخالفانی دارد. حرفشان در این زمینه چیست؟

مخالفت با فلسفه این نوع مالیات، از عوامل مهم است. رییس سازمان امور مالیاتی اعلام کرد که دهک‌های ثروتمند کشورمان فقط ۳ درصد مالیات پرداخت می‌کنند. یعنی بیشترین میزان پرداخت مالیات بر عهده دهک‌های پایین جامعه است. فشار مالیات به خاطر همین موضوع که قشر‌ها با درآمد پایین مالیات پرداخت می‌کنند، فشار زیادی به این افراد و خانواده‌ها وارد می‌کند. مثلا مالیات بر درآمد شخص یکی از همین مالیات هاست. مالیات را قبل از پرداخت حقوق کارمندان از آن‌ها می‌گیرند و تنها جهت اطلاع در فیش وی بیان می‌شود که این میزان مالیات پرداخت شده است.

* مالیات بر دارایی، فرار مالیاتی را به شدت کاهش می‌دهد

غیر از موضوعی که درباره این نوع مالیات گفته شد، چرا باید مالیات بر دارایی در کشور اجرایی شود؟

مساله بعدی این است که ما ۱۵۰ هزار میلیارد تومان فقط در سال ۹۹ فرار مالیاتی داشته‌ایم. مورد سوم بحث بودجه است. ما کسری بودجه خیلی شدیدی داریم که هرکدام از روش‌هایی که برای جبران این کسری بودجه به غیر از مالیات ستانی اعمال و انتخاب شود، در نهایت به چاپ پول منجر خواهد شد. پس لازم است به سراغ درآمد‌های مالیاتی برویم. نکته جالب این ماجرا این است که از یک سو، مردم اعتراض می‌کنند که فشار مالیاتی بالا است و از طرفی می‌گوییم ثروتمندان مالیات نمی‌دهند. به نظر می‌رسد باید به سمت مالیات گرفتن از قشر‌هایی برویم که ثروتمند هستند و فرار مالیاتی نیز دارند. یعنی قشر‌هایی که با اینکه ثروت زیادی دارند، ولی هیچ نوع مالیاتی به آن‌ها یا برخورد نمی‌کند یا اگر برخورد کند، فرار مالیاتی صورت می‌گیرد. پس مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس، طبق پیش بینی انجام شده در مجموع یک و نیم درصد تا دو درصد افراد جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد. یعنی همان قشر‌هایی که درآمد بالایی دارند و مالیات نمی‌دهند.

 

* افراد دارای لابی و ثروت مخالف اجرای این قانون هستند

یعنی مخالفان این طرح آنطور که شما گفتید، افراد ثروتمندی هستند که هم مالیات نمی‌دهند و هم فرار مالیاتی بالایی دارند؟

بله. طبیعتا وقتی مقابل این قشر ایستادگی می‌کنید و می‌خواهید از این گروه‌ها مالیات بگیرید، مخالفت‌ها شدید می‌شود. این افراد در گروه‌هایی هستند که در دولت‌های گذشته مخصوصا صاحب کرسی و رانت و لابی بوده اند. قطعا این افراد از طرق مختلف اجازه نخواهند داد چنین مالیاتی عملیاتی شود. مخصوصا در دولت گذشته که اقشار پر درآمد جامعه از اصلی‌ترین حامیان دولت یازدهم و دوازدهم، بوده‌اند. پزشکان و وکلا هم در همین دسته قرار می‌گیرند که هم فرار مالیاتی دارند و هم ثروت زیادی. اولین گروه مخالف در این موضوع، صاحبان قدرت و ثروت هستند که اتفاقا پر نفوذ نیز هستند. کسانی که لابی دارند.

* عده‌ای به بهانه سخت بودن اجرای قانون آن را کنار می‌گذارند

 

این طرح مکانیزم انتقال خودرو و ملک را برای شناسایی این خانه‌ها و خودرو‌ها در نظر گرفته است. آیا با این روش می‌توان به نتیجه رسید؟

دومین نکته بحث شناسایی این خودرو‌ها و املاک است. یکی از ایراداتی که وارد است به این طرحی که مجلس تصویب کرده، همین بحث شناسایی این خانه‌ها و خودروهاست. عده‌ای از مخالفین هم به دلیل اینکه اجرای این طرح سخت است، مخالفت می‌کنند. یعنی مخالفان به دلیل اینکه فکر می‌کنند، اجرای این طرح مقداری سخت است، می‌گویند، اصلا اجرا نکنیم و کنارش بگذاریم. این دومین عاملی است که معمولا در مقابل این شیوه مالیات ستانی سنگ اندازی می‌شود، همین سختی آن است. این افراد می‌گویند حالا چه کسی این زحمت را می‌تواند بکشد و نمی‌صرفد ساز و کار بچینیم برای چند هزار میلیارد تومان.

* ۱۹ هزار میلیارد تومان درآمد دولت از مالیات بر خودرو‌های لوکس

پیش بینی و یا تخمینی وجود دارد با اجرای این قانون چقدر درآمد مالیات دولت افزایش پیدا می‌کند؟ و اساسا این نوع مالیات گرفتن می‌تواند چقدر عدالت در جامعه را رشد دهد؟

میزان درآمدی که در مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی شده و گروه ما پیش بینی کرده و تخمین زده شده که چند ماه بر روی آن وقت گذاشته شده است، عدد بسیار خوبی است. ما ارزش روز کل خودرو‌ها را تخمین زده و درآورده‌ایم و نرخ‌های مالیاتی را نیز پیشنهاد داده‌ایم. این نرخ‌ها ۲، ۴، ۵ و ۷ درصد است که با این نرخ‌ها تخمین زده می‌شود حدود ۱۸ تا ۱۹ هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت از این پایه مالیاتی ایجاد شود. اما چیزی که در در بودجه ذکر شده است، منبع ارزش‌گذاری خودرو‌ها یک لیستی است که معاونت بازرگانی وزارت اقتصاد هر ساله منتشر می‌کند. وزارت اقتصاد هر سال لیستی منتشر می‌کند که قیمت تمام خودرو‌های کشور در آن ذکر شده است. از پیکان و پراید گرفته تا ماشین‌های پورشه و بنز و bmw و خاور و آمبولانس در آن قید شده است.

ملاک مالیات گرفتن بر اساس قیمت‌هایی است که در آن لیست منتشر می‌شود. اما لیست ایرادی که دارد که قیمت هایش خیلی پایین‌تر از قیمت‌های بازار است. مثلا در سال ۹۹ که خودروی دنا ۳۷۰ میلیون تومان پولش بود در آن لیست برای خودروی دنا ۱۰۷ میلیون تومان قید شده بود. یک اختلاف خیلی زیاد بین قیمت واقعی و قیمتی که در لیست منتشر شده وجود دارد که البته شوک‌های قیمتی هم بی اثر در این زمینه نیستند. ولی با این نرخی که الان در بودجه اعلام شده و با توجه به لیستی که منتشر شده، سالیانه حدودا بین ۵ تا ۸ هزار میلیارد تومان می‌توان انتظار درآمد مالیاتی دولت فقط از خودرو‌های لوکس باشد.

* ۵۰ هزار میلیارد تومان درامد دولت از مالیات بر خانه‌های لوکس

در بخش مسکن نیز این پیشی بینی‌ها و تخمین‌ها وجود دارد؟

قصری: بحث مسکن جداست. در بحث مسکن هم، چون تخمین ارزش املاک کشور سخت است، میزان مالیات و تخمین آن سخت است. ولی میزان مالیاتی که در حداقل ارزش مسکن وجود دارد بین ۳۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان سالانه در بحث مسکن تخمین زده می‌شود. مجموعا در سال اول با توجه به حداقل‌های اعلام شده بین ۴۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی می‌توان از همین دو نوع مالیات برای دولت در نظر گرفت.

* مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس هدف تنظیمی دارد

بسیاری از کارشناسان اهداف مختلفی را برای گرفتن مالیات مخصوصا این مالیات مطرح می‌کنند. مالیات بر خانه‌ها و خودرو‌های لوکس چه هدفی را دنبال می‌کند؟

نکته‌ای که وجود دارد در بحث‌های مالیاتی هدف از مالیات دو مساله است. مالیات یا تنطیمی است یا درآمدی. یکبار دولت مالیاتی را وضع می‌کند برای بحث درآمدی و یک بار مالیات برای بحث تنظیمی و تنبیهی‌اش وضع می‌شود. مشکلی که در کشور داریم یکی بحث عدم عرضه است. املاکی‌ها و خودروسازان عرضه نمی‌کنند. عده‌ای هم ۱۰ تا ۱۵ تا ثبت نام کرده اند و دستشان رسیده است. می‌گوییم شاید در سال اول این مالیات کم باشد و درآمد مالیاتی آن نیز کم باشد، ولی همین که این پایه را برای سال اول فقط وضع کنید تا به عنوان یک پایه مالیاتی محاسبه شود و در سیستم مالیاتی کشور وجود داشته باشد، می‌توان جنبه تنظیمی آن را بسیار پررنگ‌تر از جنبه درآمدی آن در نظر گرفت. به عبارت دیگر، اگر پایه‌ای وجود داشته باشد می‌توان در سال‌های بعد این را ارتقاء داد و کیفی سازی کرد و درآمد را بسیار بالاتر برد. حداقل دو تا سه برابر از تخمینی که زده شده می‌توان درآمد مالیاتی از این خانه‌ها و خودرو‌های لوکس برای دولت ایجاد کرد. پس در حال حاضر این مالیات بیشتر حالت تنظیمی دارد. می‌خواهد احتکار خودرو و بحث سرمایه گذاری و سوداگری را در بازار کنترل کند. به همین جهت نمی‌توان به خاطر کم بودن درآمدش از آن چشم پوشی کرد. نیاز است که برای رسیدن به یک منابع درآمدی پایدار که همان مالیات است از یک جایی شروع شود. هرچند کم. اما همان کمش بهتر از این است که اصلا وجود نداشته باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۴ مهر ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۴۰۰۰۷۰۴۰۰۰۱۰۳، www.farsnews.ir