غرامت جنگ تحمیلی ۸ ساله چه شد؟

عراق بالاخره از زیر بار سی سال پرداخت غرامت به کویت بیرون آمد و با پرداخت ۵۲ میلیارد دلار غرامت، داستان خود را خاتمه داد. اما پرسشی که در سال‌های اخیر برای بسیاری از فعالان رسانه‌ای و مردم عادی در ایران به وجود آمده، این است که آیا عراق به عنوان آغازگر جنگ نباید به ایران غرامت بپردازد؟ ایران و کویت چه تفاوتی دارند که کویت می‌تواند غرامت بگیرد و ایران نمی‌تواند؟ چرا مسئولان وزارت امور خارجه در این خصوص سکوت پیشه کرده اند؟

شعار سال: با اینکه ایران بار‌ها از سازمان ملل خواسته بود تا حمله عراق را محکوم کند، اما شورای امنیت سازمان ملل طی هشت سال جنگ تحمیلی تنها هشت قطعنامه کمرنگ و بی‌خاصیت صادر کرد که در هیچیک از آن‌ها اشاره‌ای به تجاوز ارتش عراق به شهر‌های کشور ما نشده بود. البته در بند شش از قطعنامه ۵۹۸ به ضرورت شناسایی متجاوز و پرداخت خسارت به ایران که در آن زمان بیش از یکهزار میلیارد دلار برآورد شده بود، اشاره شد، اما سازوکار اجرایی آن مشخص نگردید. بند هفت قطعنامه که ناظر به غرامت است بر خلاف سایر بند‌های قطعنامه که اجرایی شده اند، ناتمام مانده و در این بند از تاسیس صندوقی برای تامین خسارت صحبت شده که همین خسارت وقتی از طرف کشور متجاوز پرداخت شود، معنای غرامت دارد.

این در حالی است که شورای امنیت سازمان ملل طی هشت ماه اشغال کویت توسط ارتش سابق عراق، ۱۸ قطعنامه علیه این کشور صادر کرد و تجاوز به کویت را محکوم ساخت و کویت تا ۱۵ سال پس از سرنگونی رژیم صدام، بیش از ۵۰ میلیارد دلار غرامت دریافت کرد.

ایران در آخرین سال دبیر کلی خاویر پرز دوکوئیار بر سازمان ملل توانست با دیپلماسی پویا، سازمان ملل را به صدور بیانیه‌ای که در آن صریحاً عراق را در جنگ علیه ایران متجاوز اعلام می‌کرد، متقاعد سازد. در خـرداد ۱۳۷۰، سازمان ملل متحد به درخواست ایران برای پیگیری بند ۶ قطعنامه‌ی ۵۹۸ دائر به شناسایی متجاوزدر جنگ ایران و عـراق و بند ۷ و ۸ دائر به ارزیابی و پرداخت غرامت جنگی با انتخاب و اعزام مأموری در این باب، به نـام عبدالرحیم فرح، حرکتی مثبتی نمود، اما متأسفانه این حرکت بدلایل مختلفی پیگیری نگردید و غرامت و خساراتی که برابر محاسباتی کـه در بهار ۱۳۷۰ در سازمان برنامه و بودجه‌ی کشور، معادل مبلغ ۳۰۸۱۱ میلیارد ریال آن زمان، برآورد شده بود، دریافت نگردید.

در واقع با گذشت ۳۲ سال از اتمام جنگ، مساله دریافت غرامت جنگی از عراق همچنان مسکوت مانده و متأسفانه وزارت خارجه و نهاد‌های مربوطه اقدام مناسبی نظیر شکایت در دادگاه لاهه، درخواست اجرای بند شش و هفت قطعنامه و درخواست اعلام متجاوز و برآورد خسارات، مذاکرات دیپلماتیک و مواردی نظیر ان را دنباله گیری نکرده اند.